به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، ششمین برنامه چهل سال با رسانه‌ها عصر چهارشنبه ۱۲ دی ماه با موضوع رسانه‌ها و چالش‌های اقتصادی در فرهنگسرای رسانه و شبکه‌های اجتماعی برگزار شد. در این برنامه اسماعیل شجاعی کارشناس اقتصاد رسانه و حسن قدیری ابیانه مدیر انجمن نخبگان جهان اسلام، در یک نشست چالشی به گفت‌وگو پرداختند.
حسن قدیری ابیانه، مدیر انجمن نخبگان جهان اسلام با اشاره به ضرورت پرداختن رسانه به اقتصاد، گفت: اقتصاد از جمله موضوعات مهم است و مشکلاتش با مشارکت مردم حل می‌شود و این مشارکت زمانی محقق خواهد شد که افکار عمومی ارتقا یابد. همچنین رسانه‌ها در ارتقای افکار عمومی نقش بسیار مهمی دارند. سیاست پیش از انقلاب به گونه‌ای بود که سفیر انگلیس تلاش بسیاری انجام داد تا سرمایه‌گذاری در ایران رخ ندهد و مصرف کالای مصرفی جایگزین آن شود و در نهایت ایران بهترین بازار مصرف در میان کشورهای جهان سوم شد. آمریکا نیز چنین سیاستی دارد. استراتژی غرب درباره کشورهای نفت‌خیز این‌چنین بود که چنین کشورهایی اهرمشان نفت است و سعی کردند تا این اهرم را از دستشان خارج کنند. آنها برای تحقق این امر تلاش کردند تا کشورهای نفت‌خیز را وابسته به فروش نفت خام کنند. یکی دیگر از ابعاد استراتژیک این است که درآمد حاصل از صادرات نفت خام را در تولید و اشتغال قرار ندادند و به این شکل مصرف‌گرایی را در کشورهای نفت‌خیز ترویج دادند.
وی اظهار کرد: پیش از انقلاب سعی کردند تا مصرف کالای خارجی را افزایش دهند و مصرف کالای خارجی تبدیل به شاخص فرهنگی شد. همچنین در آن زمان برای صادرات موانع زیادی را قرار دادند در حالی که تسهیلات بیشتری به واردات اختصاص داده می‌شد. یکی از اقداماتی که پیش از انقلاب توسط رسانه‌ها انجام می‌شد، این بود که بیشتر به تبلیغ نقاط گردشگری خارج از کشور می‌پرداختند در حالی که مردم در آن دوره کمتر از نقاط گردشگری ایران با خبر بودند. همچنین فیلم‌های سینمایی که در آن دوره ساخته می‌شد، بیشتر به تضعیف فرهنگ کار می‌پرداختند و از کار کردن به عنوان تعابیر منفی یاد می‌کردند.
مدیر انجمن نخبگان جهان اسلام تصریح کرد: افکار عمومی باید به درستی از طریق رسانه‌ها ارتقا یابد. متخصصان باید به مردم راه حل بدهند نه آنکه منتظر افراد جامعه باشند که آنها چه چیزی را دوست دارند. برای مثال اگر بیماری نزد پزشک می‌رود، آیا پزشک منتظر می‌ماند تا بیمار داروی مورد علاقه‌اش را برایش نسخه کند. قطعاً چنین نیست و پزشک بر اساس صلاحیتش نسخه مناسبی را برای بیمار می‌پیچد.
وی در پاسخ به این پرسش که پیام‌رسان‌های خارجی تا چه اندازه بر توسعه اقتصادی مؤثر هستند، گفت: آشپزخانه بدون چاقو کاربردی ندارد؛ بنابراین از تکنولوژی می‌توان بهره‌مندی مثبت و یا منفی داشت، بستگی به آن دارد که نحوه استفاده درست آن را به مردم آموزش دهیم. باید تدابیر لازم را برای کنترل شبکه‌های اجتماعی اندیشید. زمانی که صدا و سیما برای هر موضوعی به صورت اختصاصی شبکه‌ای تخصصی را ایجاد می‌کند، این روش صداوسیما ایجابی است.
شجاعی: زمانی که رسانه‌ها محدود می‌شوند، انحرافات و فسادها هم افزایش می‌یابد
در ادامه اسماعیل شجاعی کارشناس اقتصاد رسانه با اشاره به مشکلات تولید محتوا در رسانه‌ها گفت: اگر رسانه‌های ما کمتر به تولید محتوا می‌پردازند، به دلیل هزینه‌بر بودن آن است. نهادهای رسانه‌ای کشور به لحاظ اقتصادی، توانایی تولید خبر را ندارند. امروز هم بیشترین درصد از اخبار رادیو مربوط به اخبار خارجی است، در حالی که شاهد ابداعات و اختراعات بسیاری از سوی جوانان هستیم که درصدی از آن رسانه‌ای نمی‌شود.
وی افزود: نظارت یکی از کارکردهای مهم رسانه در کنار نقش‌های اطلاع‌رسانی، سرگرمی و آموزشی است. اگر مسئولی تخلف می‌کند، رسانه‌ها باید نظارت داشته باشند و این تخلفات را گزارش کنند. زمانی که رسانه‌ها محدود می‌شوند، انحرافات و فسادها هم افزایش می‌یابد. نظارت نیازمند آزادی، توانایی و استقلال از سوی رسانه‌هاست. امروز باید افراد خبره اقتصادی و متخصصان در رسانه‌ها حضور داشته باشند و قلم بزنند و تنها به چاپ کتاب اکتفا نکنند. کشور دچار مشکلاتی است که اگر رسانه‌ها آن را اصلاح نکنند، حل نخواهد شد. همچنین برخی از رسانه‌ها هم باید روششان را اصلاح کنند، گاهی در سریال‌ها و فیلم‌هایی شاهد هستیم که فرد در یک شب میلیاردر می‌شود.
شجاعی ادامه داد: رسانه‌ها باید چارچوب‌های لازم را برای توسعه داشته باشند که این چارچوب‌ها هزینه‌بر است و باید از طریق ارائه یارانه به رسانه‌ها محقق شود. آنها نباید منتظر تبلیغات باشند تا بتوانند رسالت خودشان را انجام دهند. برای مثال سال‌ها پیش دودکش کارخانه‌ای دچار مشکلاتی شده بود، هیچ کدام از رسانه‌های محلی به این موضوع نپرداخته بود و زمانی که علت را جویا شدم، آنها عنوان کردند که درآمدشان از تبلیغات کارخانه است. گاهی اوقات رسانه‌های ما آزادی دارند، اما از هیچ استقلالی برخوردار نیستند.
این کارشناس اقتصاد رسانه تصریح کرد: مردم انتظار دارند اگر برنامه خبری را مشاهده می‌کنند، آن برنامه واقعیات را منعکس کند. اگر رسانه‌ها نتوانند نقد جدی به رویدادها داشته باشند، به مرور کارکرد خود را از دست خواهند داد و مخاطب کمتری را جذب خواهند کرد. یکی از بحث‌های مهم رسانه در اقتصاد کشور این است که نقش نظارتی خود را به خوبی ایفا کند.
وی بیان کرد: متأسفانه بلد نیستیم توانمندی‌هایمان را منعکس کنیم. امروز صداوسیما نقش تعیین‌کننده در جهت‌های خبری ندارد و این نقش به مرور به خبرگزاری‌ها و سایت‌ها، شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های جهانی منتقل شده است. اگر قصد مقابله با دشمن داریم، باید به تولید محتوا بپردازیم. دانش اقتصادی در کشور بسیار اندک است. اگر رسانه‌ها بتوانند فرهنگ صحیح اقتصادی را ترویج دهند و موضوع نقد را جدی بگیرند، قطعاً می‌توانند موفق باشند. اگر امروز شاهد اختلاس در کشور هستیم به این دلیل بوده که رسانه‌ها نتوانسته‌اند به نقش نظارتی خود عمل کنند.
شجاعی اظهار کرد: در طول ۴۰ سال، رسانه‌ها فرهنگ صحیح رسانه را به درستی نیافتند و نتیجه‌اش تمرکز بر انتشار خبرهای منفی غرب بود. زمانی که ما دائما اخبار منفی غرب را منتشر می‌کنیم، برای فرد این تصور ایجاد می‌شود که مثلاً چاقوکشی عمل مهمی است و من هم آن را انجام دهم، در حالی که اگر بتوانیم اخبار مثبت دنیا را در کشور نشر دهیم، این انگیزه برای فرد ایجاد می‌شود که دنیا در حال پیشرفت است و ما هم باید همچون دنیا پیشرفت کنیم.
وی بیان کرد: بستن روزنامه، مجله و خبرگزاری نه تنها نتیجه مثبتی نمی‌تواند داشته باشد، بلکه برای کشور هم آسیب‌رسان خواهد بود. در غرب بسیاری از مسئولان دوست دارند اختلاس کنند، اما از رسانه‌ها می‌ترسند. ولی متاسفانه این ترس از رسانه در کشورمان وجود ندارد. اگر امروز رسانه‌های ما بتوانند تحلیل درستی از شرایط اقتصادی کشور داشته باشند، قطعاً مردم با خرید روزنامه، تحلیل‌ها را می‌خرند.
این کارشناس اقتصاد رسانه در پایان گفت: ما در کشوری زندگی می‌کنیم که اوضاع اقتصادی چندانی نداریم، اما از توان و فرصت‌های اقتصادی بسیاری برخورداریم. رسانه‌ها باید به نقش نظارتی خود واقف باشند و بتوانند آن را به خوبی انجام دهند تا در نهایت شاهد کاهش فساد در جامعه باشیم.
