برنامه‌هاي مذهبي هيچ استانداردي ندارد/ترس از انگ غيرمذهبي خوردن مديران

محسن خانعلي كارشناس ارتباطات و تبليغات فرهنگي، در گفت‌و‌گو با خبرنگار فرهنگي «شهر»، در رابطه با برنامه‌هاي مذهبي صداوسيما، با اشاره به اينکه در اين بحث ابتدا بايد چارچوبي از يک برنامه مذهبي در نظر داشته باشيم، گفت: متاسفانه روند ساخت برنامه هاي مذهبي در صدا و سيما بسيار سطحي و بدون استراتژي است و نمي توان از اين نوع برنامه سازي توقع انتقال مفاهيم عميق ديني را داشت.

بديهيات کار در رسانه در تلويزيون رعايت نمي‌شود

وي با بيان اينکه تلويزيون بيش از برنامه سازي مذهبي براي انتقال مفاهيم ديني تنها به ضبط و باز انتشار مراسم هاي مذهبي ميپردازد، گفت: اين نکته که هر رسانه ظرفيت هاي خاص خود را دارد و و توليد کننده پيام بايد متناسب با ظرف هر رسانه به کد گذاري مفاهيم و يا همان توليد برنامه بپردازد، از بديهيات کار در رسانه است، اما اتفاقي که در رسانه ملي در قبال توليد برنامه هاي مذهبي مي افتد بدين صورت است که از همان مراسم هاي مذهبي که با اجتماع انساني معنا و مفهوم ميابد تصوير برداري ميشود و در رسانه پخش مي شود، بدون اينکه کوچکترين توجهي به تفاوت الزامات برنامه مذهبي در يک هيئت يا مسجد و يا راديو و تلويزيون شود.

خانعلي در اين رابطه با بيان اينكه وقتي كه برنامه‌ مذهبي مي‌خواهيم بسازيم، يك مراسم مذهبي در محتوا و اجتماع انساني در تلويزيون پخش مي‌كنيم و در اين ميان به فراخورها و المان‌هاي مذهبي توجه نمي‌كنيم، مثالي را ذكر كرد مبني بر اينكه در برنامه‌هايي از جمله پخش دعاي كميل از سيما، در واقع آدم‌هايي كه در آن فضا هستند، در حقيقت در داخل فضايي حضور دارند كه حال و هواي خاصي بر آن حاكم است. به نوعي مي‌توان گفت آن افراد خودشان را براي ارتباط برقرار كردن با آن فضا آماده كرده‌اند و اتفاقاتي كه در آن محيط برايشان مي‌افتد از جمله حركات معنوي و گريه و از اين موارد عادي است، اما زماني كه همين برنامه را از تلويزيون پخش ‌كنيم، در اين ميان مخاطب در خانه نشسته و از بيرون از فضاي خاص مراسم اين برنامه را مشاهده مي‌كند. با توجه به اينها وقتي در فضاي محتواي دعاي كميل نيست و در بيرون از مراسم حتي وقتي چهره، حركات و عكس‌العمل‌هاي مذهبي فردي را در داخل مراسم ببيند، ممكن است اين فضا برايش غيرقابل درك باشد و حتي نسبت به آن برنامه واکنشي نظير تغيير کانال نشان دهد.

صدور برخي مجوزها به دليل ترس از انگ غيرمذهبي خوردن مديران    

اين كارشناس رسانه با ابراز تاسف از چنين رويه ساخت برنامه‌هاي مذهبي در كشور، تصريح كرد: بر خلاف ساخت برنامه‌هاي سياسي، اجتماعي و اقتصادي كه روي آن مراحل بازبيني و سخت‌گيري‌هاي زيادي صورت مي‌‌گيرد، در ساخت برنامه‌هاي مذهبي استانداردهاي ابتدايي ساخت يك برنامه تلويزيوني هم رعايت نمي‌شود و تهيه‌كننده برنامه‌ مذهبي مي تواند به نوعي از اين موقعيت سو استفاده كند و مجوز برنامه سازي بگيرد، مسوولين بالاتر از آن هم از اينکه برچسب مذهبي نبودن و يا مخالفت با حوزه‌هاي مذهبي بخورد اجازه مي دهند برنامه‌اي با عنوان مذهبي روي آنتن برود.

وي افزود: متاسفانه در تمام مراحل ارائه طرح، توليد و پخش برنامه مذهبي کوچکترين توجهي به نظر مردم و مخاطبان نمي شود. در صورتي که به نظر مي رسد اگر صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران بخواهد برنامه مذهبي استاندارد بسازد، بايد روندي در نظر بگيرد كه هر كسي اجازه نداشته باشد بدون هيچ تخصص علمي و هنري وارد عرصه برنامه سازي شود.

محسن خانعلي با تاكيد بر قوت و قدرت بالاي تاثيرگذاري پيام مذهبي بر مردم، گفت: اما زماني كه اين موضوع را بدون تمهيدات خاص به تلويزيون مي‌آوريم و توجهي به الزامات کار در رسانه اي با برد تلويزيون نداريم بيشتر به توليد محتواي سطحي مي پردازيم.

پخش سي دي مذهبي به عنوان توليد مذهبي رسانه ملي

خانعلي با اشاره به اينكه هيچ نوع خلاقيتي در قالب برنامه‌هاي مذهبي ما وجود ندارد، گفت: در تلويزيون سه قالب برنامه مذهبي وجود دارد. از جمله استفاده از يک كارشناس و مجري، پخش مراسم سخنراني و پخش مراسم مذهبي. اما هيچ نوع خلاقيتي در تهيه‌كنند گان و مديران برنامه‌هاي اين حوزه مذهبي وجود ندارد، بنابران بايد به اين بينديشند كه شكل جديدي به اين نوع برنامه‌ها بدهند.

اين كارشناس رسانه با تاكيد بر لزوم توجه به هزاران مفاهيم زيبا و قوي دين اسلام در ساختن برنامه مذهبي، گفت: اين مفاهيم از عمق بالايي برخوردارند، بايد به صورت عمقي پرداخته و مطرح شوند. اين درحالي‌ست كه در زمان شهادت و ولادت ائمه تنها كاري كه سيما انجام مي‌دهد، لوح فشرده برنامه مداحي پخش مي‌كند و از بيان ويژگي‌ها، خصوصيات و هزاران وجه زندگي و شخصيت ائمه باز مي‌ماند.

بايد به توليد برنامه هاي سرگرم کننده بپردازيم

وي با بيان اينكه برنامه سازها بايد توجه داشته باشند که براي طيف گسترده اي از مردم توليد محتوا ميکنند، گفت: اين حرف تکراري که گفته مي شود همه جوانان ما مذهبي هستند، يک ادعاي نادرست و توهم بار است. بنابراين وقتي برنامه مي‌سازيم و از شبكه تلويزيوني براي 70 ميليون نفر با سطح علايق و ديدگاه‌هاي متفاوت پخش مي کنيم بايد به تفاوت هاي فرهنگي، سياسي، اجتماعي و پيش زمينه هاي مخاطبان فکر کنيم و تا آنجايي كه امكان دارد به توليد برنامه براي گروه هاي خاص کنيم.

خانعلي با اشاره به اينكه برنامه‌هاي صدا و سيما به نوعي تريبون پخش مراسم‌هاي مذهبي ـ به طور مستقيم ـ است، گفت: با اين برنامه‌ها نه تنها دينداري مردم تقويت نمي‌شود بلكه با توجه به عدم جذابيت هنري و عدم استفاده شيوه هاي نوين توليد محتوي، مقاومت مخاطب در مشاهده برنامه را نيز در پي خواهد داشت. 

پيام مذهبي نبايد به طور مستقيم ارائه شود

وي با اشاره به اينكه در دوره‌اي به سر مي‌بريم كه براي جلب مخاطب بايد نهايت هنر و خلاقيت را به خرج داد: گفت: در فضاي رقابتي رسانه هاي مختلف و براي جذب مخاطب بدون شک برنامه هاي فعلي رسانه ملي در حوزه مذهبي شکست خورده هستند و اين اقدام در حقيقيت مصداق اين جمله است که ما بهترين پيام ها را در بدترين بسته بندي ها ارائه ميدهيم و مخاطب رغبتي به رمز گشايي پيام هاي ارائه شده ندارد.

اين کارشناس رسانه تصريح کرد: بنابراين بهتر است به جاي اينكه همه اين ناتواني هاي شخصي را انكار و كتمان كنيم، يك فضايي به وجود آوريم كه با هنر و سطح بهتر برنامه‌ها بتوانيم مخاطبان را جذب كنيم. در واقع بايد اين توانايي را داشته باشيم كه تلويزيون در حوزه مذهبي به جاي پخش برنامه‌هاي مذهبي صرف به توليد برنامه‌هاي با رويكرد سرگرمي بپردازد. سعي داشته باشند با دوري جستن از فضاي شعاري و انتقال مفاهيم به صورت مستقيم پيام‌ها را در قالب هنر و به شكل ظريف و به طور پنهاني ارائه كنند.

برنامه هاي مذهبي نبايد در اختيار سياسيون قرار گيرد

خانعلي در رابطه با اينكه عده‌اي از افراد حرف‌هاي سياسي را از منظر و در قالب دين مي‌زنند، با تاكيد بر صحت در عنوان سياست عين ديانت ماست و ديانت عين سياست ماست، گفت: اما زماني كه سازمان صداوسيما فرصت و مجال را در اختيار سياسيون قرار مي‌دهد كه حرف‌هاي ديني بزنند، در اين ميان بايد توجه داشت؛ الزاما همه مردم يك نگاه و خاستگاه سياسي ندارند. بنابراين به فراخور ديدگاه متفاوتي كه افراد از جايگاه سياسي يکديگر دارند به تفسير اتفاقات روزمره از منظر فرارويدادهاي مذهبي مي پردازند و بر اين اساس به ديدگاه هاي مختلف سياسي انگ هايي مي زنند که ممکن است طرفداران گروه هاي سياسي را در مقابل هم قرار دهند و با اين اشتباه بزرگ به اصل پيام روحاني خدشه وارد کنند.