تماشایی مثل تالار آینه/ بازدید از شاه‌نشین خانه موزه بازار را از دست ندهید

اگر اهل گشت و گذار در دل تاریخ و ماجراهای جالب باشید بازدید از خانه سلطان بیگم شجاعی این فرصت را می‌دهد تا یک دل سیر به تهران دوره قاجاری سفر کنید. معماری این خانه U شکل است. ورودی خانه که یادآور دروازه‌های تهران قدیم است در ضلع شرقی قرار دارد و بخش‌های دیگر ساختمان حول یک حیاط مرکزی است. حیاط ساختمان مانند گودال باغچه‌ای در ترازی پایین‌تر از سطح کوچه قرار گرفته و دسترسی به آن از طریق ۱۳ پله میسر می‌شود. مقابل پله‌ها و در میان حیاط نیز حوض مستطیل شکل قرار دارد. در ۳ سمت حیاط ساختمان‌هایی با نمای آجری و پنجره‌های چوبی قرار گرفته‌اند. اما مهم‌ترین بخش شباهت معماری در این بنا اتاق شاه‌نشین یا همان تالار آینه در بخش غربی ساختمان است. تالار آینه شباهت زیادی به تالار آینه کاخ گلستان دارد. در این تالار مجموعه کم‌نظیری از نقاشی‌های پشت شیشه که هنرمندانه نقش بسته‌اند وجود دارد. سقف اتاق تالار آینه به‌صورت قاب‌بندی‌های چوبی نقاشی شده و آینه‌کاری‌ها به شکل مقرنس و قطاربندی است. نقاشی روی درهای این تالار از نوع نقاشی‌های گیاهی است. وجود حوض‌خانه و دو بادگیر بر بام تالار آینه از دیگر ویژگی‌های این شاه‌نشین است.

یکی دیگر از بخش‌های این خانه موزه وجود کتابخانه‌ای با بیش از ۷ هزار جلد کتاب است؛ کتابخانه‌ای که بر اساس تأییدیه گواهی فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و مؤسسات کتابداری (ایفلا) جزو هزار و یک کتابخانه دیدنی دنیا شناخته شده است.

خانه خواهرزن احمدشاه و تالار آینه‌اش ماجراهای جالب و خواندنی زیادی دارد. تقی شجاعی بعد از سال‌ها زندگی، خانه آبا و اجدادی‌اش را سال ۱۳۲۶ به «نیرنما» تاجر فرش اهل تبریز می‌فروشد. نیرنما هم با همسر و فرزندانش به مدت نیم قرن در این خانه قاجاری ساکن می‌شوند؛ خانه‌ای که در همه اتاق‌هایش به روی مهمانان باز بود؛ غیر از اتاق شاه‌نشین؛ یعنی تالار آینه که محوطه ممنوعه خانه محسوب می‌شد. به این روایت که کسی اجازه ورود به تالار آینه را نداشت، مگر در مواقع خاصی از سال، آن هم با اجازه نیرنما. این موارد خاص که مشخص بود؛ ایام نوروز برای پذیرایی از مهمانان نوروزی یا برای حضور مهمانی خاص و گاهی اوقات هم اگر بساط عروسی ویژه‌ای به راه بود، از آن برای اجرای مراسم عقد و چیدمان سفره معروفش استفاده می‌شد. خوشبختانه این شیفتگی و حساسیت‌ها چندان بی‌فایده نبود و باعث حفظ هویت این بنای ارزشمند برای امروز شده است.

تغییر کاربری خانه خواهرزن احمدشاه قاجار که بعد از چند دست چرخیدن و خرید و فروش تبدیل به خانه موزه و یک مرکز فرهنگی می‌شود، ماجرای جالبی دارد. سال ۱۳۷۶ شهرداری تهران این عمارت را خریداری می‌کند و ۱۲ سال بعد یعنی سال ۱۳۸۸ این بنا به سازمان فرهنگی و هنری شهرداری، واگذار و بعد از طی پروسه مرمت و تعمیر، سال ۱۳۹۷ به‌عنوان خانه موزه بازار بازگشایی می‌شود. این خانه موزه اکنون به‌عنوان مکانی فرهنگی و تاریخی از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مجوز فعالیت دارد.

سکونت خانواده ناظری از دیگر ماجراهای این بنای هویتی و تاریخی است. بنا به تعریف خواهرزاده‌های نیرنما که همراه ۵ فرزندش چندین سال در گوشواره ضلع جنوبی عمارت سکونت داشت، پدر شهرام ناظری طی سال‌های ۱۳۴۶ تا ۱۳۴۸ یکی از اتاق‌های این خانه را از نیرنما اجاره می‌کند و حتی گفته شده سعدی ناظری، برادر استاد در همین خانه متولد می‌شود.