به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، دومین کرسی آزاداندیشی «ملیسازی فضای مجازی» با موضوع پدافند سایبری و رسانهای در فرهنگسرای رسانه برگزار شد.
در ابتدای این نشست، حمیدرضا حسینی دانا عضو هیئت علمی دانشگاه صحبت کرد و در توضیح این برنامه گفت: موضوع مهمی که امروز قرار است صحبت کنیم، ملیسازی فضای مجازی یا بومیسازی فضای مجازی است. این موضوع از جمله مسائل حیاتی است و از آنجا که بسیاری از امور روزمره ما در فضای مجازی و سایبر مطرح میشود، باید این فضا را بشناسیم، فرصتها و تهدیدهایش را درک کنیم و… چیزی که کمتر به چشم میخورد، کمبود ادبیات موضوعی در این زمینه است. ادبیات تخصصی وجود دارد اما همگانی شدن این ادبیات و تکمیل شدن فرهنگ عمومیِ پدافند فضای مجازی یکی از مسائلی است که باید اتفاق بیفتد. در جلسه امروز به پدافند سایبری و پدافند رسانهای خواهیم پرداخت.
در ادامه این برنامه، محمد اسکندری مدیر روابط عمومی سازمان پدافند غیرعامل کشور صحبت کرد و در مورد بومیسازی فضای مجازی گفت: همانطور که اختراع چرخ و موتور احتراقی زندگی بشر را تحت تأثیر قرار داد، امروز فضای سایبری نیز چنین است و انقلابی را در حوزههای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و… ایجاد کرده است. من تاکید میکنم که از لفظ فضای مجازی استفاده نشود، چرا که این فضا تقریباً بخش حقیقی زندگی ما شده است. رویکرد سازمان پدافند غیرعامل به عنوان یک نهاد حاکمیتی این است که بستر بهرهمندی ایمن و حداکثری از فناوریها را برای همه به وجود بیاورد. در کنار هر فرصتی، یک تهدید وجود دارد. اگر بتوانیم این تهدیدها را بشناسیم، آن را کنترل کنیم و دانش مقابله با آن را پیدا کنیم، میتوانیم دانش استفاده فناورانه برای توسعه کشورمان را داشته باشیم. متاسفانه فضای سایبری به عنوان یکی از پدیدههایی که از غرب وارد کشورمان شده است، پیوستهای بومیاش را ندارد. آقای جلالی، رییس سازمان پدافند غیرعامل مدتی است که مفهوم جدیدی به نام ملیسازی فضای مجازی را مطرح کردند که به نظرم اهمیت آن اگر از ملیسازی صنعت نفت بیشتر نباشد، کمتر نیست. این موضوع نه تنها برای ایران بلکه برای بسیاری از کشورهایی که نزدیک به فناوری سایبر هستند اهمیت دارد.
وی ادامه داد: فضای سایبری تمام حوزههای اعمال حاکمیت را تحت تأثیر قرار داده است و در حاکمیت اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و… چالشهایی را به وجود آورده است. در حوزه اقتصادی، چیزی که به عنوان رمز ارز عرضه شده است، یک دوربرگردان نسبت به بانکهای مرکزی است. بر همین اساس، لازم است که فضای مجازی ملیسازی شده و حاکمیت توان اعمال قدرت بر آن را داشته باشد.
سخنران بعدی این مراسم، جواد جاویدنیا معاون امور فضای مجازی دادستانی کل کشور بود. او با اشاره به ملیسازی فضای مجازی گفت: بحث ملی سازی فضای مجازی یک دغدغه بسیار بزرگ و البته شدنی است. به نظر میرسد تا زمانی که گفتمانسازی لازم صورت نگیرد و قاطبه مردم همراهی نداشته باشند، بیگانگان با یک سری مفاهیم بازی کرده و قصد نهایی از این موضوع را زیر سؤال میبرند. شاید یک دیدگاه این باشد که بگوییم باید با الزام و اجبار این کار را عملیاتی کنیم، اما درسی که از مکتب اهلبیت گرفتهایم این است که نمیتوان افراد را با اجبار به سمت سعادت رهمنون کرد. قبل از هر چیز لازم است بدانیم که وضعیت ما در فضای مجازی چگونه است. آیا اعمال قدرت حاکمیت را در فضای مجازی داریم؟ آیا میتوانیم به اهداف انقلاب اسلامی دست پیدا کنیم یا خیر. با چند مثال ساده این مفهوم مشخص میشود. باید بگویم که اکنون به معنای واقع در فضای مجازی ما شاهد کاپیتولاسیون هستیم. نرمافزارهای خارجی و شرکتهای بزرگ آنان هر کاری که دلشان میخواهد در فضای مجازی انجام میدهند و هر کالایی را وارد کشور میکنند. حتی هر جرمی که میخواهند را در کشورمان انجام میدهند و ما قدرت برخورد با آنان را نداریم. در این زمینه به غیر از چند توافق صوری چه کاری انجام دادهایم. تنها گفتیم که با تلگرام صحبت کردیم تا قوانین ما را حاکم کند. چند درصد آن عملیاتی شد؟ صفحه رهبری، رییس قوه قضاییه، سران سپاه و… حذف شد و ما چه کردیم؟ مفهوم دیگر این است که تا چه اندازه مفاهیم سالم و قابل عرضه در فضای مجازی ارائه میشود؟ درصدی که برای فرزندان ما ارائه میشود، حدود ۲۰ درصد است. با چنین محتوایی، دشمن را برای لشکرکشی به عمق روستاهایمان آماده میکنیم. اکنون در روستاهایی که تلویزیون ندارند و پل برای رفت و آمد ندارند، اینترنت 4G وجود دارد. به بحث اقتصادی این موضوع نگاه کنید. درآمد تبلیغاتی که گوگل از کشور ما در میآورد، روزانه یک میلیارد تومان است. یعنی شرکت ایرانی به گوگل پول میدهد که اگر مردم فلان موضوع را سرچ کردند، من را اولین خط بیاور. بنابراین ما یک موجود خطرناک را رها کردهایم و اسم آن را آزادی گذاشتهایم. جالب است بدانید که اینستاگرام در خود آمریکا با ارزشهای آنان، نازلترین شبکه اجتماعی در حوزه مسائل اخلاقی است. بر همین اساس، فکر میکنم تا زمانی که یک شبکه داخلی نداشته باشیم که نتوانیم حق و حقیقت را به مردم خودمان برسانیم، کاری از پیش نبردهایم و نمیتوانیم با مردم دنیا حرف بزنیم. بنابراین قدم اول اینجاست که در داخل قوی شویم که راه آن ملی سازی فضای مجازی است.
در ادامه هادی کریمی معاون فنی قرارگاه پدافند سایبری کشور صحبت کرد و در مورد اولویتهای ملیسازی گفت: قبل از هر چیز باید بدانیم که در کجا هستیم و درک صحیحی از شرایط داشته باشیم. هماکنون در پنج حوزه اساسی با آمریکاییها میجنگیم. یکی از آنان نظامی است. آمریکاییها خیلی تهدید کردند که نتیجه آن سرنگونی پهپاد آمریکایی بود. جنگ دیگر ما با آمریکاییها در حوزه سیاسی است. حوزه سوم، فضای مجازی است. موضوع چهارم تهدیدهای توریستی است که زیرساختهای کشور را هدف قرار میدهند. موضوع پنجم که بسیار مهم است و ما با آمریکاییها و کشورهای همپیمانش میجنگیم، فضای سایبری است. ما اکنون وارد یک نبرد تمامعیار شدهایم. این جنگ میتواند هم در زمینه محتوایی و شناختی باشد که نمونه آن را در شبکههای مجازی و با محوریت سلطنتطلبها و منافقین میبینید و هم میتواند در زمینه زیرساختی باشد که نمونه آن حملاتی است که به زیرساختهای ما انجام میشود. این موضوع روزبهروز نیز در حال افزایش است. یعنی از سال ۲۰۱۵ که سند راهبردی سایبری آمریکا تنظیم شد تا سال ۲۰۱۸، رویکرد دفاعی آنان به رویکرد تهاجمی تغییر کرده است.
وی ادامه داد: زرادخانههای سلاحهای سایبری آمریکا یک موضوع کاملاً سری در دولت اوباما بود و در دولت ترامپ کاملاً عیان شد. در کنار اینها باید به موضوع دیگری توجه کنیم و آن جنگ سایبری است. جنگ سایبری یک واقعیت غیر قابل انکار است. بنابراین باید خود را برای این جنگ آماده کنیم و راه آن بومیسازی فضای سایبری است. یک موضوع مهمی که در زیرساختها داریم این است که از سرویسها و محصولات خارجی استفاده بیرویهای میکنیم. ما یک سری شبکههای اجتماعی در داخل داریم که این روزها فعالیت میکنند اما باید دید که شرایط آنان چگونه است. باید بگویم که در حوزه بومیسازی، تجربیات خوبی در دنیا وجود دارد که باید از آن استفاده کنیم. موضوع ملیسازی موضوعی بسیار جدی است. نباید فکر کنیم که وضعیت همیشه این گونه است، بلکه ممکن است دشمن روزی یک جنگ تمامعیار برای ما راه بیندازد که یکی از زمینههای آن سایبری است.
سخنران بعدی این جلسه، احسان کیانخواه عضو هیئت علمی دانشگاه بود. او گفت: به نظرم ما همچنان گذشتهنگر فکر میکنیم. مشکل اصلی این است که فهم روشنی از فضای سایبر نداریم. اینکه کارکرد آن چیست و نسبت آن با اهداف انقلاب اسلامی چیست؟ اول این مشکل باید حل شود و مفاهیم فضای سایبری باید روشن شود و سپس فکر کنیم که ملیسازی فضای مجازی معنی دارد یا خیر. برای مثال، آیا فضای سایبر را میتوانیم جایی برای تمدنسازی انقلاب اسلامی قرار بدهیم یا خیر؟ آیا فضای مجازی میتواند ضعفی برای بیان اندیشههای انقلاب اسلامی باشد یا خیر؟ تا زمانی که این موضوعات مشخص نشود، نگاه من به گذشته شده و به آینده پشت میکنم. بله درست است که طرف غربی با سرعت به ما تهاجم میکند و فرهنگش را در پوشش زیبا به ما عرضه میکند اما باید این نسبت را بدانیم. احساس میکنم یک مشکل جدی سیاستگذاری و حکمرانی ما عده فهم دقیق از فضای سایبری است. توجه داشته باشید که فضای سایبر در حال تحول است و باید با نگاه آیندهپژوهانه آن را فهم کنیم و برایش نسخه بنویسیم.
وی تاکید کرد: فضای سایبری بر ما عارض شده است و باید این مسئله را بشناسیم. اولین ساحتی که از فضای سایبر میبینیم، ساحت فناورانه آن است. لایه بعدی، ساحت کاربری است که بالادست آن ساحت مناسبات وجود دارد. در همین جاست که اتفاقات رخ میدهد. دقت کنید که مثلاً در شبکههای اجتماعی، محتوا به صورت خام وجود ندارد، بلکه این روابط و مناسبات است که محتوا میسازد. بنابراین اگر شبکه سروش یا بله را هم بیاورید، چنین است. باید بر اساس مهندسی ارزش، یک سری روابط در داخل شکل بدهیم.
سخنران پایانی این جلسه مهدی صرامی مدیرعامل مجمع فعالان فضای مجازی بود که عنوان کرد: ملیسازی فضای مجازی، بحث مهم و کلیدی و راهبردی است که به آن نیاز داریم. از جهت تاثیرگذاری تاریخی همانطور که ملی شدن صنعت نفت، یکی از زمینههای شکلگیری انقلاب اسلامی بود، در مورد ملیسازی فضای مجازی نیز چنین است. به نظرم اکنون در زمینه فضای مجازی، در زمان قبل از انقلاب اسلامی هستیم. اکنون حاکمیت ملی در فضای مجازی نقض شده و تقریباً وجود ندارد و به همین دلیل دچار تعارضهایی هستیم که از کشورهای مختلف آمده و به ما میرسد. این دوگانگی در فضای مجازی باعث شده است که نتوانیم از ظرفیتهای آن استفاده کنیم. وقتی چنین اتفاقاتی رخ میدهد نمیتوانیم انتظار داشته باشیم که مردم به صورت فرصت محور به فضای مجازی نگاه کنند. به نظرم راهکار این دوگانگی و چیزی که به ما جهت میدهد، ملی شدن فضای مجازی است که باید بدان فکر کنیم. البته ملی شدن فضای مجازی لازم است اما کافی نیست چرا که باید به جهانیسازی انقلاب اسلامی فکر کنیم. بر همین اساس، معتقدم که شروع اقدام در رابطه با ملی شدن فضای مجازی را باید شبکه ملی اطلاعات بدانیم که در سندهای بالادستی و قوانین ما بدان اشاره شده اما کمتر مورد توجه قرار میگیرد.
در بخش بعدی این مراسم، پنج پژوهشگر آخرین نتایج تحقیقات خود را پیرامون ملی سازی فضای مجازی ارائه کردند. عناوین تحقیقات ارائه شده به شرح زیر بود:
«ملیسازی فضای مجازی با هدف صیانت از داراییهای مردم و مقابله با اطلاعات دروغین» توسط محمد شیربیگی
«مرجعیت رسانهای سپر دفاعی صیانت در برابر اخبار جعلی» توسط حمیدرضا حسینی دانا
«ظرفیت اقتصاد پلتفرمی در فضای مجازی برای اشتغالزایی و پیشرفت اقتصادی کشور» توسط سیده مهناز حسینی
«مبانی و الزامات ایجاد ارز دیجیتال ملی در بستر اینترنت بومی» توسط حسن ضیایی جباری
«نقش رسانه ملی در کاهش آسیبهای ناشی از عدم مشارکت مردمی در فضای اقتصادی سالم» توسط زهرا ملابابایی