پنجشنبه ۰۹ فروردين ۱۴۰۳
ساعت : ۲۲:۱۷
کد خبر: ۱۱۲۷۹۲
|
تاریخ انتشار: ۲۹ آذر ۱۳۹۹ - ۰۸:۳۰
به مناسبت روز پرستار، میلاد حضرت زینب (س)
حمید رزاقی
پرستاری و مراقبت، بنیاد تمدن بشریدر فارسی واژه پرستاری به معنای تیمارداری، بیماربانی، غمخوار و پرستنده و پرستش آمده است. در فرهنگ لاتین پرستار از لغت (Nutricious) اخذ گردیده است که معنای پروردن، تغذیه کردن و پرورش دادن را می دهد.

امروز مفهوم پرستاری به عنوان علم مراقبت و حرفه ای برخوردار از اصول انسانی، روش های علمی و فنون و مهارت های تجربی در پاسخ به نیازهای درمانی در ابعاد زیستی- فیزیکی، احساسی، روحی و روانی، و اجتماعی به منظور دستیابی به بهبودی و سلامتی بیماران به کار می رود. دانش، توانش و کنش های مراقبت از مفاهیم محوری است که حرفه پرستاری را از سایر حرفه های سلامت متمایز می سازد.

صرف نظر از مفهوم امروزین پرستاری به عنوان حرفه ای تخصصی، مراقبت از دیگری قدمتی به درازای تاریخ تمدن بشری دارد. 

انسان شناسان نظریه های مختلفی را در باب پیدایش و شکل گیری تمدن بشری مطرح کرده اند. برخی آغاز تمدن را در لحظه برهم کوفتن دو تکه سنگ آتش زنه به وسیله انسان و برخاستن آتش از میان آن دانسته اند. برخی دیگر ساختن نیزه از سنگ و چوب را منشاء تمدن عنوان کرده اند، گروهی دیگر ساختن خیش (فلز شیارکش بر سطح زمین) را ریشه تمدن می دانند. نحله ای دیگر اولین قلاب ماهیگیری یا  اولین ظروف سفالی را نشانه آغاز تمدن معرفی می کنند.

اما « مارگارت مید » انسان شناس برجسته و شهیر قرن بیستم روایت دیگری از بنیاد تمدن بشری و تداوم آن ارائه می کند. 

زمانی که پرفسور « مید » در دانشگاه کلمبیا تدریس می کرد، یکی از دانشجویانش از او پرسید: به نظر شما اولین نشانه های مدنیت و تمدن در فرهنگ بشری چیست؟

شاید آن دانشجو انتظار داشت استاد مانند بسیاری از اصحاب علوم اجتماعی دهه هفتاد و هشتاد میلادی پاسخ دهد که نخستین نشانه تمدن استفاده از سنگ آتش زنه، یا ساختن قلاب ماهیگیری و تیر و کمان یا یکی از ابزار و وسایل مادی ابداع بشر است.

اما پاسخ « مارگارت مید» چیز دیگری بود. استاد پاسخ می گوید نخستین علامت تمدن در فرهنگ انسانی نه ابداع قلاب ماهیگیری، نه ظروف سفالی و نه سنگ آتش زنه، بلکه استخوان ران پایی است که شکسته شده و سپس جوش خورده و التیام یافته است. در جهان وحشی حیوانی اگر جانوری پایش بشکند، آنقدر دوام نمی آورد تا پایش جوش بخورد. چون نمی تواند به دنبال آب و غذا برود. نمی تواند برای رفع عطش، خودش را به رودخانه ای برساند یا به شکار برود تا گرسنگی خود را برطرف سازد و بی تردید به دلیل ضعف و عدم تحرک می میرد و یا به علت خطرات پیش رو  و حیوانات درنده، طعمه شده و کشته می شود.

 استاد در ادامه می گوید: اما آن استخوان ران پای جوش خورده متعلق به انسان 15000 سال پیش که از میان خاک بیرون کشیده شد، نشان می دهد که کسی از آن انسان مجروح و درمانده مراقبت کرده است، کسی زخم او را بسته و به جای امن منتقل کرده، از او نگهداری و تیمارداری کرده، به او آب و غذا رسانده تا جراحتش التیام یابد و به زندگی عادی بازگردد. 

به عبارتی اولین لحظه ای که انسان به همنوع خود در بیماری و سختی یاری رساند و از او مراقبت کرد تا دردها و آلامش التیام یابد، آن لحظه با شکوهی در تاریخ بشر است که تمدن آغاز می شود. از  لحظه  آغاز پرستاری و کمک به دیگران است که فرهنگ بشری از جهان وحشی جدا می گردد. 

پس آغاز پرستاری و تیمار داری سپیده دمان تمدن بشری است. از پگاه پرستاری و مراقبت از دیگران به این سو است که پویش انسان شدن در فرهنگ بشری نضج می گیرد و گسترش و تعمیق می یابد. پرستاری هنر انسان شدن است و بیش از هر عنصری در قوام و دوام حیات و زندگی انسانی و مدنیت نقش دارد. 

از منظر دیگر می توان به نقش و جایگاه پرستاری و مراقبت از بیماران و مجروحان نگریست و آن حوزه درخشان معارف دینی و اخلاقی و سیره و سبک زندگی اولیای الهی علیهم السلام است:

- درحدیثی از پیامبر اکرم (ص) پاداش و اجر پرستاری به زیبایی بیان شده است. پیامبر بزرگوار اسلام (ص) می فرمایند: کسی که یک روز و شب پرستاری بیماری را بر عهده بگیرد، خداوند او را با ابراهیم خلیل علیه السلام محشور می کند. پس همچون درخشش بارقه ای از صراط عبور می کند و کسی که در بر طرف کردن نیازهای مریض تلاش می کند و نیازها او را برآورد، همانند روزی که از مادر زاده شده است، از گناهان پاک می شود.

- درحدیث دیگری از قول پیامبر اکرم(ص) در نقش و اهمیت بی همتای پرستاری آمده است: هر کسی انسانی را که ناتوانی جسمی دارد یاری کند، خداوند او را در کارهایش یاری می دهد و در قیامت فرشتگانی را می گمارد که او را در پیمودن مسیر هولناک قیامت و عبور از گودال های آتش کمک کنند، به گونه ای که از آن آسیب نبیند و او را از صراط به سوی بهشت و امنیت کامل گذر می دهند.

- زندگی نامه حضرت یوسف علیه السلام هم شاهدی است  بر این که آن حضرت در مدت طولانی  زندانی و اسیر بودند، اما لحظه ای از رسیدگی و مراقبت از زندانیان بیمار و درمانده غاقل نبودند. به قدری که از آن حضرت با لقب نیکو کار و محسن یاد می شود.

- در جنگ احد به مسلمانان آسیب های فراوان وارد شد و علاوه بر شهدای زیاد عده ای از جنگاوران اسلام مجروح شدند و حتی نبی اکرم (ص) جراحت برداشتند. گروهی از زنان مسلمان به کمک مجروحان شتافتند که پیشقراول آن ها حضرت زهرا (س) بودند که به مداوای زخم دیدگان پرداختند. نقل است که خون از سر مبارک پیامبر اسلام جاری بود و بند نمی آمد. حضرت فاطمه (س) به کمک حضرت علی(ع) تکه ای از حصیر را سوزانده و خاکستر آن را روی زخم پیامبر اسلام (ص) گذاشتند تا خون بسته شود.

- حضرت زینب (س) پرستار واقعه صحرای کربلاست. از تیمارداری امام سجاد (ع) تا سرپرستی گروهی از زنان در مراقبت از مجروحانی که هردم ممکن بود به فیض شهادت نائل شوند و خون از سر و رویشان پاک می کردند و در فرصت باقیمانده تا شهادت، دلداریشان می دادند. مسئولیت حضرت زینب (س) از این هم سنگین تر بود و آن رسیدگی به دردها و آلام زنان عزیز از دست رفته در جریان انتقال کاروان اسرا از کربلا به کوفه و مهم تر از همه روحیه دادن به ایشان از طریق سخنان  برانگیزاننده و برخورد کوبنده با خصم ستمگر. 

حضرت زینب (س) اسوۀ پرستاری و مراقب جاودانۀ بینش و روش امام حسین (ع) در تفکر  و نگاه تشیع علوی است. بی سبب نیست که روز میلاد این بانوی بزرگ اسلام را روز پرستار نام نهاده اند.

نظر شما