به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، دفتر شعر پریشان سالگی با حضور منتقدان عبدالرضا دادفر، حمیدرضا شکارسری، علی عبداللهی و مجری کارشناس برنامه سجاد عزیزی‌آرام، همچنین شاعر کتاب صبا کاظمیان و جمعی از دوست‌داران و اهالی ادبیات عصر دیروز ساعت ۱۷ در مرکز مشارکت‌های فرهنگی سازمان برگزار شد.
در ابتدای نشست سجاد عزیزی‌آرام به عنوان مجری کارشناس برنامه به بیان نکاتی درباره برگزاری نشست و نحوه زمان‌بندی منتقدان برای نقد پرداخت. به گفته وی در این نشست منتقدان باید در ۱۰ تا ۱۵ دقیقه به بیان کلیاتی پیرامون کتاب بپردازند و در کنار آن، در مدت زمان بعدی جزییاتی از کتاب را پیش چشم مخاطبان بگذارند.
بعد از این صبا کاظمیان به عنوان شاعر مجموعه پشت تریبون رفت و گفت: مجموعه پریشان سالگی سومین مجموعه شعری است که پس از رودهای بی‌خانه و کوچ مرغابیان دفترهای شعر قبلی من به چاپ رسیده است. که کتاب نخست را فصل پنجم و دومی را هندزمدیا، لندن منتشر کرده‌اند.
سپس عبدالرضا رادفر عضو هیئت علمی دانشگاه زبان و ادبیات فارسی کرمانشاه به بیان نکاتی از کتاب پریشان سالگی پرداخت.
وی گفت: ما اینجا آمدیم و پذیرفتیم که آنچه نسبت به اثر هنری و یک متن شاعرانه دریافت کردیم را به نقد و نظر بنشینیم. گفت‌وگو درباره شعر از ویژگی منحصر به فرد و ممتاز بهره‌مند است. چرا که جهان شاعرانگی و به ویژه متنی که خودش به شعر در می‌آید در فراز و فرودها و کاستی و بلندی‌ها همراه است. چون زبان و جهان با هم همراه هستند بعد از آن اصول موسیقایی شعر، نو به نو خلق می شود طبیعی است که دریافت ها چندگانه باشد. در حقیقت در ارتباط با دریافت شاعرانگی یک تعداد توازن ها و هم سطحی ها است که حسن نیست بلکه به عنوان یک نقیصه می شود از آن یاد کرد.
وی افزود: هر چه شعر یک عنصر تازه داشته باشد و جغرافیای مخاطبان را دچار دگرگونی دریافت کند به بلوغ هنری و سرشت هنر نزدیک شده است. من آموختم و باور دارم که هر پدیده هنری از جنس شعر که موسیقایی است جهان نو را خلق می‌کند و هرچقدر دایره مخاطبان را گسترش دهد آن اثر شعرتر است و توانسته به نهایت هنری خودش بیشتر برسد.
این شاعر و منتقد بیان کرد: به عنوان مخاطب لذت متن را از این مجموعه شعر بردم. در حقیقت وقتی شاعری دفتر شعر منتشر می‌کند نشان می‌دهد که صاحب نظر است و دارای ارزش و با نشر یک دفتر داعیه‌دار خلاقیت و نگاه شاعرانه است. این مجموعه از ۴۹ قطعه شعر سپید بسیار کوتاه و تعداد کمی بلند تشکیل شده است. در واقع این متن حدود ۲۵ موضوع کلی را بررسی می‌کند. در این اثر شاعر را همراه و همسو با تک تک واژه های آن می بینیم. هرچه به ذهن شاعرانه و دستگاه هنری او رسیده بی وسواس بیان کرده است. گاهی در این سازه موفق بوده و گاهی نه. حس من از پشت واژگان متن اینگونه می آید که شاعر جایی که خودش است و جاهای دیگری است که زیر سایه فروغ رنگ باخته است. در واقع من جهان‌بینی پریشان فروغ و جهان‌بینی پریشان سالگی را هم ذوق‌زده و هم تسلیم احساس کردم.
رادفر درباره زبان اثر گفت: گاهی شاعر متن اگر به بازخوانی برسد بعضی جاها که توضیحی است حس کرده باید به کمک مخاطب بیاید. در واقع متن اثر استراتژی موفق به لحاظ اندیشگی است که دارای زبان یک دست نبوده است و در بسیاری جاها قدری کم جان و آسان‌گیر است.
شعرهایی نه خیلی ضعیف و نه خیلی قوی
علی عبداللهی شاعر و مترجم ادبی زبان آلمانی با انتقاد از نوع نشر کتاب‌های شعر در این روزگار افزود: در شبکه‌های اجتماعی هم شعرهای زیادی منتشر می‌شود که بسیاری از مسائل ابتدایی شعر را ندارد. در واقع مد شده است که با عنوان ساده و راحت نوشتن ادبیات شعر را تنزل داده و مدام کتاب‌های بد و شعرهایی با سطح نازل به چاپ برسانیم. در حقیقت شعر باید به جایگاهی برسد که سطح زبان را بالاتر ببرد.
وی درباره مجموعه پریشان سالگی گفت: آن چیزی که در این کتاب به چشم می‌خورد اینکه اغلب شعرها کوتاه هستند. دیگر اینکه بین عینیت‌گرایی و ذهنیت‌گرایی سردرگم‌اند.
عبداللهی افزود: چیزی که در ادبیات ما به صورت آفتی وارد شده اینکه شعر نوستالژی و رمانتیک زیاد شده و تفکری که باید در پشت شعرها باشد غایب شده است. شعر کوتاه هم این روزها خیلی رواج پیدا کرده است و متاسفانه اگر شعر کوتاه ادامه پیدا کند بسیاری از امکانات دیگر زبان غفلت می‌شود. شعر کوتاه نوعی تنبلی ذهنی و تخیلی را همراه خود می‌آورد و امکانات شعر چند صدایی، شعر با لحن‌های مختلف از بین می‌رود. البته خوشبختانه در مواردی این کتاب به این آفت‌ها مبتلا نشده است. اما جاهایی که شعرها بلند می‌شود تسلط شاعر از دست می‌رود و شعرها در اصطلاح در نمی‌آیند. وقتی شعر کوتاه می‌شود ماجرا کم‌تر دچار اضافه گویی می شود. اما وقتی شعر بلند می شود تسلط شاعر از بین می رود.
وی درباره مشکلات موجود در متن بسیاری از کتاب شعرها بیان کرد: به نظر من شاعران باید کتاب‌هایشان را قبل از چاپ به افراد خبره‌ای بدهند که تا حدی ایرادهای زبانی وارد به آن را مرتفع سازند. اما متاسفانه در ایران به ویراستاری و دیدن کتاب پیش از چاپ اعتقاد چندانی ندارند. در واقع این کتاب، شعرِخیلی ضعیف ندارد و شعر خیلی قوی هم ندارد. چند تا شعر خوب دارد که زبان کوتاهی و نگاه شاعرانه خوبی دارد.
کتابی منطبق با روزگار حال
حمیدرضا شکارسری شاعر و منتقد ادبی در ابتدا صحبت‌هایی را درباره وضعیت کلی شعر در جامعه ارائه کرد و گفت: به گمان من شعرهای پریشان سالگی از موج شعرهای روزگار ما تبعیت می‌کند و شاعر نتوانسته به شیوه جدیدی دست یابد. در واقع صحبت من این است که قضاوت راجع به این موضوع که لزوما اشکال و ایراد محسوب می‌شود نیاز به بررسی جامعه شناختی دارد که آیا احکامی که قبلا برای شعر در نظر گرفته می‌شده و احکامی که حالا مد نظر است، اگر در شعری وارد شود مثبت است یا منفی؟! من احساس می‌کنم تعدادی فرمول وجود دارد که بر اساس آن نمی‌توان همه شعرها را نقد کرد. در واقع صحبت من این است که امروز در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که شرایط زندگی و نوع صحبت کردن متفاوت شده است و صحبت‌ها بیشتر مختصر شده است.
وی افزود: این نوع سخن گفتن قابل حمله نیست. باید بپذیریم که شاعری که در روزگار خود صحبت می‌کند از شرایط زمان خود متاثر است. تمام تعریف‌ها در روزگار و وضعیتی که ما در آن حضور داریم باید بازنگری شود. از این منظر کاظمیان در این کتاب آگاهانه یا ناآگاهانه دغدغه‌های بیانی چندانی ندارد و از هرگونه آن چیزی که ما به عنوان قاعده افزایی می‌شناسیم به دور است و آن پوسته زبان که عبارت است از چند صدایی و ترکیب‌سازی ساده و گریز از صرف و نحو ساده در این متن نیست.
شکارسری درباره شعرهای این روزگار گفت: شعر این سال‌ها محتوا گراست. خودآگاه یا ناخودآگاه گروهی از شاعران از آن پبچیدگی‌هایی که در شعر مرسوم است فاصله گرفته‌اند. در واقع گفتن به این شیوه و روش به خودی خود نه نقص است و نه حسن.
دست یافته‌هایی مانده در میان مایگی
بعد از به پایان رسیدن صحبت‌های شکارسری، رادفر به بیان نکاتی درباره جزییات کتاب و صحبت‌های دیگر منتقدان پرداخت.
عبدالرضا رادفر گفت: من به هیچ فرمولی برای دریافت یک متن قائل نیستم. اما در بسیاری از صحبت‌ها با هم مشترک بودیم و یک کلیت را بیان می‌کردیم. من همگان را دعوت می‌کنم به عبور بی‌رحمانه از دست یافت‌ایی که در میان مایگی مانده و سطحی است. با این حال به نظر من شعر درنگی را برای خواننده ایجاد می‌کند که من به راحتی از دفتر صبا کاظمیان عبور نکنم و وادار به خواندن شوم. بسیاری از لحظه‌های شاعرانه در آن وجود دارد که بسیار زیباست اما به جریان تبدیل نشده است. محتوا محوری کتاب دچار پریشانی است که باعث خستگی من شد. در بسیاری جاها از پرسش‌ها رها شده و عبور کرده است.
وی افزود: شعر کوتاه درست مثل رباعی است و فرصتی برای حشو و زایده‌گویی ندارد. با این حال شعرهای کوتاه موفق‌ترند. چنانچه شعرها چند گانه است و فراز و فرود دارد اما در سطح میان‌مایگی مانده است. با این همه آینده خوبی را برای شاعر پیش بینی می‌کنم.
پس از بیان این نکات رادفر به شعرهای مختلفی از کتاب اشاره و جزئیاتی از آن را به طور مشخص بیان کرد.
شلختگی متفاوت از سادگی زبانی است
علی عبداللهی منتقد دیگر این نشست با اشاره به صحبت‌های شکارسری گفت: منطق نثر بین دریافت عینیت و دریافت ارگانیک و زنده بین عناصر است. به باور من نثر نوشتن خوب سخت‌تر از شعر نوشتن خوب است. نثر جنبه‌های متفاوت‌تری دارد. در ضمن آن سادگی که گفته می شود در شعر این روزها رواج پیدا کرده، بسیار با شلختگی متفاوت است. منطق متن وقتی در آن چند جنس بودن زبان وجود داشته باشد نمی‌تواند توجیهی بر این باشد که چون همه اینطور صحبت می‌کنند. در واقع شاعر با افرادی که در خیابان هستند تفاوت داشته و می‌بایست تعدادی نکات و اصول را رعایت کند. در حقیقت ما یک سبک در شعر نداریم. اگر ما مدام لغات بیگانه را به کار ببریم زبان کنش خود را از دست می‌دهد و عقیم می‌شود. همانگونه که اکنون سبک ساده‌گویی رواج دارد، سبک دشوار هم همراه با آن است.
وی افزود: برای من در آمدن شعر این است که بتواند مرا اغنا کند. یک دستی داشته باشد و جهان جدید را بیان کند و فکری در پشتش باشد. در این کتاب با منطقی که شاعر استوار می‌کند بسیاری از شعرها کامل‌اند که می‌توان به آن‌ها تکیه کرد.
شاعر متاثر از زبان روزگار خود است
حمیدرضا شکارسری در ادامه صحبت‌های علی عبداللهی به نکات دیگری اشاره کرد و گفت: براساس تکثری که وجود دارد باید به هرگونه گفتن حتی این ساده گویی‌ها احترام گذاشت. در واقع اگر بگوییم که ادبیت زبان چیست و با توجه به این فرمول نتیجه‌ای بگیریم، چندان درست نخواهد بود. تبعیت شاعر در زبان روزگار بردگی زبان روزگار نیست. هرگز کسی نگفته این تاثیر‌پذیری این است که آن چیزی را بگوید که مردم می‌گویند. بلکه شاعر خواه یا ناخواه تاثیراتی را از جامعه خود می‌گیرد که روی زبان او تاثیر می‌گذارد.
شکارسری درباره کتاب و ویژگی‌های آن بیان کرد: چنانچه همه به این نتیجه رسیدند که در این کتاب، شاعر آگاهانه یا ناآگاهانه از عناصر ادبی ساز زبان صرف نظر می‌کند و به روزمرگی‌ها می‌پردازد. شاعر توجه‌اش به روزمره‌ها در این دهه بیشتر از دهه‌های گذشته است. در بسیاری موارد من آن چیزی را که گاهی توضیح اضافه به نظر می‌آید در خدمت بیان نثری می‌دانم. کوتاهی و ایجاز در متن‌ها گاهی باید برای جلوگیری از روده درازی و اطناب از بین برود و همراه با بیان موثر شود.
وی افزود: موتیف عشق یا ضد عشق در این دفتر شعر بسیار غالب است. با این همه شعر بدون صور خیال به وجود نمی‌آید. آنچه در پیرامون این است عرض به حساب می‌آید. در طول این چند سال دلبستگی‌های فرعی از بین رفته اما شعر نمرده است.
