به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، اولین جلسه از سلسله نشست‌های تحلیلی آموزشی هنر خوشنویسی ایران با حضور استادان غلامحسین امیرخانی، جواد بختیاری، علی شیرازی و احمد فلسفی و جمعی از دوستداران این هنر سنتی و اسماعیل فلاح خیر مدیر هنرهای تجسمی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و دیگر مسئولان هنری در موزه هنرهای امام علی (ع) برگزار شد.
در ابتدای این نشست غلامحسین امیرخانی با ابراز خرسندی از برگزاری این نشست گفت: به عنوان مقدمه عرض می کنم که جا دارد یاد خیری کنیم از بزرگان، استادان، پیشکسوتان و عالی مقامان انجمن خوشنویسی که بنای انجمن را پایه گذاری کردند و حضور آن‌ها برای ما مایه دلگرمی بود. آثاری که از آن زمان باقی مانده نشانه یک حرکت قائم به قدرت و همراه نیاز بود. رفته رفته شاهد هستیم جوانان با استعدادی هستند که بسیار خوش درخشیدند و بسیار مسلط خط می‌نویسند که در آن روز‌ها تصورش را هم نمی‌کردیم که نمایشگاهی با تعداد زیادی آثار درخشان را به صورت یکجا در کنار هم ببینیم. در واقع باید یاد خیری از بزرگان و استادان گذشته خود کنیم. که هر کدام از آن‌ها زحمات زیادی کشیدند. اگرچه باید در نظر داشت که نیازهای امروز با دهه‌های پیش متفاوت است. این جلسات بنای خودش را بر این تفکر و نیت گذاشته است که این نیاز را برآورده کند.
این استاد خوشنویسی ادامه داد: تمام برنامه‌های امروزی با کار‌های ما با آن زمان تفاوت می‌کند. ما باید خود را با همه جنبه‌هایی که در عالم هنر است، تطبیق دهیم. در ادامه مایل هستم که جلسات به صورتی تدبیر شود که از حالت سخنرانی درآمده و به حالت گفتگو دربیاید. چرا که من هم خیلی بیشتر از گذشته نیاز دارم بشنوم و از تجارب و دانش و موقعیت شما بهره ببرم.
وی در اشاره به موضوع این نشست گفت: چلیپا به عنوان پایه و بنیاد، ارزشمند است. چلیپا و چلیپانگاری نشان می‌دهد که یک خوشنویس به چه جایگاه حرفه‌ای رسیده و به چه قدرت اجرایی دست یافته است و آثارش از پختگی و انسجام کافی برخوردار است و می‌تواند اصول را رعایت کند و روی پایه‌ای بایستد.
در ادامه بختیاری که اداره نشست را نیز برعهده داشت درخصوص نشست‌ها گفت: این سلسله نشست‌ها تا پایان سال ۹۴ ادامه پیدا خواهد کرد که به همت معاونت هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و موزه هنرهای دینی امام علی(ع) جلسات پویایی خواهد شد.
شیرازی استاد دیگر خوشنویسی بیان کرد: قبل از هرچیز باید از همکارم آقای بختیاری تشکر کنم که در بدو ورود به انجمن نشست‌های تخصصی، فرهنگی و جشنواره‌هایی که به کلی فراموش شده بود را احیا کرد.
وی افزود: چلیپا یکی از فرم‌های محوری خوش نویسی است که استادان و بنیان گذاران انجمن خوشنویسان برای معیار و سنجش فرم چلیپا را انتخاب کردند. قلم چلیپا اندازه‌ای دارد که به آن دو دانگ می‌گوییم. خیلی‌ها دوست دارند آن را به میلی متر تبدیل کنند اما من فکر می‌کنم که نیاز به این کار نیست. هر دستی قطع دو دانگ خودش را دارد که با توجه به ساختمان دست و ساختار دست است. قلم دو دانگ قلمی است که یک خوشنویس بدون اینکه بخواهد دستش را روی صفحه کاغذ جابه جا کند حول محور مچ حرکت کند.
وی همچنین در ادامه به ویژگی‌های متمایز کننده دیگر چلیپا نسبت به سبک‌های دیگر پرداخت و گفت: کسانی که در تاریخ چلیپا نوشتند از قدما کسی که بیشترین چلیپا‌ها را با بالا‌ترین کیفیت نوشته میرعماد است که بهترین آثار کتابت خطی خوشنویسی ماست. با نگاه کردن به این نوع چلیپا‌ها آدمی احساس عجز می‌کند. در دوره معاصر هم استاد امیرخانی نمونه فاخر است که چلیپا را با خطوط دیگر تلفیق کرد و تمایزاتی به وجود آورد.
در ادامه امیرخانی با نشان دادن یک نمونه از چلیپا درباره جزئیات این ابیات و مسئله کرسی و مسئله ترتیب توضیحاتی ارائه کرد.
فلسفی از دیگر استادان خوشنویسی ضمن تشکر از کسانی که برنامه را تدارک دیده‌اند، گفت: بعضی از نکاتی را اینجا می‌خواهم مطرح کنم برای خودم هم خیلی روشن نیست. من فکر می‌کنم نیاز است که دانش هنری به خصوص هنرهای سنتی شرح و بسط داده شود و چیزی به نام دانش خوشنویسی منتشر شود. من خودم همیشه از زمان شروع به خوشنویسی با سوال مواجه بودم اما کمتر جواب می‌گرفتم. در حقیقت مرسوم نبود که استادهای ما خیلی شرح و بسط بدهند. از بین استادان نسل اولی کسی که همچنان هستند و امیدوارم سایه‌شان مستدام باشد صرفا استاد امیرخانی بودند که در ذهن کنکاش گونه‌شان چنین آثاری را شاهد هستیم و در میان خوشنویسان طوری عمل کردند که بیانگر علمی نگاه کردن ایشان به خوشنویسی است.
امیراحمد فلسفی در ادامه گفت: من وقتی تدریس در انجمن را شروع کردم همواره با این احساس کمبود مواجه بودم که دانش من کم است و نیاز است درباره آن تحقیقاتی صورت بگیرد. در اینجا پنج نکته‌ای نیاز است درباره چلیپا و چلیپا نگاری روی آن بحث شود را بررسی می‌کنم؛ اول درآوردن تاریخچه چلیپانویسی. دوم دریافتن اندازه مناسب چلیپا و اینکه چرا این اندازه انتخاب شد. سوم اینکه آیا مصدرکشی در چلیپا نویسی لازم است؟ چهارم چه مناسبتی دارد که چلیپا را به عنوان معیار انتخاب کردیم؟ و پنجم چرا چلیپا نویسی مورب نویسی شد.
فلسفی در ادامه با ارائه شاهد مثال‌هایی از آثار خوشنویسی، روند چلیپا نویسی را از شیوه نگارش دفتری به سمت مورب نویسی بررسی کرد و تاثیر گذاری بیشتر هرکدام را مورد توجه قرار داد.
بختیاری درباره چلیپا گفت: چلیپا کلمه‌ای است انگلیسی به معنی صلیب که وقتی وارد فارسی شد به چلیپا تغییر کرد. درباره مورب نویسی چلیپا می‌توان این نکته را گفت که این شیوه شش فضای تزئینی را پیش روی مخاطب قرار می‌دهد و جذابیت تصویری ایجاد می‌کند. همچنین می‌توان گفت که آیین نگارش ما یک نگارش مفهومی بود و ۸۰ سال پیش که ادبیات فرانسه وارد نگارش ما شد نقطه ویرگول گذاری نیز به آن ورود کرد. پیش از این به جای نقطه، فعل آخر جمله را نسبت به بقیه کلمات بالا‌تر می‌نوشتند.
امیرخانی با بیان اینکه توضیحات شفاهی در کنار تصویرات عینی می‌تواند کمک خوبی در انتقال مفهوم کند، شاهد مثال دیگری را در معرض دید مخاطبان قرار دارد و گفت: یکی از اهداف چلیپا نویسی در کنار آوردن یک بیت انتقال پیام بدون ایجاد ابهام و پرسشگری است. اینکه بتواند در کمترین مطلب بیشترین پیام را القا کند.
علی شیرازی خاطر نشان کرد: درباره علل مورب نویسی صحبت‌های خوبی شد. به لحاظ زیبایی‌شناسی خطوط مورب پرانرژی‌تر و پویا‌تر هستند. اگر چلیپا به صورت دفتری و زیر هم نوشته شود، حاصل کار مربع می‌شود نه مستطیل. در رباعی تمام مطلب را در چهار مصراع خلاصه می‌کردند و خوشنویس هم باید این را در یک قالب هنری آن را ارائه کند که چلیپا پر انرژی‌ترین شکل است.
وی در ادامه با انتقاد از خوشنویس‌هایی که از روی برخی از خطوط کپی برداری می‌کنند گفت: پیش از این رسم بود که اگر هنرمند از روی کار کسی کپی می‌کرد پایین آن می‌نوشت که به نقل از روی خط فلان اما این رسم کم کم رو به فراموشی است. در دوره اخیر خوشبختانه و یا متاسفانه تقلید از خطوط استادان بزرگ به حدی با دقت انجام می‌شود که تشخیص از اصل آن به سختی صورت می‌گیرد.
فلسفی در ادامه صحبت‌های خود گفت: مورب نویسی جسته گریخته محملی شد که کنتراست بیشتری در فضا سازی ایجاد کند و باعث شد مورد توجه خوشنویسان قرار بگیرد. در دوره‌های بعدی که خوشنویسان شروع کردند به قطعه نویسی همگام با گزیده گویی در ادبیات فارسی بوجود آمد. برای آنکه آن مطلب را بهتر در چشم بیننده و خواننده ثبت کنند. در حقیقت چلیپا نویسی زیبا‌ترین جلوه خوشنویسی از نستعلیق شد و تا امروز هم ادامه دارد.
وی درباره اندازه قلم چلیپا نویسی افزود: اندازه قلم مناسب برای چلیپا هم همان قلم دو دانگ است که اگر این اندازه در قطعه بزرگ تری نوشته شود آن تاثیرگذاری را نخواهد داشت.
بختیاری نیز در ادامه صحبت های خود به اندازه طول هر سطر و فاصله هر مصرع نسبت به یکدیگر در چلیپا نویسی نکاتی را ارائه داد و سعی کرد تا نحوه زیبا نوشتن بیشتر در چلیپا نگاری را آموزش دهد.
در انتهای نشست نیز حاضران به طرح پرسش‌های خود درباره چلیپا و چلیپا نگاری پرداختند. سلسله نشست‌های تحلیلی آموزشی هنر خوشنویسی با حضور استادان طراز اول خوشنویسی و هنرهای تجسمی در موزه امام علی(ع) برگزار می‌شود. نشست بعدی دوشنبه ۱۳ مهر درباره آداب خوشنویسی و نسبت‌های طلایی خط نستعلیق خواهد بود.
