آغاز دوره‌های‌حرفه‎ای‌موسیقی‌و‌تقویت کانون‏‌های ادبی فرهنگسراها‌در‌سال‌۹۴

به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، امیر عبدالحسینی معاون هنری سازمان فرهنگی هنری در گفت‌وگویی تفصیلی با نگاهی به برنامه‌ها و فعالیت‌های هنری سازمان در سال 93، برنامه‌های سال 94 را با رویکرد حرفه‌ای و براساس سند تعالی هنر، ترسیم کرد.

- در یک سال اخیر حرکت سازمان فرهنگی هنری به این سمت بود که در بخش‌‏های اجرایی، اصول و معیار یکسانی تعریف شود، که در حوزه هنر، تحت عنوان «سند تعالی هنر» این کار انجام شد. از ویژگی‏‌های این اقدام بفرمایید.

در سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران ، وقتی از کلمه و مقوله‏ای به نام هنر نام می‏بریم، به‏رغم صحبت بسیار تخصصی، در رفتارها سلیقه بر تخصص غالب بوده است. در معاونت هنری سازمان نیز، در بعضی دوره‏ها نگاه حرفه‏ای بوده، در بعضی دوره‏ها با این بخش بسیار اوقات فراغتی برخورد شده و در بعضی دوره‏ها کاملا تعطیل بوده است. بر این اساس از زمانی که تصدی معاونت هنری را بر عهده گرفتم، بحث بسیار جدی با ریاست سازمان داشتیم که هنر در سازمان چه وظیفه‏ای دارد؟ و به این نتیجه رسیدیم که باید رویکرد حرفه‏ای داشته باشد، به این معنا که هم رفتارها و هم رویدادهای هنری حرفه‏ای باشد و هم از جامعه حرفه‏ای هنر برای ساماندهی این رویدادها استفاده کنیم، منتها استفاده از زبان حرفه‏ای هنر برای مخاطب عام، هموار شود. یعنی بایدها و نبایدهای سازمان با زبان هنر و نگاه حرفه‏ای به مخاطب خاص و عام منتقل شود. بر این اساس، شکل‏گیری سند تعالی هنر با تأکید ریاست سازمان و دستور شهردار تهران در دستور کار قرار گرفت. این سند، چند صفحه بیشتر نیست اما برای رسیدن به این چند صفحه، منابع زیادی مطالعه، ترجمه، مناسب‏سازی و با شرایط سازمان استانداردسازی شد. رویکرد سازمان در شرایط فعلی، بهره‏مندی از زبان و بیان حرفه‏ای هنر برای اهداف و سیاست‏های سازمان است.

- وقتی ما واژه حرفه‏ای را به کار می‏بریم، مخاطب محدودتر با دانش انباشته‏تر مطرح می‏شود. اما ما سازمانی داریم با حجم گسترده مراکز و توزیع جغرافیایی وسیع‏تر. حالا اگر مراحل هنر را از آماتوری تا فوق‏حرفه‏ای در نظر بگیریم، سازمان در کدام مرحله قرار می‏گیرد؟

وقتی صحبت از حرفه‏ای می‏شود، منظور این است که سلیقه کمرنگ باشد. منظورم حرفه‏ای 100 درصد دانشگاهی نیست. ما بخش سلیقه و اوقات فراغتی را از آن جدا می‏کنیم. حالا به این هنر حرفه‏ای باید نگاه تخصصی داشت. اما نکته این است که هنر حرفه‏ای در سازمان چگونه باید ترجمه شود؟ این ترجمه در سند می‏آید و یک رفتارشناسی و مخاطب شناسی حرفه‏ای مدنظر قرار می‏گیرد و همه بر مبنای یک الگوی واحد باید کار را دنبال کنند. بایدها و نبایدهایی طبق سند هنر ابلاغ می‏شود که مدیر فرهنگسرا، مدیر خانه فرهنگ، و ... بر مبنای آن، دوره را طراحی می‏کند. به نوع دیگری بگویم، اگر ما فرهنگستان را نهاد سیاستگزار برای فرهنگ‏سازی بدانیم، بهترین محل تجلی این فرهنگ‏سازی، الگوسازی و رفتارسازی برای مخاطب در دل مراکز سازمان است، همان تعددی که شما اشاره کردید. یعنی 100 تا 150 مرکز تخصصی فرهنگی که هم عوام از آن استفاده می‏کنند و هم خواص شامل انجمن‏ها و صنف‏های مختلف. بنابراین نگاه تخصصی و حرفه‏ای در سازمان در شکل گسترده، با یک مدیریت واحد جاری می‏شود و فرهنگسراها، آن فرهنگ‏سازی لازم را در عرصه هنر انجام خواهند داد.

- اکنون در تدوین سند تعالی هنر در چه مرحله‏ای هستیم؟

تقریبا کارهای سند انجام شده است و امیدواریم تا ابتدای اسفندماه به پایان برسد تا در سال آینده بتوانیم بر اساس سند مصوب، برنامه‏ها را پیش ببریم. از بخش‏هایی که به شکل تخصصی در سند دیده شده، بخش هنر خلاق است. بر مبنای الگوی شهر خلاق، سند را تنظیم کردیم. مدیریت‏های تخصصی، هنرهای تجسمی و امور موزه‏ها، مدیریت هنرهای نمایشی، مدیریت آفرینش‏های ادبی، مدیریت موسیقی و سرود نیز هر کدام از منظر تخصصی در سند دیده شده‏اند. دو کارویژه جداگانه هم در سند دیده شده است؛ هنر کودک و نوجوان و هنرهای تصویری شامل سینما و تلویزیون. سند در هفت فصل، برایند حرفه‏ای هنر در شهرداری تهران را به تصویر می‏کشد.

- برای اجرای این سند، در مدیریت روزمره خود سیاست واحدی را در بخش‏های مختلف معاونت پیاده کرده‏اید تا زمانی که سند ابلاغ می‏شود، سیستم آماده باشد؟

یک بخش از کار معاونت، کارهای در جریان سازمان بوده، که من آن بخش را متوقف نکردم و همسو با سایر مناطق و مراکز در حال انجام است. اما یک بخش ریل‏گذاری جدید بوده است بر اساس این نگاهی که سیستم جدید مدیریتی، شورای شهر و شخص شهردار به هنر دارد. برنامه‏های آوای غدیر، معراج‏نامه‏خوانی یا ثلث‏نویسان جهان اسلام بر این مبنا برگزار شد. آوای غدیر در سطح بین‏المللی، با موضوع شیعه به مناسبت عید غدیر ولی با توجه به آیین‏های سنتی و کهن الگوهایی که در موسیقی مقامی داریم. ثلث‏نویسان بر مبنای توجه به خط ثلث و هویت ایرانی اسلامی شکل گرفت و مخاطبش بیشتر خوشنویسان جهان اسلام بودند تا بگوییم ثلث یک خط ایرانی است، آنهم در دوره‏ای که اعراب، بسیاری از خوشنویسان ما را مصادره می کنند. البته وقتی سند تصویب شود، این طور نیست که صفر تا صد فعالیت‏های هنری بر اساس سند پیش برود، بلکه سند می‏شود شالوده و پی‏رنگ فعالیت‏های اصلی هنری ما. یعنی ممکن است خرده‏برنامه‏هایی هم به صورت مناسبتی و ادواری شکل بگیرد که حرفه‏ای نیست اما نیاز دوره خودش باشد.

- ساماندهی امور تجسمی در زمینه‏های مدیریتی و برنامه‏ای چگونه است؟

هنرهای تجسمی پرمخاطب‏ترین هنر است به دلیل اینکه بیش از 50، 60 زیرشاخه تخصصی دارد. بیشترین دانشجویان هنری در یکی از زیرشاخه‏های تجسمی فارغ‏التحصیل شده‏اند. از منظر دیگر، هنری است که مردم نسبت به سینما و تئاتر، با آن راحت‏تر ارتباط می‏گیرند. حتی تولید آن هم تولید راحت‏تری است. از منظر اقتصاد هنر، خرید و فروش آثار هنری در حراجی‏ها، آرت‏فیرها و اکسپوها بشدت رشد کرده است. طبیعتا بخش مهمی از اینها باید در دل نگارخانه‏ها ساماندهی شود. ما حدود 26 تا 27 نگارخانه، 3 خانه موزه و 3 موزه تخصصی داریم و 3 هزار متر فضای نمایشگاهی، که از این فضا به شایستگی استفاده نشده است. چرا؟ چون رویکرد تخصصی نبوده و در هر مرکز بر مبنای سلیقه کار شده است. اما امروز آیین‏نامه‏ای داریم برای تأسیس، راه‏اندازی، اداره و انحلال نگارخانه‏های سازمان. که در آن تمامی نکات مرتبط با نگارخانه‏داری، لحاظ شده است. برپایه این اقدام، امسال هم برنامه تجلیل از نگارخانه‏های برتر سازمان برگزار خواهد شد اما امیدواریم در سال آینده بر اساس آیین‏نامه‏ها و نظارتی که بر تجسمی وجود دارد، ارتقای دانش نگارخانه‏داری در سازمان اتفاق بیفتد و تجلیل به همین چند نفری که همیشه برتر شناخته می‏شوند منحصر نماند. یعنی مدیر نگارخانه بداند که در چه فصلی باید نمایشگاه برگزار کند، از کدام هنرمند باید نمایشگاه برگزار کند؟ با چه قیمتی یا بر چه اساسی باید نمایشگاه را برپا کند و برای چه مخاطبی؟ در این زمینه، نگارخانه لاله را به عنوان یک الگوی خوب می‏توانم مثال بزنم. این نگاه با تغییر مدیریت در نگارخانه لاله و فعالیت به شکل یک نگارخانه حرفه‏ای در سطح شهر نمود یافته است. به گونه‏ای که الآن نگارخانه‏هایی هم که زیرمجموعه سازمان نیستند، نگارخانه لاله را رقیب جدی خود می‏دانند. علاوه براین، نگارخانه مریم بازگشایی می‏شود که پیشتر در اختیار خانه کاریکاتور بود اما نظارتی روی آن وجود نداشت و به آن مکان رسیدگی نمی‏شد و به مخروبه تبدیل شده بود اما با کمک پشتیبانی و حمایت معاون مالی و اداری سازمان، بازسازی شد تا نگارخانه‏ای مستقل در حد نگارخانه لاله بشود.

- در مدیریت هنرهای نمایشی بجز جشنواره تئاتر شهر، چه فعالیت‏هایی به طور مستمر پیگیری می‏شود؟

مهم‏ترین کار مدیریت هنرهای نمایشی همان جشنواره تئاتر شهر است و اگر قرار باشد فعالیت دیگری هم شکل بگیرد در دل آن جشنواره خواهد بود. جشنواره تئاتر شهر امسال، با شورای سیاستگزاری حرفه‏ای و به ریاست علی نصیریان، بسیار حرفه‏ای برگزار شد و نکات مورد نظر ریاست سازمان را هم مد نظر قرار داد. موضوعات، موضوعات سازمانی بود و گروه‏های نمایشی بسیار خوبی آمده بودند. در مقایسه با جشنواره تئاتر فجر امسال، جشنواره تئاتر شهر سرآمدتر بود چرا که از گستره تهران حدود 700 گروه در آن حضور داشتند که در فجر این تعداد نرفت. 140 گروه مورد تأیید اولیه قرار گرفتند و در بازبینی نهایی 68 گروه انتخاب شدند و از این میان، نزدیک 5 گروه در تئاتر فجر هم اجرا داشتند. حوزه‏های تخصصی؛ مثل تئاتر دفاع مقدس، تئاتر دینی با عنوان تئاتر باران، یا تئاتر کودک و نوجوان ذیل جشنواره تئاتر شهر و با داوری‏های مجزایی برگزار شد. از آنجا که ما بنا نداریم بدنه را خیلی چاق کنیم که حرکت طولی کند شود، اگر یک برنامه جدی داشته باشیم و تمام برنامه‏های خرد و کوچکی که در دست داریم بر اساس سند تعالی هنر ذیل این برنامه بزرگ انجام دهیم، به هدفمان نایل شده‏ایم. بدین ترتیب، ما پرونده جشنواره را با برگزاری اختتامیه، نبستیم. بودجه مصوبی داریم به نام حمایت از نمایش‏های شهر و شهروندی و بسیاری از این گروه‏ها را به مراکزی مانند ارسباران، شفق، خانه فرهنگ فدک، گلستان، فردوس و ... معرفی کردیم. بسیاری از این گروه‏ها اجرا دارند، ولی با رعایت نکاتی. یعنی گروه تئاتر کودک و نوجوان به منطقه‏ای می‏رود که مخاطب کودک و نوجوان دارد و تئاتر خیابانی به منطقه‏ای که فضای برگزاری تئاتر را دارد، تئاتر صحنه‏ای هم به منطقه‏ای که برای اجرای تئاتر، استیج دارد و بر اساس مناطق این کارها در حال تقسیم‏بندی است. در حد توان و بضاعت سازمان هم به این گروه‏ها کمک هزینه مادی پرداخت خواهیم کرد. بر اساس همان الگوهای موفق قبلی، آسیب‏شناسی هم کردیم و جاهایی که تهدید قلمداد می‏شد و یا موازی‏کاری بود و خروجی نداشت، کمرنگ کردیم و جاهایی هم را که نگاه حرفه‏ای به آن وجود داشت و مدیریت واحد و متمرکز بود تجمیع کردیم. ممکن است روند و شکل اجرایی اندکی با قبل تفاوت داشته باشد اما بن‏مایه کار، همان است.

- در بخش امور ادبی با برنامه‏هایی اعم از آموزش یا شب‏های شعر و طنز و ... که بعضا مورد انتقاد است، اوضاع به چه شکلی است؟

در امور ادبی، یکی از نکات مورد تأکید، بحث تقویت کانون‏های ادبی است چون به ما هم در بهره‏مندی بهتر از برنامه‏های ادبی کمک می‏کند و هم می‏تواند منظر حرفه‏ای را لحاظ کند. در کانون ادبی هم شاعران و بزرگان صاحب‏نام تردد دارند و هم افراد صاحب ذوق و علاقه‏مند که به تازگی وارد عرصه ادبی شده‏اند. کانون‏ها را مبنای ارتقای ادبیات قرار دادیم و تقسیم‏بندی هم کردیم. مدیر ادبی با تمامی مراکز در ارتباط است که کانون‏های ادبی را راه‏اندازی کنند، برای راه‏اندازی هم کمک هزینه مادی پرداخت خواهیم کرد. در تعامل با مسئول کانون مشخص می‏شود که باید بر اساس چه اصول و محوری برنامه‏ها را پیش برد. البته مدیریت ادبی کارویژه‏هایی را خودش به شکل مستقل انجام داد مثل برگزاری برنامه‏های حوالی معجزه، شب شعر حریم آهو، رونمایی بعضی کتاب‏ها و... . ولی در مجموع، در سال آینده تقویت بیش از پیش کانون‏ها را خواهیم داشت تا سرشناسان ادبی در این کانون‏ها وارد شوند و هر آنچه در عرصه پژوهش و آموزش و برنامه‏ریزی داریم در دل این کانون‏ها اجرا خواهد شد. اما برنامه‏های طنز که به آنها اشاره کردید، می‏دانیم از آفت‏هایش این است که چون جذاب هستند و مخاطب بیشتری دارند، برخی مناطق بیشتر به آن می‏پردازند ولی در کمال تأسف تکراری هستند. چون 4 یا پنج شاعر طنزپرداز که بیشتر نداریم که همین برنامه‏ای را که در این منطقه اجرا می‏کنند، در منطقه‏ای دیگر هم اجرا می‏کنند. اما در کل، تمرکز و تقویت کانون‏های ادبی در دل مراکز سازمان، در این جهت هم رافع آسیب‏ها خواهد شد.

- در مورد کلاس‏های موسیقی، اوضاع از چه قرار است؟

در این بخش وضعیت بسیار مطلوبی داریم علی‏رغم جنجال‏ها و هیجان‏های رسانه‏ای که شکل گرفت. همین امروز، اغلب کنسرت‏های پژوهشی موسیقی با اخذ مجوز سازمان در فرهنگسراها در حال برگزاری است. مدیریت موسیقی هم در عرصه ملی و هم در عرصه بین‏المللی، با نگاه موضوعی و نگاه تخصصی، کارهایی را دنبال کرده است. نشست «سیری در کمانچه نوازی ایران» با حضور سرآمدان ساز کمانچه یک رویداد کم نظیر بود. علی‏اکبر شکارچی؛ یکی از استادان حاضر در نشست، در مجله هنر موسیقی، در شرحی بر این برنامه نوشت که «در تاریخ کمانچه‏نوازی، این اتفاق نیفتاده که هشت استاد درجه یک کمانچه کنار هم بنشینند و در مورد روش آموزش ساز کمانچه به عنوان یک ساز تخصصی صحبت کنند.» در این رویداد مهدی آذرسینا، هادی منتظری، علی‏اکبر شکارچی، اردشیر کامکار، سعید مقدسی، سعید فرج‏پوری، داوود گنجه‏ای و همه سرآمدان ساز کمانچه حضور داشتند. برنامه‏های «سحری‏خوانی» و «ماه خراسانی» بسیار خوب بود. در «آوای غدیر» میهمانانی از ترکیه، گرجستان و ارمنستان و تاجیکستان، داشتیم. در برنامه «معراج‏نامه‏خوانی» تقریبا از 8 استان، گروه‏های موسیقی نواحی حضور داشتند. در تولید موسیقی، آلبوم «دولتمند خالف» بر اساس مضامین عاشورا و کربلا شکل گرفت. در ماه جاری هم نشست تخصصی تار را بر اساس همان الگوی نشست تخصصی کمانچه‏نوازان برگزار کردیم. در یک نگاه کوتاه، می‏بینیم که امسال مدیریت موسیقی علی‏رغم هیجانات رسانه‏ای که وجود داشت، بسیار فعال بود و اگر بخواهم با پنج سال اخیر در سازمان مقایسه کنم، بسیار پرکار و پربار بوده است. امید است که در آینده بهتر از این هم بشود مخصوصا در حوزه تولید موسیقی که باید به منظور الگوسازی کارهای بهتر و بیشتری انجام شود.

- فضای رسانه‏ای بیشتر ناظر بر بحث عمومی موسیقی و واژه آموزش است. آموزش متوقف شد یا به صورت محدود برگزار می‏شود؟

با همان نگاه حرفه‏ای، آموزش موسیقی را برگزار خواهیم کرد. برای مثال «مکتب‏خانه آواز تهران» که اخبار آن هم منتشر شد، قرار است شکل بگیرد، که یک مکتب‏خانه حرفه‏ای در حوزه آواز ایرانی است و از حضور تمام استادان و سرآمدان در تهیه شرح درس آن بهره بردیم و احتمالا تا یکی دو هفته آینده فراخوان آن منتشر خواهد شد و در سال آینده، دوره‏های آموزشی خود را از سر می‏گیرد. یا دوره‏های تخصصی موسیقی را طراحی کردیم. مثلا با مهران مهرنیا؛ شاگرد استاد لطفی، صحبت کردیم تا شیوه تارنوازی استاد لطفی را یک دوره بگذاریم. با استاد حسن ناهید، صحبت کردیم برای یک دوره شیوه نی‏نوازی معاصر ایران. کارها کمی تخصصی پیش خواهد رفت و خیلی اوقات فراغتی نیست. کسانی در این دوره‏ها شرکت خواهند داشت که پیش‏زمینه‏ای داشته باشند و بخواهند از منظر تخصصی دوره ببینند. این دسته از شرکت‏کنندگان در دوره بورسیه خواهند شد و پس از پایان دوره، امکاناتی برای تولید موسیقی یا برای برگزاری کنسرت در اختیارشان قرار خواهد گرفت. دوره‏های موسیقی در فرهنگسراها هم با رویکرد حرفه‏ای برگزار خواهد شد و اوقات فراغتی نیست چون در پایان دوره باید بتوانیم پژوهشگر، معلم یا هنرمند داشته باشیم.

- از احیای جشنواره تجسمی شهر یا سایر برنامه‏های قبلی این حوزه خبر جدیدی دارید؟

جشنواره تجسمی شهر که چند وقت پیش خبری در مورد آن منتشر شد و استاد ابراهیم حقیقی؛ چهره سرشناس هنرهای تجسمی به عنوان رئیس جشنواره منصوب شد. آقای احسان کاظم؛ مدیریت فرهنگی هنری منطقه 5 هم به عنوان دبیر جشنواره منصوب شد و شورای برگزاری آن شامل مدیران 7 منطقه مشغول به کار است. این دومین دوره از جشنواره تجسمی شهر است که این‏بار بر مبنای نگاه حرفه‏ای برگزار می‏شود. هم رویکرد حرفه‏ای داریم با حضور آقای حقیقی و هم به گستردگی مراکز که در ابتدا بدرستی اشاره کردید توجه داشتیم، چون مخاطبان متعددی داریم و قاعدتا یک دبیرخانه واحد نداریم. موضوعات و مضامین جشنواره هم بر اساس سیاست‏های ابلاغی از سوی شهرداری تعیین شده است. این جشنواره اوایل سال آینده برگزار خواهد شد. جشنواره طراحی فضاهای شهری که در موزه سندوزی برگزار می شد، جزو فعالیت‏هایی است که فعلا متوقف است. «ادیان توحیدی» که بسیار برنامه جدی‏ای بود و تا به حال سه دوره برگزار شده، در سال آینده با حمایت رئیس سازمان به طور جدی به آن نگاه خواهد شد.

- در امور ادبی، تجربه‏هایی مثل شب‏های شعر شهریور و جشنواره ایران ما را داشتیم و بسیار راهگشا بود و هنوز هم چهره‏های ادبی، از این برنامه‏ها به خوبی یاد می‏کنند. بنای احیای این برنامه‏ها را ندارید؟

زمانی که معاونت را تحویل گرفتم و به مطالعه برنامه‏های گذشته پرداختم، برنامه شب‏های شعر شهریور را یکی از همان برنامه‏های خوب دیدم. یکی دو جلسه هم برای احیای این برنامه گذاشتیم اما چون تازه معاونت را تحویل گرفته بودم، زمان زیادی برای اجرا نداشتم اما در سال آینده شب‏های شعر شهریور را با همین نام و یا با عنوان دیگری اما تقریبا با همین ساختار اجرا خواهیم کرد.

- پاسخ شما به واکنش‏های کاریکاتوریست‏ها در اینکه شورای مشورتی خانه کاریکاتور در حد حرف ماند و خروجی نداشت، چیست؟

وقتی از هنر صحبت می‏کنیم و می‏خواهیم یک فرایند هنری یا یک دوره هنری را آسیب‏شناسی کنیم، چند گزینه در کنار هم قرار می‏گیرد؛ مدیریت هنری و تدبیر مدیریت هنری، نیاز و تقاضای مخاطب و گروه هنری به عنوان کسی که باید کمک کند به مدیر هنری برای پاسخگویی به نیاز مخاطب. من شورای هنری خانه کاریکاتور را شکل دادم و انتصابات را هم انجام دادم اما این شورا یک یا دو جلسه با حضور خودم تشکیل جلسه داد و وقتی که خودم را حذف کردم و گفتم که بروید جلسات را تشکیل بدهید، جامعه هنری نتوانست این کار را انجام بدهد. برخی تماس گرفتند که اگر فلانی باشد من به جلسه نمی‏آیم یا اگر نظر شما این باشد من به جلسه نمی‏آیم. من دیدم که من هم شورا را تشکیل دادم، هم باید شورا را مدیریت کنم، هم باید شورا را با هم آشتی بدهم و هم باید برای شورا خط‏مشی تعیین کنم. این که شدنی نیست. من اگر می‏خواستم این مسیر را بروم، همان مدیریت واحدم کافی بود. شورای هنری خانه کاریکاتور شکل گرفت که کمکی برای سازمان باشد نه اینکه باری مضاعف بر دوش سازمان بشود. با این حال، چندی پیش جلسه‏ای با حضور مدیر هنرهای تجسمی برگزار شد و طرح و برنامه سال 94 را تهیه و برای من ارسال کردند. امیدوارم شورا یک دست شود و نگاه‏های فردی کنار گذاشته شود.