سایه‌ای به نام همسایه

مزاحمت و ایجاد مشکلات در همسایگی، روابط انسانی و عاطفی را نادیده گرفتن و همچنین اهمیت ندادن به حال و روز همسایه موجب زیر پا گذاشتن اخلاق اسلامی و مغایر با حسن معاشرت است. یکی از موارد اخلاق همسایگی صبر در برابر آزار همسایگان است و بی‌توجهی به حقوق همسایگان از اموری است که در اسلام از آن به زشتی یاد شده است. اسلام و قوانین اسلامی انسان‌ها را از همسایه‌آزاری بازداشته و هیچ حرمتی برای فرد همسایه‌آزار قائل نشده است. در دنیای امروزی که منازل رفته‌رفته تبدیل به آپارتمان‌ها شده و بعضی فضاها در آن به صورت مشاع است، بر همه ساکنان لازم و ضروری است که حقوق یکدیگر را رعایت کنند و از ایجاد مزاحمت و آزار رساندن به همسایگان خودداری کنند. ساکنان آپارتمان‌ها چه مالک باشند و چه مستأجر، برای زندگی بهتر و مسالمت‌آمیزتر نیازمند آن هستند که به حقوق همسایگان احترام بگذارند. از منظر قانونی در آپارتمان، هر یک از واحدهای مسکونی که افراد ساکن در آن قابلیت دسترسی به اماکن مشترک را دارند همسایه محسوب می‌شوند. در جهت نظم آپارتمان‌ها قوانینی در خصوص روابط همسایگی تنظیم شده و تعدادی حقوق و تکالیف نیز بر همسایه‌ها وضع شده است. به طور مثال داشتن مدیر برای هر آپارتمان الزامی است و تمامی همسایگان موظفند با مدیر ساختمان تعامل و همکاری کامل داشته باشند. در صورت رعایت نکردن حقوق دیگر افراد، مدیر آپارتمان می‌تواند از طریق قانون با افراد برخورد کند؛ به طور مثال اگر همسایه‌ای حق شارژ خود را پرداخت نکند مدیر آپارتمان می‌تواند با طی مراحل قانونی به طور موقت آب، برق، گاز و... واحدش را قطع کند. 

در قانون تملک آپارتمان‌ها تمامی حقوق و تکالیف مربوط به مجتمع‌های مسکونی بیان شده است. طبق قانون و آیین‌نامه اجرایی قانون تملک آپارتمان فضاهای داخل آپارتمان به دو قسمت اختصاصی و مشترک دسته‌بندی شده است؛ فضاهای مشترک نظیر حیاط‌خلوت، راه‌پله و پاگرد است که گذاشتن هر وسیله‌ای در این محل‌ها و همچنین نگهداری حیوانات ممنوع بوده و چون قسمت‌های مشترک در مالکیت مشاع است افراد حق تصرف غیرعرفی را ندارند مگر با رضایت همه همسایه‌ها. در صورت ایجاد سر و صدای نامتعارف همسایگان می‌توانند با طرح شکایت به این مسئله رسیدگی کنند و این شکایت جنبه عمومی و معمولی دارد، اما گاهی اوقات مزاحمت جنبه حاد دارد، مانند فروش مواد مخدر در آپارتمان یا استعمال آن که باعث از بین رفتن امنیت و آسایش همسایه‌ها می‌شود که در این صورت باید شکایت از لحاظ کیفری پیگیری شود. 

در ماده ۱۳۲ قانون مدنی از اصل ۴۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی آمده است: «کسی نمی‌تواند در ملک خود تصرفی کند که مستلزم تضرر به همسایه شود مگر تصرفی که به قدر متعارف و برای رفع حاجت یا ضرر از خود باشد.» در این ماده در مورد ملک خود شخص صحبت شده است و بیان می‌دارد که افراد حتی در ملک خود نیز نمی‌توانند کاری انجام دهند که سبب ایجاد آسیب یا خسارت به همسایگان شود. عدم رعایت حقوق همسایگان و نادیده گرفتن فرهنگ آپارتمان‌نشینی سبب بروز مشکلاتی نظیر مشاجراتی می‌شود که گاه بین ساکنان یک ساختمان رخ می‌دهد و در نهایت دلخوری و زیر پا گذاشتن حقوق همسایگی را به دنبال دارد. 

برای مشخص شدن حقوق و تکالیف خود نیازمند اطلاع و آگاهی از قوانین هستیم. تأثیر این آگاهی و شناخت قانونی آن است که کمک می‌کند تا از بروز بسیاری از اختلافات و بی‌مسئولیتی‌ها و همچنین ناهماهنگی‌های موجود به دلیل سوءمدیریت در آپارتمان‌ها پیشگیری و از تکرار آن جلوگیری شود و محیطی آرام و راحت برای همه ساکنین و مالکین به وجود آید و حقوق همگان محترم شمرده شود. قانون تملک آپارتمان‌ها قانونی برای تضمین آرامش و تنظیم روابط هرچه بهتر ساکنین آپارتمان‌ها است که شامل ۲۷ ماده و ۷ تبصره است. در ماده ۲ قانون تملک آپارتمان‌ها بیان شده است فضاهای مشترک به طور مستقیم یا غیر مستقیم مورد استفاده همه ساکنان است و حق استفاده از این قسمت‌ها مختص یک یا چند واحد به خصوص نیست. همه مالکان یا استفاده‌کنندگان که نماینده مالک هستند مانند مستأجران حق استفاده از این قسمت‌ها را دارا هستند و هیچ کس نمی‌تواند از استفاده آنها ممانعت کند. 

برای داشتن زندگی راحت و آسوده باید رعایت حقوق دیگران را مهم بشماریم و صرفاً در انتظار رعایت حقوق و قوانین از جانب دیگران نباشیم. بنابراین نمی‌توان از اصطلاح «چهار دیواری، اختیاری...» استفاده کرد و باید تمامی اعمال ما در حد و حدود قانونی و متعارف و اخلاقی باشد. امام صادق(ع) می‌فرمایند: «همسایه‌داری نیکو، شهرها را آباد و عمرها را طولانی می‌کند.» بنابراین وجود همسایه خوب نعمتی ارزشمند برای انسان است و همسایه خوب باعث افزایش محبت و دوستی و همچنین تحکیم روابط انسانی و عاطفی بین افراد می‌شود. همسایه خوب می‌تواند همچون سایه‌ای موجب آرامش و آسایش همسایگان باشد.