پیرامون بزرگان تاریخ ادبیات داستانی، به مسکو در دوران امپراتوری روسیه می‌رسیم؛ جایی که در سال 1799 تولد «الکساندر سرگئی‌یویچ پوشکین» را به دنیای ادبیات نوید داد. در بین ادیبانی که تا کنون در این مجموعه به آنها پرداخته‌ایم، بعد از گوته، پوشکین دومین موردی است که نبوغ او دنیای ادبیات داستانی را درمی‌نوردد و نمایشنامه، نقد ادبی و شعر را هم در برمی‌گیرد. شعرهایی که خود زمینه اصلی شهرت پوشکین هستند و از قضا بیشتر زمینه روایی دارند. در آستانه دویست و بیست و یکمین زادروز او، طی سفری 37 ساله از مسکو به پایتخت آن روزهای روسیه(سن‌پترزبورگ) در سال 1837 می‌رسیم، جایی که پوشکین در پایان عمر کوتاه خود آرام گرفت. دراین باره بیشتر با «جان‌اله کریمی‌مطهر» عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و رئیس انجمن ایرانی زبان و ادبیات روسی، که خود نیز آثار تالیفی درباره پوشکین دارد، گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
پوشکین و مکاتب ادبی
پوشکین که اشعار خود را از دبیرستان در قالب کلاسیسیسم آغاز کرد، کار خود را از دهه 1820 در قالب رمانتیسم پیش برد و در نهایت با رئالیسم به پایان رساند.
جان‌اله کریمی‌مطهر با یاد کردن از او به‌عنوان «خورشید ادبیات روسی» می‌گوید: «آثار وی در تاريخ ادبيات روسيه و جهان جايگاه ويژه‌ای دارد و از لحاظ محتوا و سبك بسيار متنوع است. او در ژانرهای مختلف ادبي، آثاري گرانقدر و جاودان از خود به‌جا گذاشت، كه با وجود گذشت نزديك به دويست سال از نگارش آنها، هنوز هم در بين خوانندگان روسيه و جهان از جايگاه ويژه‌ای برخوردار است. حتي در عصر حاضر نيز كارگردانان تئاتر و سينما و موسيقي‌دانان بزرگ روسيه، فيلم‌ها، اپراها و موسيقي‌هاي جاوداني را براساس آثار او خلق مي‌كنند. او را بنيانگذار زبان ادبي معاصر روسي و معيار سنجش زبان و ادبيات روسي مي‌دانند؛ و زماني‌كه مي‌خواهند از زبان كسي تعريف کنند، مي‌گويند كه زبان او به زبان پوشكين شبيه است. لئو تالستوي، نويسنده بزرگ روسيه، در تمجيد از زبان نثر آنتون چخوف، او را به پوشكين تشبيه مي‌كند. تالستوي پس از مرگ چخوف در مصاحبه‌ای عنوان كرد: «چخوف، پوشكين نثر ماست». یعنی چخوف توانایی بینظیری در نثر دارد، همانطور که پوشکین در نظم چنین توانایی را داشت.»
پوشکین در ایران
احتمالا مخاطب ایرانی بیش از همه آثار پوشکین او را با رمان «دختر سروان» و ترجمه «پرویز ناتل خانلری» می‌شناسد.
کریمی‌مطهر در این رابطه می‌گوید: «بالغ بر صد سال از آغاز ترجمه و مطالعات آثار پوشکین در ايران می‌گذرد: ترجمه اولین آثارش در ایران، به سال 1916 میلادی (1295) برمی‌گردد. در این سال «قصه ماهی و ماهیگیر» به نثر به زبان فارسی برگردانده شد. 11 سال بعد در سال 1927 (1306) در شهر رشت داستان «دوبروسکی» در مجله «ایران کبیر» به چاپ می‌رسد؛ در پی آن، پس از چند سال «بی‌بی پیک (گلابی)» و «تیر تپانچه» ترجمه و منتشر می‌شود. پس از آن در سال 1310 «دختر سلطان» را پرویز ناتل خانلری از زبان فرانسه به فارسی ترجمه کرد. البته در سال‌های بعد مترجمانی دیگری این اثر را با عنوان «دختر سروان» و «دختر کاپیتان» نیز بازترجمه و منتشر کردند. در ضمن طی صد سال گذشته، اکثر آثار پوشکین به زبان فارسی ترجمه شده‌اند، حتی بعضی از آنها توسط مترجمان مختلف بازترجمه و بازچاپ شده‌اند.»
