عبدالحمید قدیریان در یادداشتی به بررسی جایگاه دعا در مواجهه با کرونا و لزوم نگاه آیاتی به وقایع پرداخته است. مشروح این یادداشت در ادامه از نظر میگذرد؛
کرونا عذاب الهی و یا نشانهای از عذابهای آخرالزمان نیست. به قول متخصصین و پزشکان، کووید ۱۹ یا همان ویروس کرونا، دستساز و ساخته بشر است. اینکه دقیقاً مشخص شود کدام کشور و برای چه اهدافی این امر شیطانی را مرتکب شده، نیاز به زمان و تحقیقات دارد، ولی در حال حاضر با توجه به رفتارشناسی دولتها، این احتمال بسیار پررنگ است که ایالات متحده برای مقابله با دشمنانش، بالاخص چین به جهت رشد روزافزون اقتصادش، دست به چنین کاری زده باشد. دولتی که با رفتارش نشان داده که در مقابل دیگر ملل، بسیار بیاخلاق و مُتکبّر است. چه دلیلی دارد که او برای جبران شکست سختی که در جریان موشک باران پایگاه عینالاسد از ایران خورده، دست به چنین کاری نزده باشد.
متأسفانه عادت کردهایم که همه اتفاقات مثبت را به خود و همه مشکلات و اتفاقات منفی را به خداوند نسبت دهیم که البته این نوع رفتارها، به خاطر فرهنگ غلطی است که بر ما حاکم است. خداوند اینگونه رفتارها را نمیپسندد و متعلق به افراد سست عنصری میداند که صرفاً به زبان مدعی ایمان آوردن هستند. خداوند در وصف چنین افرادی در آیه ۱۰ سوره عنکبوت میفرماید: «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ فَإِذا أُوذِیَ فِی اللَّهِ جَعَلَ فِتْنَةَ النَّاسِ کَعَذابِ اللَّهِ وَ لَئِنْ جاءَ نَصْرٌ مِنْ رَبِّکَ لَیَقُولُنَّ إِنَّا کُنَّا مَعَکُمْ أَوَ لَیْسَ اللَّهُ بِأَعْلَمَ بِما فی صُدُورِ الْعالَمینَ؛ و از میان مردم کسانىاند که میگویند: «به خدا ایمان آوردهایم» و، چون در [راه]خدا آزار کشند، آزمایش مردم را مانند عذاب خدا قرار میدهند؛ و اگر از جانب پروردگارت پیروزی رسد حتماً خواهند گفت: «ما با شما بودیم» آیا خدا به آنچه در دلهاى جهانیان است داناتر نیست؟»
به این ترتیب همه ماجراها عذاب خداوندی نیستند بلکه بعضی از مشکلات و فتنهها از جانب مردم هستند. فتنه کرونا نیز از این نوع است که به قول آیه ۱۰ سوره عنکبوت باید آن را «فتنةالناس» نامید و رفتار مناسب در مقابل آن داشت. در ضمن با توجه به آیات قبل و بعد از این آیه، اینگونه برداشت میشود که این نوع رفتارها، تا حدودی به نفاق آلوده است.
از رفتارهای زیبای قرآنی که باید در بین ما ایجاد و گسترش یابد، «نگاه آیاتی» است. نگاه آیاتی به نوعی، «دقت در اتفاقاتِ خدایی که در پیرامون ما رخ میدهد و تلاش برای فهم رفتارهای الهی جهت هماهنگ شدن با برنامههای پروردگار است». در نگاه آیاتی، ما دعوت شدهایم که به سادگی از کنار اتفاقات پیرامون خود عبور نکنیم و تلاش نماییم اراده و دست خدا را در ایجاد آن ببینیم. البته ممکن است به دلیل عدم آشنایی با این نوع نگاه، بعضی از نتیجهگیریها و یا تحلیلهای ما به اتفاقات پیرامون، نادرست و در مدار حقیقت نباشد، ولی مهم این است که ما بهگونهای که خدا دوست دارد و ما را به آن دعوت کرده، جویای فهم رفتارهای الهی باشیم و بتوانیم تا حدودی خود را با برنامههای الهی همراه کنیم، مخصوصا در شرایط کنونی که بر طبق آیات قرآن، دنیا و جامعه بشری، آبستن حوادث زیاد و به صورت پی در پی است.
در شرایط کنونی و با همهگیر شدن بیماری کرونا در جهان، شاهد آن هستیم که بسیاری از متفکران غربی در صدد فهم این حادثه و کشف ارتباط آن با «ماوراءالطیبعه» هستند. حتی کسانی که اعتقادی به خداوند ندارند، تلاش دارند بفهمند که آیا روح طبیعت و یا نیروهای کیهانی، باعث این اتفاقات هستند و اگر چنین است، علت چیست؟ طبیعی است، کسانی که اعتقاد به زنده بودن خداوند و مؤثر بودن او در عالم هستی دارند و قائلاند که امام زمان(عج) پیوسته و در هر لحظه، مجرای تحقق اراده الهی هستند، باید بیشتر و دقیقتر از دیگران به این حادثه فراگیر، تحلیل داشته باشند.
اگر بخواهیم با نگاهی کنکاشگرایانه به فتنه اخیر بنگریم، به سؤالات زیادی بر میخوریم. به ماجراهایی برمیخوریم که میتوانست واقع نشود، ولی به وقوع پیوست و یا ماجراهایی که وقوعش دور از ذهن بود، اما به سرعت در حال تحقق است. برای نمونه در روزهای اول ورود کرونا، متخصصین و پزشکان اعلام کردند که نمونه ویروس کرونا در ایران، بسیار وحشیتر از نمونه چینی آن است و انتظار این بود که گسترش بیماری و تلفات ناشی از آن در ایران بسیار زیاد باشد، که این امر باعث وحشت مردم شد، ولی بعد از گذشت کمتر از یک هفته، رشد فزاینده مبتلایان، به ناگاه سیری ملایم پیدا کرد و متخصصین اعلام کردند که این ویروس روحیهای ملایم دارد، که البته این ماجرا باعث تعجب همه ناظران و متخصصان داخلی و خارجی شد.
از سوی دیگر، اگر این فتنه از سوی کشورهای غربی و صهیونیسم بینالملل باشد که بارها و بارها چنین رفتارهایی را داشتهاند و همیشه چنین بیماریهایی از قبیل بیماری سارس، آنفولانزا و ...، را در سرزمینهای دور از خود گسترش و شیوع میدادند، شاید برای اولین بار است که مشاهده میکنیم این بیماری به سوی خود ایشان برگشته و سرعت شیوع آن نیز بسیار زیادتر از شیوع آنها در کشورهای آسیایی است. علیرغم این که این کشورها به لحاظ تکنولوژی بسیار بالاتر از این کشورها نشان داده میشوند.
وقتی مسلمان شیعه با این صحنه مواجه میشود، چرا نباید اینگونه فکر کند که امام زمان(عج) به اراده خداوند به میدان آمده و مسیر فتنه را عوض کردهاند. فشار را از ایران کم و غرب را دچار این فتنه نمودهاند و در راستای برنامه خداوند در این زمان، آیه ۵۴ سوره آلعمران که میفرماید: «وَ مَکَرُوا وَ مَکَرَ اللّهُ وَ اللّهُ خَیْرُ الْماکِرینَ» را تحقق بخشیدند. ما شاهد آن هستیم که کشوری که تحت تحریمهای سنگین قرار دارد، در امر کنترل این فتنه بسیار موفق بوده و توانسته تا حدودی آن را مهار کند و این در شرایطی است که کشورهای غربی با همه تواناییها در مقابل آن عاجز هستند.
وقتی توانایی ایران را به امام(عج) نسبت میدهیم، بدان معنی نیست که زحمات پزشکان و پرستاران زیر سؤال برود، بلکه به این امر اصرار داریم که این حال و هوایی که در بین جهادگران سلامت مشاهده میشود به واسطه اراده صاحب و سلطان قلبها، یعنی امام زمان(عج) است. این حال و هوایی که توسط این موجود ذرهای در جهان به وجود آمده، به طور قطع خواسته عاملان تولید و توزیعکنندگان آن نبوده است. خداوند با ایجاد صحنه و طرح مسائل مختلف، همچون یک مربی، در صدد ارتقا و رفعت بشریت میباشد، چرا که او ربالعالمین است و مسیر تعالی را برای انسان میپسندد.
واقعیت آن است که به سرعت به طرف ظهور میرویم؛ از آنجایی که جنس ظهور از جنس آسمانهاست؛ لذا برای درک و مواجه شدن با آن باید انسانها رفعت پیدا کنند و آسمانی شوند، برای همین است که خداوند راههای متنوعی را برای رفعت انسانها معرفی کرده است. از جمله دعا که این روزها شاهد آن هستیم که در مذاهب مختلف، مراسم دعا برپاست و همه رو به سوی آسمان آوردهاند و رفتاری فطری را پیشه کردهاند.
در آیه ۱۸۶ سورۀ بقره خداوند میفرماید: «وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادی عَنِّی فَإِنِّی قَریبٌ أُجیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ» وقتی بندگان من از من چیزی بخواهند، من نزدیکم و ایشان را اجابت میکنم. البته باید توجه داشت که در این آیه گفته نشده «وَ إِذا سَأَلَکَ الناس عَنِّی» یعنی وقتی مردم از من چیزی بخواهند، بلکه خداوند، عبد بودن را رمز قبولی دعا مطرح کرده است؛ خداوند صحنه به صحنه عبد بودن را در نزد بشریت تقویت میکند. البته همه ما با عبودیت آشنا هستیم، اما مشکل آنجاست که در طی روز، تنها لحظاتی عبودیت داریم و بقیۀ اوقات را به میل خودمان و با خواست و برنامۀ خودمان زندگی میکنیم. کسانی که در عبودیت مستقر نیستند، پایین میآیند و به میزانی که به عبودیت بها میدهند، ارتفاع میگیرند.
اگر دقت داشته باشیم، میبینیم که این آیه در سیاق آیات مربوط به ماه مبارک رمضان آمده است، اما چرا این آیه در بین آیات ماه رمضان مطرح میشود؟ چون در ماه رمضان رفتار مسلمانان به عبودیت نزدیکتر است. در ماه رمضان سعی میکنیم آن طور که خدا میخواهد زندگی کنیم، از اذان صبح غذا نخوریم. در این ماه روزه میگیریم و آداب مختلف را رعایت میکنیم. به عبارت دیگر در این ماه عابدانه رفتار میکنیم و به این ترتیب مصداق «عبدی» میشویم که خداوند در آیه ۱۸۶ سوره بقره با ایشان صحبت میکند و لذا خداوند دعاهای ما را اجابت میکند.
پس ما در ماه رمضان انتخاب میکنیم که عبد خدا باشیم، به همان میزانی که سعی میکنیم عبد خدا باشیم، خدا با ما صحبت میکند و این جمله را خدا در ماه رمضان میفرماید: «وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادی» ما باید عبد باشیم. باید دانست که خدا حرف عبدش را گوش میکند، نه اینکه ما عبد نفس باشیم و فقط موقع نیاز بگویی. خدایا این موضوع را برای ما حل کن و ما را نجات بده. در بحث دعا و استجابت دعا باید عبودیت را پررنگ کنیم.