به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، ویژه‌برنامه سوگواری اربعین حسینی با افتتاح نمایشگاه عکس «تبار آتش» علی سلیمانی، نقالی ابوالفضل ورمزیار، شعرخوانی عاشورایی محمد اسعدی و اکران مستند عاشورایی «آب، خاک، آتش» ساخته محمدحسن حیاتی پور و سخنرانی سید فرید قاسمی حافظه تاریخ مطبوعات ایران عصر سه‌شنبه ۱۶ آبان در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.
جواد بختیاری (نقاش و خوشنویس)، مجید رجبی معمار (مدیرعامل خانه هنرمندان)، خانم نودا از مرکز فرهنگی سفارت ژاپن، وحید موساییان (کارگردان)، سید سیامک موسوی (نویسنده، پژوهشگر و منتقد) و محمدجواد ادبی (مدرس عرفان اسلامی) در این برنامه حضور داشتند و برنامه با طنین سنج و دمام و اعلام عزاداری اربعین حسینی آغاز شد.
سید فرید قاسمی با تاکید بر اینکه «آیین گِل» در بهترین شکل در روز عاشورا انجام می‌شود، عنوان کرد: اسلام سال ۲۱ هجری به استان لرستان وارد شد و رویداد عاشورا متعلق به سال ۶۱ هجری است و اینکه لرستانی‌ها از چه زمانی شیعه شدند، جای بحث دارد.
قاسمی، برجسته‌ترین پژوهشگر تاریخ مطبوعات ایران در ادامه افزود: در برخی منابع متأخرین آمده است، در دوره آل خورشید یا خورشیدزادگان لرستانی‌ها شیعه شدند. البته به نظر درست نمی‌رسد. پس از انتصاب اجباری حضرت رضا (ع) و اقامت تبعیدگونه ایشان به شهر مرو و طوس، نزدیکان، بستگان و آل هاشم به صورت گسترده به ایران مهاجرت کردند که این سفر اقامت مخفیانه و شهادت آنان را در ایران در پی داشت. این رویداد از سویی باعث گسترش تشیع در ایران به ویژه در استان لرستان شد. همچنین روایت دیگری است که می‌گویند سال ۲۰۳ قمری که امام هشتم (ع) به شهادت رسیدند، همراهان، برادران و فرزندان ایشان به نقاط مختلف ایران رفتند و سرآغاز شیعه شدن لرستانی‌ها در آن زمان رقم خورد.
وی اضافه کرد: در منابع گوناگونی آمده سال ۱۳۵۲ هجری قمری زمان آل بویه توسط معزالدوله دیلمی، آیین عاشورا و برگزاری مراسم عزاداری رواج یافت. همچنین در خرم‌آباد و لرستان نیز این آیین در اوج خود تحت عنوان «آیین گِل» تبلور پیدا کرد.
فرید قاسمی با تاکید بر اینکه در بسیاری از متون تاریخی و کتب خطی سامان‌دهی آیین گِل را به دوره صفویه نسبت داده‌اند، گفت: تا ۹۰ سال پیش دو هیئت در دو محله وجود داشت که تا ۳۵ یا ۴۰ سال پیش به علت وسعت شهر به ۵ تا ۶ هیئت رسید و امروزه قریب به ۵۰۰ هیئت ثبت شده است. این هیئت‌ها همواره گردانندگانی داشتند، زمانی کدخدای ده و زمانی مسئولانی دگر که نوحه‌خوانان با آنها هماهنگ بودند. ظهور و بروز این آیین از سپیده‌دم روز عاشورا تا پایان این روز است و عزاداران از ۲۵ ذی‌حجه با برنامه‌های خاص، شست‌وشو، نذری، برپایی خیمه‌ها و تکیه‌ها مقدمات را فراهم می‌آوردند.
وی افزود: برای انجام «آیین گِل» در محرم کسانی که مسئولیت دارند به اطراف شهر می‌روند و یک نوع خاک نرم انتخاب می‌کنند تا به محل هیئت بیاورند و روز نهم محرم در هیئت خاک را بعد از غربالگری با آب و گلاب در حوضچه‌هایی از آجر با ورق‌هایی آهنی به عرض و طول ۳ متر و ارتفاع ۳۰ سانتی‌متر آماده می‌کنند.
محمدجواد ادبی دکتری عرفان و فلسفه اسلامی در بخش دیگر این برنامه گفت: خاک در ادبیات عرفانی مرهم است و زخم انسان با خاک درمان می‌شود. خاکی که مبنای ابوتراب است و خاکی که می‌توان به آن سجده کرد، دارای تقدس است. ابوتراب و همان خاک کیمیا یعنی همان «آیین گِل».
محمد اسعدی در بخش دیگر برنامه عنوان کرد: یکی از حماسه‌های عاشورا که منبع بسیاری از فعالیت‌های هنری شد، حماسه و فداکاری اباالفضل العباس (ع) است. وی سپس یکی از سروده‌هایش را برای حاضران خواند.
ابوالفضل ورمزیار با تاکید بر اینکه در بیان داستان کربلا باید از وهم و دروغ بپرهیزیم، گفت: شگفتی زندگی امامان معصوم آن قدر هست که نیازی به تحریف و پرگویی نداشته باشد.
وی در ادامه به نقالی از واقعه کربلا و روز عاشورا پرداخت.
پخش مستند «آب، خاک، آتش» ساخته محمدحسن حیاتی پور با موضوع «آیین گِل» شهر خرم‌آباد از شهرهای استان لرستان در ظهر عاشورا بخش دیگر این برنامه بود.
همچنین نمایشگاه عکس «تبار آتش» با آثار علی سلیمانی هنرمند نوجوان با تصاویری از آیین گِل در این برنامه برپا بود.
نمایش و نقد فیلم‌های مستند عاشورایی «چّمّر، خّرّه، صدای باد، ساقی، خاک در قاب» با حضور سید سیامک موسوی (نویسنده، پژوهشگر و منتقد) بخش دیگر برنامه «افق‌های نو» ویژه اربعین حسینی در فرهنگسرای ارسباران بود.
