حقوق مالکیت فکری، مفهوم حقوقی نوینی است که از فعالیت‌ها و محصولات فکری در زمینه‌های تجاری، علمی، ادبی و هنری حمایت می‌کند وشامل دو بخش مالکیت صنعتی و مالکیت ادبی و هنری است.
حق مالکیت به عنوان حق کنترل نسخه برداری از روی اثر و سایر کاربردهای آن برای مدت زمانی محدود در نظام های حقوقی کشورهای مختلف و در سطح بین‌الملل شناخته شده است. با ظهور رسانه‌های جدید و گسترش شبکه‌های رایانه‌ای واینترنت، فرصت‌های تازه‌ای هم در کنترل اطلاعات و بیان و هم فرار از این کنترل از یک طرف فراهم کرده و از طرف دیگر صاحبان اثر را به کنترل انحصاری اثر خود برانگیخته و مردم را نیز به دسترسی آزاد و گسترده بر آن دعوت کرده است. در این میان چالشی برای حل این تضاد و ایجاد تعادل بین اثر به عنوان محصول و درآمد و یا به عنوان کالای عمومی به‌وجود آمده است.
سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO ) مالکیت فکری را اینگونه تعریف می‌کند: حقوق قانونی است که افراد به واسطه فعالیت‌هایی که در زمینه‌هایی از قبیل: صنعتی، علمی، ادبی، هنری و غیره به‌دست می‌آورند را گویند.
به لحاظ شرایط حقوقی از نظر توسعه کمی و کیفی خدمات ثبت مالکیت معنوی، علائم تجاری و خدماتی و فرهنگی هنری، نشانه‌های جغرافیایی، اختراعات، نام‌های فرهنگی هنری، تجاری و اشکال، طرح‌ها (برنامه‌های شاخص و جریان‌ساز، آثار، محصولات و مستندات فرهنگی هنری، عناوین فرهنگسرا، خانه فرهنگ و...) برای هر سازمان و نهادهای فرهنگی هنری اجتناب ناپذیر است و برای توسعه این امر فعالان عرصه‌های فرهنگی و هنری باید نسبت به ثبت فعالیت‌ها و اقدامات فرهنگی هنری خود، سازمان، نهادهای مرتبط اقدام کنند تا نسبت به سوء استفاده از برندهای مرتبط از جانب سایر نهادها، اشخاص و سازمان‌ها جلوگیری شود و بتوان در صورت مشاهده کپی‌برداری بدون مجوز نسبت به شکایت حقوقی از طریق قوه قضاییه اقدام کرد.
با توجه به اسناد فرادست مانند سند چشم انداز بیست ساله، سیاست‌های کلی نظام در حوزه مدیریت شهری، سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی از دیدگاه مقام معظم رهبری برای بسترسازی و فرهنگ سازمانی و فراهم‌سازی خلق ایده و خلاقیت در فعالیت‌های فرهنگی هنری، ثبت مالکیت معنوی و فکری امری اجتناب ناپذیر لازم و ضروری است.
مزایای ثبت و حمایت از مالکیت‌های فکری و معنوی فعالیت‌های فرهنگی هنری:
- تمیز دادن طرح‌ها، برنامه‌ها و محصولات فرهنگی هنری سازمان‌ها و نهادها متولی از محصولات رقبا، سایر موسسات، نهادها و...
- جلوگیری از عرضه محصولات فرهنگی هنری وکالاهای یکسان یا مشابه، طرح‌ها، برنامه‌ها، عناوین برنامه‌ای و مراکز و... توسط اشخاص ثالث، موسسات، نهادها، سازمان‌ها و... تحت علائم تجاری و حقوق مالکیت معنوی که عین یا به طریق گمراه کننده‌ای مشابه آن محصول فرهنگی هنری،کالا، عناوین طرح‌ها و برنامه‌ها و... سازمان هستند.
- با توجه به ارزش علائم تجاری و مالکیت معنوی و اهمیت آن در تعیین میزان موفقیت یک سازمان، نهاد، برنامه، طرح یا یک محصول تضمین اینکه در بازارهای مرتبط یا عرصه‌های فعالیت‌های فرهنگی هنری به ثبت رسیده باشد، بسیار ضروری است.
- صدور مجوز استفاده از حقوق مالکیت معنوی، علامت تجاری و... ثبت شده به سازمان‌ها، موسسات، شرکت‌های ثالث و افراد بسیار آسان‌تر است و می‌تواند تبدیل به منابع درآمد‌زایی شود.
