به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر، «رهیافت» ویژه‌برنامه جدید فرهنگسرای اندیشه است که به بررسی مسائل اجتماعی دوران کرونا می‌پردازد. صاحب‌نظران و اندیشمندان مسائل اجتماعی با حضور در این برنامه نقطه نظرات خود را پیرامون فرهنگ و مسائل اجتماعی بیان می‌کنند. نخستین نشست از این برنامه روز یکشنبه با حضور علی نوری عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران و مجید فاطمی‌خصال آسیب‌شناس اجتماعی به صورت زنده از طریق اینستاگرام فرهنگسرای اندیشه پخش شد.
علی نوری عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران در ابتدای این نشست با اشاره به تغییر سبک زندگی به واسطه کرونا گفت: سبک زندگی در دوره کرونا موضوعی است که از دو دیدگاه متقاوت قابل بررسی است؛ عده‌ای معتقدند که اتفاق خیلی مهمی رخ نداده است؛ در گذشته هم بیماری‌های همه‌گیری وجود داشته که اکنون یاد و خاطره‌ای از آنان نیست و فراموش شده است. بر همین اساس می‌گویند که کرونا هم بیماری مقطعی است و معلوم نیست ۱۰-۲۰ سال دیگر یادی از آن در اذهان مانده باشد یا خیر.
وی ادامه داد: رویکرد دوم می‌گوید کرونا ما را وارد دوران جدیدی از زندگی بشری کرد. آنان معتقدند که این ویروس ما را از فضای دیجیتال معمول به فضای مجازی وارد کرد که نمونه آن همین نشست است که به صورت آنلاین و در فضای مجازی برگزار می‌شود. بنابراین این تغییرات را نشانه‌ای بر این می‌دانند که وارد عصر جدیدی شده‌ایم.
آیا کرونا ویروسی دموکرات است؟
نوری در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا ویروس کرونا ویروسی دموکرات است یا خیر، گفت: در روزهای ابتدایی همه‌گیری این بیماری لفظی در مورد آن به کار رفت و آن هم این بود که کرونا ویروسی دموکرات است؛ اما بنده معتقدم که این گزاره اصلاً درست نیست. توجه داشته باشید که اقشار آسیب‌پذیر با درآمد کمتر معمولاً مشاغل خدماتی دارند که اکثراً یدی است و باید سر کار خود حضور فیزیکی داشته باشند تا بتوانند درآمدی کسب کنند. این افراد نمی‌توانند کار خود را از طریق فضای مجازی انجام دهند و به همین دلیل بیشتر در معرض بیماری هستند. حتی سرمایه‌ای ندارند که بتوانند برای مدتی کار خود را تعطیل کرده و از خانه خارج نشوند.
وی ادامه داد: البته باید دقت داشت که میزان شغل و کاری که می‌توانند انجام دهند نیز به واسطه این بیماری کمتر شده است. به همین دلیل دموکرات بودن این ویروس از اساس غلط بوده و مشخص است که اقشار آسیب‌پذیر بیشتر در معرض آن هستند. طبق آمارها از هر پنج شغل، چهار شغل تحت تأثیر کرونا قرار گرفته است و باید از آنان که شغلشان را از دست داده‌اند حمایت شود. این حمایت‌ها می‌تواند هم مردمی باشد و هم دولتی. به نظرم کرونا فرصتی را برایمان ایجاد کرد تا ارزش‌های معنوی خود را زنده کرده و به سنت حسنه پیشوایان دینی برگردیم و به یکدیگر کمک کنیم.
میوه نظام سرمایه‌داری فردگرایی و مادی‌گرایی شدید است
علی نوری با اشاره به مادی‌گرایی در جوامع امروزی و تأثیر آن در همه‌گیری کرونا گفت: از دهه ۸۰ به بعد به سمت اقتصاد سرمایه‌داری حرکت کردیم. امروز تولید در نظام سرمایه‌داری برای رفع نیاز نیست، بلکه برای نیازسازی کاذب است. این تولید تجملاتی باعث شد که چشم و هم‌چشمی‌هایی به وجود بیاید و از معنویت و عبادات غافل شویم. میوه نظام سرمایه‌داری فردگرایی و مادی‌گرایی شدید است. این اتفاق باعث می‌شود که در همه‌گیری‌هایی مثل بیماری کرونا فروشگاه‌ها غارت شود و معنویت کم‌رنگ باشد. البته جامعه ما هنوز رگه‌هایی از معنویت دارد و با استفاده از آن می‌توانیم امر اجتماعی و انسانی را به امر اقتصادی و پول در آوردن ترجیح دهیم.
این کارشناس مسائل اجتماعی با اشاره به تاثیرگذاری فضای مجازی گفت: فضای مجازی به تنهایی نمی‌تواند کاری کند، به شرطی که پیش‌زمینه‌ای از قبل برایش وجود داشته باشد. برای مثال اگر شما دوستی در فضای مجازی پیدا کنید این دوستی سطحی است در حالی که اگر از قبل با کسی دوست باشید این روزها فرصت خوبی است که با دیدارش در فضای مجازی انرژی مثبت بگیرید.
کرونا پاندمی غیرطبقاتی است
مجید فاطمی‌خصال آسیب‌شناس اجتماعی سخنران بعدی نشست بود که با اشاره به ویژگی‌های یک پاندمی از منظر روان‌شناسی گفت: بسیاری از روان‌شناسان صحبت از مفهومی به نام جامعه ریسکی می‌کنند. در این نظریه گفته می‌شود که جامعه مدرن مخاطراتی را برای ساکنان خود به وجود می‌آورد؛ برای مثال در گذشته بیماری‌ها در یک منطقه فراگیر می‌شد و تمام، اما امروز بیماری کرونا به دلیل جامعه ارتباطاتی که شکل گرفته است تبدیل به بیماری همه‌گیر جهانی شده است. موضوع دوم غیرطبقاتی بودن آن است. این بیماری همه را درگیر کرده است؛ چه فقیر و چه غنی.
کمک‌ها به نیازمندان در دوران کرونا چگونه باشد؟
فاطمی‌خصال با اشاره به کمک‌های مردمی گفت: مردم ما همواره نشان دادند که در شرایط سخت مثل سیل و زلزله به کمک هموطنان خود می‌روند. اکنون نیز همین است و این ظرفیت در جامعه ما وجود دارد. با این حال جامعه هدفی که باید کمک‌های بیشتری دریافت کند، طبقه پایین است؛ اولاً کسانی که به فقر مطلق نزدیک‌اند و ثانیاً گروه‌هایی که از حمایت اجتماعی خاصی برخوردار نیستند. گروه‌های حاشیه‌نشین که نه یارانه‌ای دریافت می‌کنند، نه حمایت‌های کمیته امداد و بهزیستی را دارند و در حقیقت کسی آنان را به رسمیت نمی‌شناسد. کمک‌ها باید به صورت مردمی صورت گیرد، چرا که شاید دولت به خوبی نتواند افراد فقیر و نیازمند را شناسایی کند، در حالی که مردم و مؤسسات خیریه با حضور در جمع‌هایی می‌توانند افراد نیازمند را پیدا کنند.
وی اضافه کرد: معکوس شدن میزان جمعیت جامعه شهری و روستایی در دهه‌های گذشته باعث شده است که جمعیت زیادی در شهرها زندگی کنند و همین مسئله موجب شده خیلی‌ها همدیگر را نشناسند. این جامعه مدرن در مقابل جامعه سنتی روستایی ماست که همه از مشکلات یکدیگر باخبر بودند و به راحتی می‌توانستند افراد نیازمند را شناسایی کنند. بر همین اساس اگر بخواهیم بهترین فرمول را برای کمک‌های مردمی را ارائه بدهیم، باید بگوییم که مردم سعی کنند آن دسته از مؤسسات خیریه را پیدا کنند که با نیازمندان در ارتباط هستند و کمک‌ها را به دستشان می‌رسانند.
فاطمی‌خصال در پایان گفت: شرایط کرونا باعث شد توجه بیشتری به دولت الکترونیک داشته باشیم. البته فضای مجازی چالش‌هایی را به همراه داشته، اما معتقدم که در مجموع فرصت‌هایش بیشتر از ضعف‌های آن است. مردم این را آموختند که چگونه بهتر می‌توانند از فضای مجازی استفاده کنند.
