به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر، انسان یک موجود اجتماعی است و از احساس تنهایی هراس دارد و با آن میانه خوبی ندارد. اما همین انسان در سال‌های اخیر پای در مسیری نهاده که هر چه بیشتر، بر این احساس تنهایی می‌افزاید.
انسان برای رهایی از احساس تنهایی، نیازمند تعامل در ارتباطات میان فردی است و آن چه در عصر کنونی مانع از این تعاملات می‌شود این است که بر اساس منطق لذت، هر کس دارد کار خودش را می‌کند و همه به دنبال پاسخ دادن به یک سؤال هستند که پس چه کنیم که طرف مقابل ما تغییر کند و بر میل ما رفتار نماید تا ما بتوانیم با او تعامل داشته باشیم؟
در این فضا وقتی پرونده شکایات زوجین را بررسی می‌کنیم عمده شکایت از این است که طرف مقابلمان با ما راه نمی‌آید و ما هر چه تلاش می‌کنیم او رفتار خود را کنار بگذارد و خود را تغییر دهد این تلاش‌ها به نتیجه نمی‌رسد. برای پاسخ به این سؤال و یافتن راه حل مناسب، پیش از بیان راه حل اسلامی راه‌حلی که پژوهشگران علوم رفتاری پیشنهاد می‌کنند را بیان می‌کنیم.
روان‌شناسانی که در مکتب شناختی رفتاری قلم زده‌اند در این باره بیان می‌کنند که در زمینه تغییر رفتار دیگران، آن چیزی که در اختیار شماست فقط خودتان هستید یعنی نه ذهن و نه احساس و نه رفتار طرف مقابلتان، هیچ‌کدام در اختیار شما نیست و تنها راهی که برای تغییر دیگران برای شما وجود دارد، استفاده از ظرفیت‌های موجودِ خودتان است و آن، چیزی نیست جز تغییر خودتان، بنابراین با تغییر خودتان است که امید به تغییر دیگران وجود دارد.
در روابط زناشویی یک چرخه مهم مطرح است که فهم آن در رسیدن به پاسخ درباره سؤال مربوط به زوجین، کمک فروانی می‌کند و آن این است که ما وقتی رفتار نامناسبی از همسر خود مشاهده می‌کنیم، نسبت به او ذهنیتی منفی پیدا می‌کنیم و این شناخت باعث تولید احساسی منفی مانند خشم و تنفر و ... در درون ما می‌شود و خود این احساس نیز منشاء رفتارهای تند و نامناسب ما، نسبت به همسرمان می‌شود، این رفتار نامناسب را همسرمان نیز مشاهده می‌نماید و دقیقاً مثل همان چرخه‌ای که برای ما اتفاق افتاد برای او نیز اتفاق خواهد افتاد و این هم افزایی منفی ادامه پیدا خواهد کرد و مشکلات پیچیده‌تر خواهد شد.
اما حل این ماجرا در این نظریه، این است که چون برای تغییر همسرتان آنچه که در اختیار خود دارید فقط رفتار خودتان است پس، لطفا در مقابل بدی او، که شناخت و احساس منفی برای شما درست کرده‌است، خودتان را تغییر دهید و مقابله به مثل نکنید و رفتار مثبت از خود بروز دهید، بعد از مدتی خواهید دید که ذهنیت و احساس همسرتان را نیز تغییر خواهید داد و ادامه این فرایند، به اصلاح رفتار او نیز ختم خواهد شد.
حال به سراغ نظر اسلام برویم که دستور اسلام قطعاً مترقی تر و موشکافانه تر است. اسلام نیز به ما می‌گوید که اگر خواستید طرف مقابلتان را تغییر دهید و دعوت به اصلاح رفتار کنید با عمل خودتان آن را انجام دهید.امام جعفر صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: «کُونُوا دُعَاةَ النَّاسِ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ لِیَرَوْا مِنْکُمُ الِاجْتِهَادَ وَ الصِّدْقَ وَ الْوَرَع. مردم را با چیزی غیر زبان‌هایتان به نیکی‌ها دعوت کنید، به گونه‌ای که آنان تلاش و صداقت و پرهیزکاری شما را (به چشم) ببینند» [۱] و در جای دیگر از تعبیر «باعمالکم» استفاده شده است.
بله اصلاحات داخل منزل، همه از این کانال صورت می‌پذیرد، شروع از خود که لازمه‌اش رها کردن خودخواهی‌هاست ؛ در این‌باره آیات و روایات فروانی وجود دارد که ما برای نمونه به دو مورد از آنها اشاره می‌کنیم.
۱. «یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ قُواْ أَنفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَاراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجَارَةُ عَلَیْهَا مَلاَئِکَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَّا یَعْصُونَ اللَّهَ مَآ أَمَرَهُمْ وَ یَفْعَلُونَ مَا یُؤْمَرُونَ (سوره تحریم آیه ۶) اى کسانى که ایمان آوردهاید! خود و خانواده خود را از آتشى که هیزم آن مردمان (گنهکار) و سنگها هستند، حفظ کنید. آتشى که بر آن فرشتگانى درشت‌خو و سخت‌گیر نگهبانند و خدا را در آنچه فرمانشان دهد، نافرمانى نکنند و آنچه را فرمان یابند انجام دهند.»
۲. پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند: «الْمُؤْمِنُ یَأْکُلُ بِشَهْوَةِ أَهْلِهِ وَ الْمُنَافِقُ یَأْکُلُ أَهْلُهُ بِشَهْوَتِهِ. مومن کسی است که به میل (وانتخاب) اهل خانه‌اش غذا می‌خورد و منافق کسی است که اهل خانه به میل (و انتخاب) او غذا می‌خورند.»[۲]
حال با بیان این دو نکته به سراغ سیره حضرت علی و زهرا علیهماالسلام در زندگی زناشویی می‌رویم که آنها نیز به نوعی زندگی می‌کرند که خواست همسر خود را بر خواست شخصی‌شان ترجیه دهند و چه زیبا حضرت علی علیه‌السلام در وصف همسر خود می‌فرمودند: «نِعْمَ الْعَوْنُ عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ؛ فاطمه بهترین یاری رسان برای برای بندگی خداست.»[۳] که این نشان دهنده این است که تمام هم و غم حضرت صدیقه طاهره سلام‌الله‌علیها رها شدن از خواسته‌های دل و اهتمام به پرداختن به رضای الهی است و در مقابل پیگیری امیرالمؤمنین که مطرح می‌فرماید: «فاطمه‌جان! از من درخواستی داشته باش» این نکته را متذکر می‌شوند که: «پدرم سفارش کرده از شوهرت چیزی مخواه، مبادا که توان تهیه آن را نداشته باشد و شرمنده شود.« [۴]
این سیره فداکارانه، دقیقا همان الگویی است که چرخه هم‌افزایی‌های منفی میان روابط زن و شوهر را می‌شکند و آن را به فضایی مثبت برای اِعمال تغییرات به جهت مثبت مبدل می‌گرداند و ما باید در زندگی خود، آن را به عنوان سرمشقی ماندگار در نظر داشته باشیم.
مصطفی راهی
پی‌نوشت:
۱.طبرسى، على بن حسن، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، ص۴۶، ۱جلد، المکتبة الحیدریة - نجف، چاپ: دوم، ۱۳۸۵ق / ۱۹۶۵م / ۱۳۴۴ش.
۲.کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی (ط - الإسلامیة)، ج۴، ص۱۲، ۸جلد، دار الکتب الإسلامیة - تهران، چاپ: چهارم، ۱۴۰۷ ق.
۳.ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على، مناقب آل أبی طالب علیهم السلام (لابن شهرآشوب)، ج۳، ص۳۵۹، ۴جلد، علامه - قم، چاپ: اول، ۱۳۷۹ ق.
۴.عبدالحسین دستغیب، زندگانی صدیقه کبری، حضرت فاطمه زهرا(س)، دارالکتاب، چ ۲، ص ۱۰۷.
