به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، بیست و دومین نشست نمایش فیلم‌های مطرح خارجی با زبان اصلی و زیرنویس فارسی در فرهنگسرای اندیشه، شامگاه سه‌شنبه چهارم مهرماه با حضور محمدتقی فهیم به عنوان منتقد سینما و محمدرضا مقدسیان، مجری و کارشناس برگزار شد و طی آن فیلم سینمایی «دیوار» بعد از نمایش، در حضور علاقه مندان مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
فيلم «دیوار» به كارگرداني داگ ليمان محصول ٢٠١٧ آمریکا، درام جنگی‌ست و «آرون تایلر جانسون»، «جان سینا»، «لیث نکلی» و «اسپنسر توماس» در آن به ایفای نقش پرداخته اند. داستان فیلم درباره دو سرباز آمریکایی، «ایزاک» و «شین» است که برای شناسایی موقعیت یک تک تیرانداز عراقی که کارکنان خط لوله و چند نیروی آمریکایی را کشته، به موقعیت اعزام می شوند.
آمریکایی های غیرنظامی مظلوم و عراقی های تروریست!
محمدتقی فهیم منتقد برجسته سینما در این نشست گفت: از نظر انسانی شهروند عراقی این فیلم در حال انجام عمل خلاف است. من دشمن آمریکا هستم و سی سال است دارم با سیاست های آمریکا مبارزه می کنم؛ در این فیلم از نظر تمام قوانین بین المللی، کنوانسیون های مصوب، کاراکتر عراقی خلاف می‌کند.
وی افزود: در فیلم این مفهوم منتقل می‌شود که جنگ تمام شده، دولت عراق از آمریکا تقاضا کرده که برای آبادی و بازسازی کشور عراق به آنها کمک شود، از طرفی نیروهایی آمریکایی هم به این کشور برای کمک آمده اند، نظامی نیستند و چند کارشناس اقتصادی هستند. یک مجموعه تکنسین و کارشناس آمده اند و دارند لوله های نفت را بازسازی می‌کنند.
فهیم ادامه داد: چیزی که کارگردان به مخاطب ارائه می کند این است که ما در حال بازسازی عراق هستیم، کارشناسان سخت مشغول کار هستند، یک عراقی تک تیرانداز، از راه دور، دو غیرنظامی آمریکایی را می‌کشد! زرنگی سازندگان فیلم دیوار این است که ما از جایی فیلم را می‌بینیم که دو سرباز نظامی آمریکایی، به عراق می‌آیند تا تک تیرانداز قاتل غیرنظامیان را پیدا کنند.
فیلم اصلا طرفِ عراقی‌ها نیست
به گفته این منتقد، اگر کاراکتر عراقی و کاراکترهای آمریکایی فیلم نظامی بودند، ماجرا فرق می‌کرد اما کارگردان چند کارشناس را به عراق فرستاده که ماجراهای اخلاقی و انسانی را پیش بکشد. از نظر مخاطب بیرونی و بی طرف، یک عراقیِ تروریست و خشن آمریکایی های مظلوم را به قتل می‌رساند که به نوعی دور از واقعیت است.
وی افزود: فیلم خشونتی که به نمایش می‌گذارد، خشونت عراقی است نه آمریکایی. فیلمنامه نویس با این ترکیب می خواهد بگوید عراقی ها خشن، تروریست و نمک نشناس هستند که حتی به کارشناسانی که برای بازسازی کشورشان آمده اند، هم رحم نمی‌کنند. از ما یاد می گیرند اما علیه ما استفاده می کنند. فیلم اصلا سمت عراقی‌ها نیست.
فهمی اضافه کرد: مثلا فرض کنید فیلمی را یک آمریکایی بسازد درباره اسراییل و فلسطین؛ اگر دوربین در سمت اسراییلی‌ها باشد، یعنی ما طرف اسراییل هستیم. طرف مقابل (فلسطینی‌ها) هر چقدر هم مظلوم باشند، سرزمین شان اشغال شده باشد و مشکل داشته باشند، فایده ندارد؛ کار سینما همین است، چون دوربین ماجرا را از زاویه اسراییل روایت می‌کند، مخاطب خود به خود با طرفی که زاویه دوربین سمت اوست، احساس نزدیکی برقرار می‌کند. در فیلم دیوار هم چون زاویه دوربین سمت آمریکایی‌هاست، مخاطب حق بیشتری به آمریکایی ها می دهد. ما اصلا عراقی‌ها را نمی‌بینیم که بفهمیم کاراکتر مثبت و خوبی هست یا نه.
نشانه هایی از تروریسم جدید در فیلم دیوار
محمدرضا مقدسیان مجری مراسم و منتقد سینما هم با اشاره به مفهوم تروریسم جدید در این فیلم گفت: در این مفهوم، هالیوود می‌خواهد این معنا را به تماشاگر منتقل کند که اگر معلم عراقی، تک تیرانداز عراقی یا هر شهروند دیگری از این کشور، به اروپا یا آمریکا سفر کند، همانطور که در کشور خودشان خطرناک هستند، در غرب هم خطرناک خواهند بود. برآیند فیلم این است که عراق جای خطرناکی است.
وی ادامه داد: کارگردان توجیه می‌کند که ما بعد از حمله به عراق می خواهیم این کشور را بسازیم اما اینها آدم‌های خطرناکی هستند؛ پس باید فرمان منع ورود شهروندانشان را به کشورمان صادر کنیم. ظاهر قضیه شاید با واقعیات جامعه متفاوت باشد اما در بطن ماجرا، هالیوود و سیاستمداران آمریکایی یک مفهوم را دنبال می کنند. در این ریزه کاری هاست که می فهمیم هالیوود چطور کار می‌کند. باید از آنها یاد بگیریم که چطور یک فیلم بسازیم که مفهومی این چنینی منتقل کند و در کشورهای مختلف، حتی کشورهایی که با سیاست های ما مشکل دارند، نمایش داده شده و مورد توجه قرار گیرد.
مقدسیان با اشاره به هنر کارگردان در پرداخت ماجرا هم گفت: سربازان عراقی، اگر دو المانِ زجرکش کردن و پایان جنگ را ازشان بگیریم، برحق هستند. زرنگی کارگردان در اینجاست که حرف حق را از دهان تروریست می‌گوید و به این ترتیب، اصل حرف زیر سوال می رود.
اگر دیوار می‌ریخت، صلح برقرار می‌شد
فهیم در ادامه با اشاره به نقش دیوار و نمادگرایی در فیلم گفت: این فیلم نمادگرایانه نیست اما دیوار لرزانی را در اثر شاهد هستیم که اگر فرو بریزد، تمام مشکلات حل می شود. یعنی اگر قرار باشد نمادین به ماجرا نگاه کنیم، این معنا را می توان از فیلم استنباط کرد که وقتی این فیلم بریزد رابطه ها بهتر شده و صلح برقرار می شود.
وی افزود: پرورش و پرداخت در فیلم دیوار بساز حائز اهمیت است. در صنعت ما به پرداخت خیلی ارزش قائل هستیم، مثل فرشبافی. سینمای آمریکا در پرداخت بسیار موفق است و هیچ سکانسی حتی طوفان شن، سمبل نشده و دکوپاژ قوی دارد. حتی ثانیه های دکوپاژ هم محاسبه شده است. میزانسن بسیار مهم بود، در این فیلم میزانسن اشتباه نمی بینیم؛ از لحاظ لوکیشن می توانیم بفهمیم کاراکتر عراقی و آمریکایی کجای موقعیت حضور دارند. همه چیز حساب شده است و فیلم، پر از جزییات، التهاب و تعلیق است. اینجا هر آن امکان دارد اتفاق بیفتد و تعلیق در تمام فیلم نهادینه شده است. از وقتی که کاراکتر اصلی به سمت دیوار حرکت می‌کند، تعلیق آغاز شده؛ چون قبل از آن کارگردان به ما نشان داده که عده ای از بین رفته اند و کشته شده اند. بنابراین ما هر لحظه منتظر هستیم که کاراکتر اصلی مورد حمله قرار گیرد. اینها دست به دست هم می دهد تا فیلم خوبی باشد؛ پرداخت خوبی هم دارد.
هالیوود، یعنی سینمای دروغ های حقیقی
مقدسیان هم در همین راستا گفت: در دو جای فیلم طوفان شن را می بینیم. هر دو شبیه به هم؛ چرا ما اصلا از این تکرار آزرده نمی شویم؟ هنر کارگردان در همین است. ما باور کردیم که عوامل کارشان را بلد هستند و می دانیم که با پنکه و خاک، طوفان شن درست نکرده اند. چرا این اتفاق می افتد؟ چون ذات فیلمنامه و موقعیتی که ترسیم شده، پر از تعلیق، هیجان و استرس است. با همین اتفاقات ساده تعلیق آفرینی شده است. وقتی موقعیت التهاب وجود داشته باشد، مخاطب خود به خود با التهاب اثر را دنبال می کند.
محمدتقی فهیم سینمایی که ما دیدیم، سینمای دروغ های حقیقی است. سینمایی که با واقعیت و آنچه که در جهان می‌گذرد فاصله دارد اما قدرت فیلمسازان به نحوی است که ما این دروغ ها را باور می کنیم. در واقعیت امر، ارتش آمریکا در انبوه نیروهایش، چهار نفر نیروی این چنین متخصص و باهوش هم ندارد. که اگر داشت سالها در ویتنام، عراق و افغانستان اینطور زمین گیر نمی شد. فیلم از واقعیت فاصله دارد و کاراکترهای سینماییِ هالیوود را همیشه اینطور متخصص و باهوش به خورد ما داده اند و تصویر کرده اند.
قبل از تمام جنگ ها آمریکایی ها از طریق سینما ذهنیت آدم ها را تغییر می دهند. قبل از حمله جورج بوش و آمریکا به عراق، هالیوود چهار فیلم درباره عراق می سازد که به مخاطب بگویند که حق با آمریکاست که به عراق حمله کند. که ما بپذیریم که دیدگاه آمریکایی درست است. اما در واقعیت اصلا این چنین نیست.
جلسات نقد و بررسی فیلم‌های روز سینمای جهان هر دو هفته، سه‌شنبه‌ها در فرهنگسرای اندیشه برگزار می‌شود و علاقه‌مندان می‌توانند با مراجعه به سایت تیوال، حضور خود را در جلسات رزرو کنند.
