به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، سومین برنامه چهل سال با رسانهها روز سهشنبه ۱۳ آذر ماه با موضوع رسانهها و سرمایه اجتماعی با حضور کارشناسانی همچون حسن بیادی نایبرییس دوره دوم و سوم شورای اسلامی شهر تهران، محسن مهدیان معاون بخش رسانههای نوین خبرگزاری فارس و حسین بصیریان مدرس دانشگاه و با اجرای فرید محمدی در فرهنگسرای رسانه و شبکههای اجتماعی برگزار شد.
حسن بیادی نایبرییس دوره دوم و سوم شورای اسلامی شهر تهران با ارائه تعریفی از سرمایه اجتماعی گفت: سرمایه در واقع داشتههای ماست و سرمایه اجتماعی متعلق به همه مردم است. مهمترین سرمایه اجتماعی جامعه را میتوان امنیت برشمرد و پس از امنیت میتوان به ارتباطات و مشارکت اشاره کرد. ما باید ۴۰ سال پس از انقلاب را بررسی کنیم و ببینیم در این ۴۰ سال چه سرمایه اجتماعیای به دست آوردهایم و برای حفظ آن چه کردهایم. در این ۴۰ سال، رسانههایمان پیشرفت چشمگیری کردهاند.
وی اضافه کرد: پیش از انقلاب مساجد، هیئات، NGOهای محلی بهترین سرمایههای اجتماعی کشور بودند که البته این سرمایهها امروز هم رشد کردهاند. رسانه برای سرمایه اجتماعی نقش پل را ایفا میکند و میتواند سبب پیشرفت سرمایه اجتماعی شود و از این جهت اهمیت دارد.
بیادی با اشاره به جایگاه تاثیرگذار رسانه ملی گفت: برای شرکت در نمایشگاه کتاب فرانکفورت به آلمان رفتم و در آنجا تعدادی از افغانها را دیدم که تلویزیون ایران را تماشا میکردند. در ابتدا تصورم این بود که با دیدن ما این کار را کردند، اما پس از مدتی متوجه شدم که آنها تلویزیون ایران را برای خانوادههایشان یک رسانه امن میدانند.
وی افزود: آمریکا هر سال ۲۰ میلیون دلار برای جنگ نرم علیه ایران هزینه میکند. شاید این رقم برای آمریکا چیزی نباشد اما آنها تلاش میکنند با این هزینه جمهوری اسلامی را از طریق تهاجم فرهنگی ساقط کنند. مقام معظم رهبری سالها پیش با تیزبینیشان به تهاجم فرهنگی اشاره کردند اما مسئولان توجهی نشان ندادند. در حالی که نوک پیکان تهاجم فرهنگی به سمت سرمایه اجتماعیای بوده که از دوران دفاع مقدس به وجود آمده است.
بیادی اظهار کرد: نقش رسانه در حفظ سرمایه اجتماعی انکارناپذیر است. از زمان شکلگیری انقلاب اسلامی تا به امروز، رسانههای بیگانه در صدد ساقط شدن نظام هستند. ۷۵ روز از انقلاب نگذشته بود که تجزیهطلبان شروع به فعالیت کردند. در ادامه شاهد تشکیل خلق ترکمن، خلق ترک و خلق عرب و بعدتر شاهد هشت سال جنگ تحمیلی بودیم. مهمترین سرمایه اجتماعی ما وحدت است که آنها از طریق رسانههایشان تلاش میکنند این وحدت را نابود کنند. آنها نرمافزارهایی را در راستای تهاجم فرهنگی تولید کردند و تلاشهایی برای این امر داشتند.
نایبرییس دوره دوم و سوم شورای شهر تهران اضافه کرد: رسانهها از مردم عقب افتادهاند. ما کاشتمان زیاد اما برداشتمان کم است. امروز به نقطهای رسیدهایم که فرد زندگی میکند، اما احساس بیهویتی دارد و یا در عین امنیت است اما با برخوردهای شخصی احساس ناامنی میکند. رسانههای بیگانه روی این موضوع کار میکنند تا ما چنین تصوراتی داشته باشیم. آنها روی توسعه ناامیدی کار میکنند و این بیشترین موضوعی است که رسانههای خارجی برای آن هزینه میکنند.
بیادی در پایان گفت: رسانهها باید مردم را هدایت کنند و به سمتی سوق دهند که در جهت خلاف حرکتهای رسانههای بیگانه باشد و به نوعی بر آن رسانهها پیروز شوند. آنچه سبب توسعه ناامیدی میشود، تبعیض در میان مردم، تجملگرایی، اجرای غلط قوانین، بیبرنامگی و عدم توجه به برنامههاست.
مهدیان: رسانهها جزئی از پازل سرمایه اجتماعی هستند
در ادامه محسن مهدیان معاون بخش رسانههای نوین خبرگزاری فارس با اشاره به تعریفی از سرمایه اجتماعی گفت: برای بیان این موضوع مثالی از یک تیم فوتبال را مطرح میکنم. برای تشکیل یک تیم فوتبال نیازمند سرمایه مادی «زمین چمن و ساختمان» و سرمایه انسانی «فوتبالیست» هستیم، اما در ادامه متوجه میشویم این دو سرمایه به تنهایی کفایت نمیکند و باید به سرمایه دیگری همچون قوانین و اخلاق بین آن توجه کنیم. اگر این سرمایهها در کنار هم نباشد، نمیتوان شاهد تشکیل تیم فوتبالی بود.
وی اضافه کرد: رسانهها جزئی از پازل سرمایه اجتماعی هستند. آنها تصویری از موضوعات را به مخاطبان ارائه میکنند، بنابراین نقشی کلیدی دارند. پیش از انقلاب فضایی برای رسانه وجود نداشت تا جایی که هنوز هم یک فرد میانسال و قدیمی اگر بخواهد حرف سیاسی بزند، آرامتر صحبت میکند، چرا که این ترس و نگرانی از همان سالهای پیش از انقلاب در وجودش نهادینه شده است. رسانه پیش از انقلاب، نخبه برای نخبه بود و پس از انقلاب این امر تغییر کرد و نخبه برای حاکمیت شد. این وضعیت تا سالهای حدود ۷۷ ادامه داشت تا جایی که رشد کردیم و رسانه کاملاً برای نخبه و مخاطبش مردم بود. امروز این حرکت ارتقا یافته و مردم برای مردم است؛ یعنی در رسانه مردم حضور دارد و دیگر رسانهها از منابع رسمی گذشتهاند و رسانهها در دست مردم است.
معاون بخش رسانههای نوین خبرگزاری فارس تصریح کرد: امروز از مرحله شهروند خبرنگار به شهروند رسانه رسیدهایم، یعنی هر فرد خودش یک رسانه است. ما در بحث محتوا رشد چشمگیری داشتهایم. آزادی یکی از مواردی بود که پس از انقلاب شاهدش بودیم. امروز کسی که بالاترین سطح نظام را نقد میکند، با ادبیات انقلابی و ادبیات امام راحل است. برای مثال عدهای این موضوع را نقد میکنند که چرا حکومت عدالتخواه نیست؟ ممکن است در مصداق اشتباههایی داشته باشند، اما وجود این نقدها اشکالی ندارد. به لحاظ محتوایی به نقطهای دست یافتهایم که نظام جمهوری اسلامی با ادبیات انقلابی نقد میشود. ادبیات مردم رشد کرده اما ادبیات بعضی از مسئولان همتراز با ادبیات مردم رشد نیافته است.
وی افزود: معتقدم بزرگترین چالش جمهوری اسلامی در شرایط کنونی، تصویر است. روایتی از واقعیتی میکند و مردم تصویری از حقیقت دارند. در این امر دچار تناقضهایی هستیم. برای مثال گفته میشود خبر خوب، خبر بد است، زیرا رسانهها به دنبال جذابیت هستند و جذابیت در استثناست و استثنا عمدتاً منفی است. متأسفانه ما سادهترین شکل جذابیت را استخراج کردهایم که روی مباحث تلخ تصویرسازی شده است. گرفتار افول رسانهها هستیم. در گذشته منبع خبر برایمان بسیار مهم بود اما امروز تنها خبر برایمان مهم است و فرقی نمیکند که آن خبر را از کدام کانال و یا رسانه دریافت کردهایم. امروز جنگ روایت را شاهدیم و کسی پیروز میدان است که روایت غالبی را تهیه کند و به بیشترین مخاطب برساند.
مهدیان در پایان گفت: باید زاویه نگاهمان تغییر کند که خبر خوب، صرف خوب گفتن نیست، بلکه خبر خوب، دیدن زیبایی و زیاد دیدن است. ۱۰ روز پس از زلزله به کرمانشاه رفتم و گزارشی از آرایشگاه آن شهر گرفتم که با یک سوم قیمت کارش را ادامه داده و این یعنی امید به زندگی کرمانشاهیها برگشته است. همچنین در بخش دیگری از گزارشم با میوهفروشی صحبت کردم که میگفت فروشش بیشتر شده و این حرف یعنی دورهمی های مردم کرمانشاه پس از زلزله بیشتر شده است. دیدن درست مصیبت و روایت مناسب از فضای تلخ، میتواند به ایجاد فضای امید در جامعه کمک بیشتری کند.
بصیریان: رسانهها میتوانند در حوزههای گوناگون آموزشهایی را برای سرمایه اجتماعی داشته باشند
در ادامه حسین بصیریان مدرس دانشگاه و پژوهشگر علوم ارتباطات و رسانههای اجتماعی اعتماد را مهمترین سرمایه اجتماعی دانست و گفت: وقتی نام سرمایه میآید، نگاهها به سمت اقتصاد میرود، بنابراین باید راهی بیابیم تا به کنش ارتباطی چیزی بیفزاییم که در این صورت دارایی اجتماعیمان بیشتر، نظاممندتر و توسعهیافتهتر خواهد بود.
وی اضافه کرد: نقش رسانهها آموزش است و رسانهها میتوانند در حوزههای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آموزشهایی را برای سرمایه اجتماعی داشته باشند. اگر چه ما امروز به فرد رسانه و شهروند رسانه رسیدهایم، اما کماکان به یک سری از افراد به عنوان نخبه اقتصادی و سیاسی در حوزههای مختلف اعتماد داریم و به نوعی آنها نقشآفرین هستند.
این مدرس علوم ارتباطات ادامه داد: امروز جنگ روایتها وجود دارد. بیش از ۱۵۰ رسانه به زبان فارسی تولید محتوا میکند. پرستیوی و العالم روی سبک زندگی کار میکنند. ما باید یاد بگیریم که سرمایه اجتماعی را به چه میزان، به چه کسی، از چه کانالی و با چه تأثیرگذاری انتقال میدهیم. معتقدم در حوزه معاونت سیاسی و حوزه خبر صدا و سیما باید طرح نو ایجاد شود. همچنین ما باید به معماری نو برای بازمهندسی ساختار رسانهای در نظام جامع رسانهای توجه ویژهای داشته باشیم.