تدوين طرح جامع سيستم‏هاي حمل و نقل هوشمند

دکتر امير احمد سپهري عضو هيئت مديره پژوهشکده حمل و نقل و سيستم هاي هوشمند(ITS) و هيئت علمي دانشگاه صنعتي امير کبير در گفت و گو با «شهر»  پيرامون چرايي تدوين طرح جامع سيستم هاي حمل و نقل هوشمند، گفت: زماني که ما از هوشمند بودن سخن مي گوييم يعني قابل Program کردن است و شما مي توانيد در يک برنامه، فکري را که داريد قرار دهيد. در پژوهشکده هر چه در مورد سيستم هاي حمل و نقل هوشمند صحبت کرديم، ديديم گوش شنوا وجود ندارد و هر سازمان و مدير متناسب با سليقه خود يک نوع دستگاه را نصب مي کند، بنابراين تصميم گرفتيم به تدوين اين طرح بپردازيم.

سپهري تشريح کرد: منظور ما از اين طرح اين است که مشکلات ايران را در تصادفات، در فرهنگ غلط رانندگي و در کج رفتاري هاي ترافيکي به صورت علمي و دقيق بگوييم. بگوييم چرا بايد در صورتي که حکومت براي ترافيک و نهادينه کردن فرهنگ آن بودجه در نظر گرفته است، بايد با بي مديريتي و کارکردهاي غيرعلمي در برخورد با ترافيک، بودجه ها هدر برود.

اين کارشناس مطرح کرد: در طرح جامع سيستم هاي حمل و نقل هوشمند مي خواهيم بگوييم هزينه هايي که در اين زمينه صرف مي شود بايد به صورت نظام مند و علمي خرج شود تا ضمن صرفه جويي، آمار تصادفات کاهش يابد، ترافيک شهر نظم يابد و فرهنگ ترافيکي نهادينه شود.

وي در مورد انواع دوربين هاي ثبت سرعت، به عنوان يکي از اين سيستم هاي هوشمند، گفت: به طور کل اين دوربين ها شامل دوربين هاي لوپ، ويدئويي نور نامرئي(پسيو و اکتيو)، ويدئويي نور مرئي و راداري نسل سوم تقسيم مي شوند.هر يک از اين دوربين ها بجز دوربين هاي نسل سوم معايب و محاسن خود را دارد. براي استفاده از دوربين ها ، بايد قابليت ها و کبودهاي هر سنسور را شناخت و اين که بايد از نظر فني مشخصات خاصي داشته باشند.

اين استاد دانشگاه تاکيد کرد: در خيابان ها و جاده هاي ايران به معني واقعي کلمه قتل اتفاق مي افتد. زيرا اگر از وجود دستگاه هاي هوشمند ترافيکي نامناسب از سرعت سنج تا ترافيک شمار و ... استفاده و نسبت به اين امر آگاهي نيز داشته باشيم و کاري را که بايد انجام ندهيم، به معني قتل است. مثلا دستگاه هاي سرعت سنج ويدئويي که در ايران نيز بسيار کاربرد دارد سرعت بالاتر از 170 کيلومتر را ثبت نمي کند. اين دستگاه ها براي سنجش سرعت براي جلوگيري از تصادفات است زماني که اين دستگاه ها از اين ايراد بزرگ بهره مند باشند طبعا آن کارايي را که بايد ندارد در حالي که هزينه بسياري براي خريد اين دستگاه ها صرف شده است.

وي افزود: براي شما مثالي مي زنم تا متوجه عملکرد بد در خرج کرد هزينه براي کاهش تصادفات شويد و بدانيد چرا راه هايي که طي مي شود به نتيجه نمي رسد. مثلا در ازاي هر 80 دستگاه نسل سوم ثبت تخلفات سرعت استقراري 20 دوربين سرعت سنج دستي از نوع راداري و ليزري بايد استفاده شود. اما در ايران عکس اين امر عمل شده است . اين يعني عدم شناخت دقيق پديده ITS است.

سپهري گفت: زماني هم که اين دوربين ها خريداري مي شود براي نصب، به دست متخصص امر سپرده نمي شود. در بسياري موارد ديده شده است که فاصله لازم در نصب دوربين هاي نسل سوم استقراري نيز رعايت نشده است، در حالي که رعايت اين نکته در استفاده از دوربين هاي استقراري نسل سوم ضروري است.

وي ادامه داد: اگر امر به دست متخصصان باشد خطاها نيز به سرعت تشخيص داده مي شود و تصحيح مي گردد. نمونه آن تونل توحيد است که سرعت در آن پايين بود، زيرا در ابتدا 2 دستگاه سرعت سنج در 2 طرف کار گذاشته شد. اما 2 دستگاه ديگر در وسط تونل کار گذاشتيم و سرعت متعادل شد.

اين استاد دانشگاه در ادامه با عنوان کردن اين پرسش که چه کسي در رعايت سرعت مطمئنه در بزرگراه ها پيشرو است، گفت: سرعت را آنهايي که به صورت ثابت در يک مسير رفت و آمد مي کنند، رعايت مي کنند. مهم ترين گروه از اين افراد رانندگان تاکسي هستند که به مرور زمان از جريمه شدن بخاطر سنجش سرعت توسط اين دستگاه ها آگاه مي شوند. از آنجا که اين برگ جريمه ها توسط دوربين هاي نسل سوم صادر مي شود و تا به امروز تنها دوربين هاي نسل سوم هستند که براي ايجاد شبکه « مديريت هوشمند کنترل سرعت متمرکز» در تمام شرايط آب و هوايي، محيطي، فصول مختلف و در طولاني مدت قابل اعتماد و استناد براي اعمال قانون و صدور برگ جريمه هستند، رانندگان تاکسي دچار بي اعتمادي نسبت به برگ جريمه ها و صادر کنندگان برگ جريمه ها نمي شوند. رعايت سرعت توسط رانندگان و اعتمادشان به برگ جريمه ها آنها را به پيش قراول رعايت سرعت در بزرگراه ها و خيابان هاي شهر تبديل مي کند.

سپهري تصريح کرد: البته بايد در استفاده از دوربين هاي سرعت سنج تخليه دوربين ها و ارسال برگ جريمه در کوتاه ترين زمان انجام شود تا فرهنگ رانندگي با سرعت مطمئنه هر چه سريعتر نهادينه شود.

وي ادامه داد: خوشبختانه مطالعات و بررسي هاي شهرداري تهران با نتايح اعلام شده از سوي سازمان ملل مطابقت خوبي دارد و عملا به سمت تجهيز شدن به دستگاه نسل سوم ثبت تخلفات سرعت استقراري پيش مي رود. شهرداري تهران 110 دستگاه از اين دوربين ها را در بزرگراه هاي تهران نصب کرده است که در حال افزايش تا 200 دستگاه است. مطالعات و بررسي هاي شهرداري تهران نشان مي دهد که در بزرگراه هايي که با رعايت اصول فاصله محل نصب مجهز به دوربين راداري ثبت تخلفات سرعت نسل سوم استقراري شده اند، تصادف هاي مرگبار تا 80 درصد کاهش يافته است و به طور ميانگين شاهد 60 درصد کاهش تصادفات فوتي بوده ايم.

وي در رابطه با تاثيري که دوربين هاي ثبت سرعت در کاهش ترافيک مي گذارد، گفت: با اين سيستم ها امکان مديريت هوشمند ترافيک وجود دارد. اين سيستم ها به گونه اي است که شما مي توانيد بگوييد حد سرعت مجاز اين است و به اين صورت ترافيک روان تر حرکت مي کند.

سپهري تصريح کرد: در تهران مگر آلودگي هوا مسئله اصلي نيست؟ همگان هم مي دانند که در سرعت بالاي 70 کيلومتر مصرف سوخت بالا مي رود.خوب سازمان حمل و نقل و ترافيک سرعت را 70 تا 80 اعلام مي کند. آيا اين اصل است يا اين که ما مثلا 5 دقيقه زودتر به مهماني برسيم و در عوض آن ، هم با سرعت بالا تردد کرده ايم و هم هوا را آلوده کرده ايم.

اين استاد دانشگاه افزود: پس مي توان علاوه بر حرکت با يک سرعت مطمئنه و کاهش تصادفات و ايجاد احساس امنيت در خيابان ها مصرف سوخت و آلودگي هوا را نيز کاهش مي دهيم. اين از نتايج مديريت هوشمند ترافيک است. ITS واژه عجيب و غريبي نيست بلکه به معني بهره مندي از تکنولوژي روز براي کنترل ترافيک(روان و ايمن کردن)نبايد فراموش کرد مهم ترين ابزار ITS سرعت سنج است و آخرين نسل از سرعت سنج ها نيز در ايران طراحي و ساخته شده است.

وي عنوان کرد: مي توان با سرعت سنج هاي نسل سوم استقراري کار مانيتورينگ را انجام داد و نيازي به اين همه دستگاه مانيتورينگ نيست، مي توان ترافيک را شمارش کرد، مي توان کنترل سرعت را انجام داد و برگ جريمه هاي واقعي منتشر کرد. مديريت هوشمند ترافيک دقيقا به اين معني است و ايران تمامي امکانات را براي انجام اين امر دارد اما خودباوري ندارد و به صورت جدي از اين امر حمايت نمي کند. خوشبختانه شهرداري تهران در اين زمينه خوب عمل کرده است اما اگر به جاده هاي ايران نگاه کنيم واقعا مي بينيم که وزارت راه کم کاري کرده است.