سهم فرهنگ و هنر در سبد خانوار ایرانی مشخص شود

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر؛ اولین همایش «مدیریت فرهنگ در خانواده» با سخنرانی مظفر رویایی با محوریت جایگاه (خانواده در مدیریت فرهنگی)، داود ضامنی با محوریت (درس‌های مدیریت فرهنگی برای استحکام بیشتر خانواده در ایران)، علی‌اکبر رضایی با محوریت (نقطه تعادل کار و زندگی از منظر فرهنگ) و شیوا مقدم دبیر علمی همایش با محویت (فرهنگ خانواده و بهزیستی معنوی) و عذرا مرادی(کارشناس مجری) روز یکشنبه 14 آبان ماه در فرهنگسرای خانواده برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی فرهنگسرای خانواده؛ در ابتدای این همایش، شیوا مقدم، استاد دانشگاه و دانش‌آموخته دکترای مدیریت و برنامه‌ریزی فرهنگی در سخنانی بیان کرد: فرهنگسرای خانواده همواره سعی کرده تا با گذر زمان پروژه‌ها و فعالیت‌های جدیدی از چشم‌انداز اهداف خود قرار دهد. یکی از این پروژه‌ها که در واقع یک فعالیت دائمی و مهم از اهداف سازمان فرهنگی، هنری و اهداف هویتی فرهنگسرای خانواده به شمار می‌رود موضوعی با ماهیت فرهنگ و خانواده)، پرداختن دوره‌ای به مدیریت فرهنگ خانواده در ابعاد، ارکان و الزامات آن و نحوه بهینه مدیریت اجرایی و ابزار آن است.

وی افزود: در این دوره شاید مهم‌ترین ابزار آشنایی با مدیریت فرهنگ در خانواده، برگزاری همایش است که امروز اولین آن برگزار می‌شود و از این پس نیز با استعانت از خدای بزرگ به صورت شش ماهه در این فرهنگسرا ادامه خواهد داشت. روشن است که هر بار با یک موضوع فرهنگی و یا هنری در خانواده برخورد و تحلیل مدیریتی یعنی کاربردی خواهد شد.

مقدم در ادامه به موضوع فرهنگ خانواده و بهزیستی معنوی اشاره کرد و گفت: چندی است که مفهوم مهم و قابل توجه بهزیستی معنوی وارد مباحث روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و فرهنگ‌شناسی شده است. این مفهوم اشاره به توانایی تجربه‌اندوزی و یکپارچگی معنا و هدف در زندگی از طریق پیوند فرد با قدرتی فراتر از توانایی شخصی دارد. این مفهوم بازتاب چگونگی روابط فرد با خود، دیگران، محیط زندگی و خداست. این مفهوم از پیامد‌های درخشان روان‌شناختی نظیر احساس محتوا داشتن در زندگی، نگهداری تعادل و چیرگی در زندگی، پی‌ریزی پیوند‌های مثبت، احساس هدفمندی و معنایابی در زندگی، پیوند با مرجع قدرتی فراتر از خود، پذیرش مشکلات روزمره زندگی و بهره‌گیری از فرصت‌های آن‌ها در رشد فردی بهره‌مند است. مطالعات بسیاری در دو دهه اخیر به نقش بی‌بدیل بهزیستی معنوی در پی‌ریزی بهداشت روانی فردی و اجتماعی در اقشار گوناگون تأکید ورزیده است.

این استاد دانشگاه گفت: بی‌تردید خانواده در کانون این تأثیر بنیادین جای دارد. خانواده به مثابه فطری‌ترین و اساسی‌تری نهاد فرهنگی و ارزشی جامعه محسوب می‌شود، لذا استواری و پایداری فرهنگی یک خانواده نقطه آغازین انتقال فرهنگ به نسل بعدی است. شاید تعریف فرهنگ خانوادگی (FAMILY CULTURE) برای بعضی از ما خیلی واضح نباشد، اما دیدگاهی در مورد آن داریم و برایمان غریبه نیست.

مقدم بیان کرد: فرهنگ، روح حاکم بر خانواده است. یعنی ویژگی‌های یک خانواده و عمق، کیفیت و پختگی روابط بین افراد، نحوه ارتباط و احساسی که اعضای یک خانواده با هم دارند. فرهنگ خانواده مهم است و منحصر به فرد و هرگز دو خانواده دقیقاً عادات، سنت‌ها، اهداف، ارزش‌ها و باور‌های مشابهی ندارند. فرهنگ خانوادگی قواعدی را مشخص می‌کند که فرزندان یاد می‌گیرند آینده خود را براساس آن بسازند و باید براساس آن قواعد پیش روند. توجه داشته باشیم که انجام سنت‌ها فرهنگ خانواده را تقویت می‌کنند. سنت‌هایی که چگونگی روابط فرد با خود، دیگران، محیط زندگی و خدا را تقویت کند و منجر به بهزیستی معنوی شود.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: یادمان باشد فرهنگی که امروز ایجاد می‌کنید یک میراث است، زیرا این فرهنگ خانوادگی را فرزندان شما در خانه‌های خود با خانواده خود ایجاد کرده و شکل می‌دهند. رابطه خانواده با ارزش‌ها، مناسبات خانواده با هنجار‌های اجتماعی و پیوند خانواده با فرهنگ به معنای گسترده (ساخنار‌ها و کارکردها) مباحثی هستند که باید در نشست‌های آتی بدان‌ها پرداخته شود.

در ادامه این همایش، مظفر رویایی، مدرس دانشگاه و بنیانگذار رشته مدیریت فرهنگی در ایران نیز در سخنانی به جایگاه خانواده در منظر مدیریت فرهنگی پرداخت و بیان کرد: تغییرات فرهنگی در فاصله زمانی دور محصول خواهد داد، اما حتماً از خانواده بروز می‌کند. خانواده واحد اجتماع است و این واحد اجتماع را می‌توان در بسیاری از پژوهش‌ها و تحقیقات وارد کرد. البته خانواده یک شرکت سهامی غیر رسمی است که ارزش‌های فرهنگی فراوانی از درون آن برمی‌خیزد.

وی اظهار کرد: پدر و مادر در خانواده آن چیزی که بنیان خانواده را بر اثر مقتضیات ایجاد می‌کند، تلطیف می‌کنند. این مبحث یک آئینه تمام‌نمای جدید از خانواده، مبانی آن و فرآیند تشکیل آن ارائه می‌دهد و فرهنگ و هنر بر این خانواده تأثیرگذار خواهد بود.

رویایی تصریح کرد: فرهنگ و هنر نیز باید در خانواده مدیریت شود. در این خانواده به تدریج ذوق و قریحه افراد بروز می‌کند. بودجه و دغدغه خانواده به مبحث سهم هنر در سبد خانوار ایرانی، موضوع بسیار مهمی است که باید بدان پرداخته شود. سهم هنر و فرهنگ باید در سبد هزینه خانوار‌های ایرانی مشخص شود تا فرهنگ و هنر در جامعه پایدار و تثبیت شود.

وی اظهار کرد: این سبد خانوار باید طبق لایه‌های مختلف، دهک‌ها و اقشار مختلف مشخص شود و میزان بودجه و هزینه این گروه‌ها برای حوزه فرهنگ و هنر مدنظر قرار گیرد تا این مبحث نیز در میان خانواده‌های ایرانی جا افتاده و در آینده به خوبی ماندگار شود.

این استاد دانشگاه بیان کرد: تحبیب، لطافت، عزت نفس و مهربانی پدر و مادر چنانچه وجود داشته و بالای سر خانواده باشد، فضا‌های مختلف مانند فضای مجازی نیز به سکوی پرتاب و جایگاه مفیدی برای فرزندان تبدیل خواهد شد. اقتصاد فرهنگ و هنر و بنیان‌های آن با تمام کمیت و کیفیت نیز از رکن خانواده و تدابیر بهینه آن سرچشمه می‌گیرد و توجه اقتصاد کلان در هنر و فرهنگ از اینجا آغاز می‌شود. هیچ بازگشت سرمایه‌ای به اندازه سرمایه‌گذاری در عرصه هنر نیست.

در ادامه، علی‌اکبر رضایی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی نیز در سخنانی اظهار کرد: حوزه فرهنگ حوزه پیچیده، عمیق و با وسعت بسیار زیاد است. واقعیت این است که ما می‌توانیم مسائل را هرگونه بخواهیم تفسیر کنیم. امروز در شرایطی هستیم که اغلب مردم دچار مشکلات فراوانی جسمی و روحی هستند.

وی افزود: اگرچه علم توسعه فراوانی پیدا کرده، اما نسل امروز دائم در معرض استرس و اضطراب قرار دارد و این مسئله به فضای مجازی مربوط می‌شود که تمامی ساحت‌های زندگی امروزی را در بر گرفته است. طبق آخرین آمار، هر ایرانی به طور متوسط نزدیک به ۷۶ سال عمر می‌کند و این یعنی ۲۷ هزار و ۷۵۰ روز فرصت داریم تا زندگی کنیم.

رضایی تصریح کرد: طبق نتایج نظرسنجی‌های انجام شده، هر فرد به طور متوسط ۲۵ سال و هفت ماه از عمر خود را صرف خواب کرده و ۱۴ سال از عمر خود را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذراند. همچنین، تقریباً ۱۲ سال از عمر هر فرد ایرانی مشخص نیست که صرف چه موردی می‌شود. باید گفت که به آینده فکر نکردن خطرناک است و تنها مسیر یافتن راه حل صحیح، شناخت راه حل‌های نادرست است.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی افزود: مفهوم زندگی باید به سمت کامیابی برود؛ چراکه اگر چنین نباشد، مدیریت نیز مفهومی نخواهد داشت. مسئله مهم این است که چگونه می‌توانیم افراد را شاد و خوشحال کنیم. باید بدانیم که تنها ۱۰ سال برای ساخت زندگی خود فرصت داریم.

وی اظهار کرد: امروز مفهوم معنویت در زندگی موضوع بسیار مهم است. کشور‌های غربی با اینکه در شاخص‌های توسعه در بالاترین حد قرار دارند، اما به دلیل عدم وجود معنویت دچار مشکلات فراوانی شده‌اند. اگر بخواهیم به سمت این برویم که مدل کیفیت مطلوب را در حوزه فرهنگی پیگیری کنیم، باید درجه روابط خود با دنیا و فضای مجازی تعریف و تعدیل کنیم.

رضایی تصریح کرد: بسیاری از فرزندان ما محصول تربیت خانواده و ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی جامعه ایرانی نیستند و بیشترین میزان تأثیرپذیری آن‌ها در فضای مجازی صورت گرفته است. این مسئله نیازمند آن است که مدیریت فرهنگی در خانواده صورت گیرد و خانواده بتواند میزان حضور فرزندان و تأثیر آن‌ها از این فضا را کنترل کنند.

همچنین، داود ضامنی، دانش‌آموخته دکترای مدیریت و برنامه‌ریزی فرهنگی نیز در سخنانی ضمن ارائه تعریفی از دانش مدیریت فرهنگی و ویژگی‌های این دانش، اظهار کرد: تا اواسط قرن بیستم گفتمانی که در حوزه علم به عنوان گفتمان مسلط از آن یاد می‌شد، گفتمان منفردی از علم بود که دانش را محدود و مقید به یک حوزه خاص و رشته خاص می‌دانست. حتی ارجاعات علمی نیز اغلب به درون همان علم صورت می‌گرفت و در بین کتاب‌ها، مقالات، گزارش‌های علمی، کنفرانس‌ها و رویداد‌های علمی، کمتر ارجاعات برون‌رشته‌ای وجود داشت.

وی افزود: از اواسط قرن بیستم، این طبقه‌بندی از علم دستخوش تغییر شد و گفتمان منطقه‌ای شدن دانش سر برآورد. رویکرد رشته‌ای یا دپارتمانی، علم را به مثابه یک مِلک خصوصی در نظر می‌گرفت که به جز اصحاب همان رشته کسی صلاحیت ورود به آن رشته را نداشت. با پیچیده شدن دانش از یک سو و به وجود آمدن انبوهی از مسائل عدیده در حوزه علوم انسانی، علوم فنی و از همه مهم‌تر فشار تکنولوژی، دانشمندان دریافتند که زور و توان یک رشته خاص برای حل و فصل مسائل پیش‌آمده کفایت نمی‌کند. یک روانشناس نمی‌تواند بدون اتکاء به نظریه‌های زبان‌شناسی، تاریخ، دانش فیزیولوژی و پزشکی، هنر و معماری و ... کمکی به درمان مراجعانش داشته باشد.

ضامنی تصریح کرد: از این رو، گرایش جدیدی در علم پا به عرصه گذاشت که به آن رویکرد بینارشته‌ای یا میان‌رشته‌ای (Interdisciplinary) می‌گویند. رویکرد بینارشته‌ای یعنی اینکه نهاد دانشگاه برای حل مسائل جامعه لازم است مرز‌های بین دانش را کمرنگ کرده یا آن‌ها را برداشته و اجازه دهد نتایج یک حوزه علمی به یک حوزه دیگر سرریز شود. با تلفیق چند دانش، منطقه‌های علمی شکل گرفتند. دانش دیگر محدود و منحصر به نهاد دانشگاه نیست. بلکه بخش‌های دیگری از جامعه نیز در ساخت و تکوین دانش جدید ایفاگر نقش‌های مهمی شدند.

این استاد دانشگاه بیان کرد: در سال ۱۹۷۲ ژان پیاژه، روان‌شناس برجسته سوئیسی در انتهای یکی از مقالاتش اصطلاح فرارشته‌ای (Transdisciplinary) را بدون هیچ مقدمه‌ای ابداع کرد. فرارشته‌ای مرحله بالاتری است که در پی روابط بینارشته‌ای می‌آید. هرچند اصطلاح فرارشته‌ای در دهه ۷۰ مطرح شد، اما به دلیل انباشت داده در جهان (Big data) و روند‌های مهمی همچون جهانی‌شدن علم، دموکراتیک‌شدن علم، رسانه‌ای شدن علم و کاربردی شدن علم در مقیاس جهانی شرایط کار در حوزه فرارشته‌ای دست کم دو دهه بعد فراهم شد.

وی ادامه داد: با گسترش سازمان‌ها در ۱۵۰ سال اخیر و رویکرد‌های علمی که تیلور، چارلز بابیج، امرسون و هنری فایول به دانش مدیریت داشتند، متوجه شدند که برای ارتقای کارآمدی و بهره‌وری در سازمان‌ها، شرکت‌ها و کارخانجات لازم است از نتایج بسیاری از دانش و علوم دیگر بهره جست. شاید این ادعا که دانش مدیریت از آغاز یک دانش بینارشته‌ای بود، ادعای گزافی نباشد. دانش مدیریت فرهنگی نیز یکی از حوزه‌های زیزمجموعه دانش مدیریت است که در سطح جهانی کمتر از ۵۰ سال و در ایران قریب به ۲۰ سال از عمر آن می‌گذرد.

وی تصریح کرد: این دانش یک دانش بینارشته‌ای است که تلاش کرده در این سال‌ها از آبشخور دانش‌های علم داده، حقوق، روابط بین‌الملل، اقتصاد، هنر و ادبیات، انسان‌شناسی، مدیریت، جامعه‌شناسی، فلسفه، مطالعات فرهنگی، علوم سیاسی، تاریخ، روان‌شناسی اجتماعی، علوم ارتباطات و زبان‌شناسی بهره ببرد. با تغییرات گسترده‌ای که نهاد خانواده در ایران طی ۷۰ سال گذشته تجربه کرده، شاید بتوان گفت هیچ دانشی به اندازه دانش مدیریت فرهنگی برای آموزش خانواده، تحکیم خانواده، استحکام خانواده و پایداری خانواده نمی‌تواند کارآیی اثربخش داشته باشد. چون دانش مدیریت فرهنگی دست کم از آبشخور ۱۵ حوزه دانشی خود را تغذیه می‌کند و یکی از غنی‌شده‌ترین دانش‌هایی است که در حوزه آموزش و بالنده‌کردن خانواده‌های ایرانی کارکرد‌های سودمندی دارد.

گفتنی است؛ اولین همایش «مدیریت فرهنگ در خانواده» همزمان با روز فرهنگ عمومی به همت فرهنگسرای خانواده و مشارکت جامعه مدیران فرهنگی ایران، دانشگاه علمی و کاربردی واحد فرهنگ و هنر 32، گروه آینده پژوهی فرهنگی و اجتماعی انجمن جامعه شناسی ایران، موسسه فرهنگی ادبستان زیست بوم زندگی و مرکز آموزش عالی علمی کاربردی فرهنگ و هنر واحد 56 تهران برگزار شد.