-
- |
-
- |
-
- |
-
- |
-
چهارشنبه ۰۵ ارديبهشت ۱۴۰۳
ساعت : ۲۱:۰۴
ساعت : ۲۱:۰۴
سید علیرضا فاطمیان پورمعاون فرهنگی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در گفتگوی رادیویی با کافه هنر می گوید:« این درست است که امروزه تهران دیگر تکیه دولت ندارد و این موضوع باعث ناراحتی است اما برای جمعیت امروز تهران نیز، فقط یک تکیه کفایت نمی‌کند.»
تعزیه، اساساً یک آیین مذهبی چند فرهنگی ست که در آیین‌های نمایشی ایرانی صاحب مکان اجرایی بوده که با ساختاری مرکزگرا محل اجرای نمایش آیینی عاشورایی به شمار می رود. چنان که می‌توان بر انطباق این‌گونه فضایی؛ بر مفاهیم سیاسی، اجتماعی، مذهبی و هنری اشاره کرد. درواقع این فضا با مراودات سیاسی در طی زمان تغییرات کالبدی بسیاری در متن خود دیده است و از دیگر سوی شامل بسیاری از عادات و رفتارهای اجتماعی و محصول درک هنرهای غیر مادی مردم است. هرچند که تعزیه فی نفسه در فضایی با نام تکیه، با ساختاری بر مبنای محله به اجرا درمی‌آمده، اما انسان امروز نیازمند بستری نمایشی است تا هویت نمایشی متناسب با زمان خود را دریافت کند، زیرا متن و صحنه در چارچوب هندسه متناسب با زمان در حال تعریف و بازتعریف یکدیگرند. این در حالی است که با به کارگیری مناسب شاخصه‌های امروزین نمایش تعزیه می‌توان به معیار مناسب‌تری ازلحاظ درهم‌ریزی متن و صحنه رسید.
اختصاص جایگاه ویژه برای تعزیه به عنوان یکی از شاخه‌های نمایش آیینی سنتی از دغدغه‌های هنرمندانی است که این نوع نمایش را دنبال می‌کنند. استاد علی نصیریان در آخرین اظهارات خود در اختتامیه جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی با اشاره به سابقه شهرداری در توجه به فرهنگ و هنر خواستار جایگاه ویژه‌ای برای اجرای نمایش‌های آیینی شده بود تا در اختیار هنرمندان فعال در این حوزه قرار گیرد.
ظرفیتی که در حوزه شهرداری تهران به نوعی تا به امروز بر دوش سازمان فرهنگی هنری قرار گرفته و توانسته است از تمام ظرفیت های موجود شامل خانه‌های فرهنگ، فرهنگ‌سراها و برخی از پردیس‌های سینمایی و تنها پردیس تئاتر کشور برای بهره گیری از قالب‌های هنری به ویژه هنر نمایش استفاده ببرد.
سید علیرضا فاطمیان پور معاون سازمان فرهنگی هنری معتقد است:«امروزه باید فضایی در جای جای تهران برای اجرای این آیین‌ها و پژوهش و آموزش آن تدارک دید. ما فضاهای در اختیار سازمان فرهنگی هنری را بررسی خواهیم کرد و مراکزی که این قابلیت را دارا باشند معرفی می‌کنیم.»
وی با بیان این مطلب تاکید دارد: «هیچ مجموعه‌ای به اندازه سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در طول سال به طور پیوسته از مجموعه تعزیه‌خوان‌ها، نقالان و پرده‌خوان‌های حمایت نکرده و در برنامه‌های خود از آنها استفاده نکرده است. شیوه نگاه سازمان فرهنگی هنری به این مجموعه یک کار پیوسته است.»
معاون سازمان فرهنگی هنری اجرای 110 مجلس نقالی و پرده‌خوانی در ایام دهه ولایت در تهران را دلیلی بر این ادعا عنوان می کند و می‌گوید:«این عدد، عدد بزرگی است ولی تهران نیز شهر بزرگی است و ممکن است این تعداد اجرا در گستره شهری تهران چندان بزرگ به نظر نرسد.»
به
گفته وی در ماه‌های محرم و صفر نیز برنامه‌های گسترده‌ای اجرا خواهد شد. مراکز
فرهنگی هنری در همه مناطق شهری تهران روزانه ۳ تا ۵ اجرای پرده‌خوانی و یا تعزیه دارند و
تمام تلاش خود را خواهند کرد که این
برنامه‌ها در دل مردم و برای مخاطبانش اجرا شود. امسال برای پنجمین سال پیاپی میدان آیینی امام حسین (ع)
میزبان عزاداران حسینی است و در ایام محرم و ماه صفر، در ۶۰ شب با اجرای برنامه‌ها و آیین‌های متفاوت فرهنگی به پاسداشت این ایام
می‌پردازد. دهه اول محرم منتخبی تعزیه‌خوانان نوجوان به اجرای برنامه پرداختند و
در دهه دوم محرم نیز آیین تعزیه با حضور یک گروه حرفه‌ای و قدیمی در این میدان
اجرا می‌شود. فرهنگسرای خاوران نیز امسال شاهد اجرای بیست و ششمین آیین تعزیه خود
خواهد بود.
* تعزیه نمایشی برای همه به ویژه کودکان و نوجوانان
اگرچه تعزیه تقسیم بندی مخاطب ندارد. به عبارتی از پیر، جوان، زن و مرد می نشینند پای تعزیه؛ اما گفته می شود تعزیه برای کودکان نیست در حالیکه سرشار است از جذابیت‌های ذاتی، آوایی و تصویری برای آنها؛ كلام آهنگین شبیه خوانان، صحنه های هیجان‌انگیز رودررویی خوب ها و بدها، شمشیربازی، اسیر گرفتن، نجات دادن، گاه حضور حیواناتی تن پوش چون میمون و شير؛ حضور زنده اسب و شتر، لباس های رنگارنگ، بازیگران متنوع، تماشاگر زیاد، آزادی رفت و آمد، روشنایی همیشگی صحنه و غیره.
برای تولید تعزیه برای کودک و نوجوان نیاز داریم خالق آن، سه چیز را خوب بشناسد نخست تئاتر را به عنوان یک بستر، دوم تعزیه و ظرفیت هایش را و سوم تئاتر کودک و نوجوان را و تفاوت هایش با تئاتر بزرگسال را. اگر کسی اولی را نشناسد، اساسا نمایشی خلق نمی شود؛ اگر دومی را نشناسد، فقط از ظواهر تعزیه بهره می گیرد و اگر با سومی آشنا نشود، کودکانه می سازد سطحی ساده لوحانه و نه ساده.
در توضیح جنبه های کاربردی تعزیه به این هنر نمایشی به عنوان یک بازی هدفمند در راستای تشویق کودکان به روحیه گروهی داشتن و اینکه بتوانند با استفاده از ساختار نمایشی آن به انسجام در خلق کار هنری بپردازند، اشاره شده است. اینکه تعزیه کودک، برای کودک امروز، تولید کنیم. اینکه تعزیه ظرفیت این کار را دارد یا نه، بیش از هر چیز در عمل مشخص می شود. باید تولید صدام داشت و بازخوردها را دریافت. باید به کلام تعزیه اندیشید.
* سوگواره تعزیه نوجوانان
فاطمیان پور در این باره با اشاره به فعالیتهای سازمان متبوعش می گوید : در حوزه فرهنگی اگر به دنبال توسعه و پیشرفت باشیم، باید برای کودکان و نوجوانان برنامه‌های ویژه‌ای بچینیم. به همین دلیل سازمان فرهنگی هنری «سوگواره تعزیه نوجوانان» را با کمک سازمان آموزش‌وپرورش در مدارس اجرا می‌کند که طی آن شعر، موسیقی و اجرای تعزیه به نوجوانان آموزش داده می‌شود. منطقه ۱۴ تهران و فرهنگسرای اخلاق نیز به عنوان قطب اجرای تعزیه نوجوانان معرفی شده است و در طول سال، برنامه‌های ویژه‌ای برای نوجوانان علاقه‌مند به این هنر آیینی و سنتی دارد.
*تقویت ایمان؛ تنها هدف نمایش های آیینی
قطب‌الدین صادقی پژوهشگر و کارگران تئاتر با بیان اینکه نمایش آیینی دسته ای از هنر است که با قلب و دل آدمی سرو کار دارد، تنها هدف نمایش آیینی را به نوعی تقویت ایمان معرفی می‌کند.وی در گفتگو با خبرگزاری آنا می گوید: باید همه نوع تئاتر را که مبتنی بر همه اقشار جامعه است، در کشور تقویت کنیم و نگذاریم ریشه فرهنگ و هنر در جامعه بخشکد که در این صورت مردم دچار فقر فرهنگی خواهند شد.
او می گوید: «معنای نمایش های آیینی رجوع به یک ذات مقدس است؛ نمایش های آیینی و مذهبی در راه یک معنای مشترک بسیج شده اند که جوهر آن ستایش است که البته برای اثبات خود اصراری بر رد دیگری ندارند و تنها هدف نمایش های آیینی، تقویت ایمان است. نمایش های آیینی باید کاری که علم قادر به انجام نیست را انجام دهد، چرا که علم محاسبه‌گر است و با مغز سروکار دارد، اما نمایش آیینی با قلب و دل سرو کار دارد که باید با ایمان پیوند بخورد. »
*تعزیه، هنری برای پیشی گرفتن از غربی‌ها
سخن از اهمیت و جایگاه تعزیه به گونه ای است که برخی از کارشناسان این حوزه معتقدند تعزیه و توجه به آن در میان هنرهای نمایشی هنوز جایگاه اصلی خود را به دست نیاورده است. «مهدی لطفی» ، یک پژوهشگر موسیقی، تعزیه و هنرهای نمایشی ایران با تاکید بر اینکه مدیران حوزه‌های مختلف توجه چندانی به جایگاه هنرهای ایرانی ندارد، در گفتگو با «فارس» می گوید: « تعزیه بسیار مظلوم واقع شده است و متاسفم که بودجه‌ای برای حمایت و توجه به این هنر نیست.»
محسن هاشمی، یک پژوهشگر، کارشناس موسیقی و عضو هیئت انتخاب بخش شبیه‌خوانی نوزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی با انتقاد از توجه عجیب هنرجویان دانشگاهی به تئاترهای غربی می‌گوید: «تنها چیزی که ما در آن می‌‌توانیم از غربی‌ها پیشی بگیریم اجرای نمایش‌های ایرانی است و این تنها چیزی است که دیگران برای تماشای آن زانوی ادب به زمین خواهند زد.»
اگرچه
موانع فقهی و شرعی در به تصویر کشیدن شخصیت‌های مقدس این واقعه موجب شده تا هنر به ویژه سینمای ایران نتواند این قصه را در ساختار
سینمایی روایت کند اما در حوزه نمایش و شعر و ادبیات، آثار متعددی تحت تأثیر این واقعه
خلق شده است. در واقع تعزیه محصول مستقیم رویارویی هنر با این حادثه تاریخی- مذهبی
است که با مخاطبان عام نیز ارتباط خوبی برقرار کرده و به جرأت می‌توان گفت نمونه بارز
هنر عاشورایی به طور یقین تعزیه است؛ اگرچه دوربین های سینمایی در به تصویر کشیدن
این رویداد مذهبی محدود به ساخت تعداد انگشت شماری فیلم بوده اند و تنوانسته اند
آنچنان که باید در بازنمایی قصه کربلا موفقیت چشمگیری داشته باشند.
به گفته بسیاری از کارشناسان؛ تعزیه هنری است که میتواند یک فرصت برای نشان دادن
هنر نمایشی ایران درقاب جهانی هنر قرار باشد.
