شما حق دارید و من تکلیف

در اخلاق حرفه‌ای مفهوم «شما حق دارید و من تکلیف» مبنای تمام رفتار‌ها و اخلاقیات است که به تعبیری رعایت اصل مسئولیت‌پذیری در مقابل حقوق دیگران است. همه افراد حقوقی دارند که ما مکلف به رعایت آن هستیم، زیرا مسائلی چون حق، تکلیف، مسئولیت، حقوق و قانون در محیط کار از ارکان اساسی به شمار می‌رود که سبب به وجود آمدن اخلاق حرفه‌ای در افراد می‌شود. 

انسان‌ها همواره از احترام و توجه دیگران نسبت به خود خرسند می‌شوند و بر اساس حقوق شهروندی نیز رعایت ادب و احترام در برخورد با دیگران یکی از اصول زندگی مسالمت‌آمیز و بدون تنش است و بر همگان لازم است تا در جهت حفظ حقوق یکدیگر بکوشند. احترام متقابل افراد غالباً سبب آرامش و رضایت خاطر افراد می‌شود خصوصاً افرادی که بیشتر ساعات روز خود را با آنها می‌گذرانیم؛ نظیر همکارانمان در محیط اداره.

زمانی که آرامش در محیط کار حاکم شود، مسلماً بازده کاری نیز بالا می‌رود، در محیط کار که افراد با فرهنگ‌های مختلف و افکار و عقاید و شیوه‌های رفتاری متفاوت حضور دارند ممکن است به سبب اختلافات فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و... ناملایمتی‌ها و اختلافاتی به وجود بیاید، اما رسیدن به آرامش و امنیت ذهنی و روانی در محل کار زمانی ممکن است که همکاران به حقوق یکدیگر احترام گذاشته و موارد اخلاقی و اداری مربوط به محیط کار و افراد را رعایت کنند. افراد در مواجهه با یکدیگر دارای حقوقی هستند که رعایت آن از جانب هر یک از آنها سبب به وجود آمدن آرامش شغلی و عدم رعایت آن حتی از جانب یک نفر از کارمندان یک شرکت، اداره یا سازمان می‌تواند سلب آرامش و آسایش کرده و در بلندمدت اثرات منفی روی فعالیت‌های کاری افراد بگذارد. در محیط کاری که افراد طی ساعات متمادی با همکاران خود در تعامل و ارتباط مستقیم هستند، در حکم خانواده‌ای هستند که هر روز در ساعات مشخصی در کنار یکدیگر و برای اهداف مشترک و در راستای رسیدن به نتایج مطلوب فرایند‌های کاری خود می‌کوشند و بسیار مهم است که افراد حقوق فردی و جمعی خود را در محیط کار شناخته، از آن دفاع کرده و به آن عمل کنند.

داشتن روحیه کار گروهی و همدلی در بین همکاران می‌تواند زمینه‌ساز محیطی خوب و آرام جهت فعالیت‌های کاری روزانه باشد. رعایت حد و مرز‌های اخلاقی و پرهیز از حسادت‌های کاری ناشی از پیشرفت دیگران در اداره و محل کار و به کار نبردن الفاظ کنایه‌آمیز و تحقیر دیگران نیز می‌تواند در مسیر احترام به همکاران کمک کند. چه بسا حسادت، تحقیر دیگران، به کار بردن الفاظ ناشایست و کنایه‌آمیز می‌تواند تبدیل به کدورت و ناراحتی‌های عمیق در دل همکاران شده و ممکن است هیچ‌گاه برطرف نشود.

یکی از مواردی که لازم است در محیط کار افراد توجه داشته باشند درک متقابل حال خوب و بد افراد در لحظه‌های متفاوت است. همه افراد لحظه‌های خوب و بد و اتفاق‌های ناخوشایندی را در زندگی شخصی و خانوادگی خود تجربه می‌کنند که ممکن است این اتفاقات شغل آنان را نیز تحت تأثیر قرار دهد که درک این مسائل می‌تواند زمینه‌ساز ارتباطات خوب همکاری و سبب آرامش شود.

یکی از موارد دیگر که در ظاهر شخصی ولیکن در باطن می‌تواند جزو حقوق شهروندی همکاران قرار گیرد، نظافت افراد است. در مکانی که همه افراد در تعامل با یکدیگر و بیشتر ساعات خود را در کنار همکاران به کار و فعالیت مشغول اند، عدم رعایت نظافت و ایمنی می‌تواند موجبات بروز مشکلات و بیماری‌ها را فراهم آورد که نه تنها به خود شخص بلکه به افراد دیگر نیز آسیب می‌رساند.

در محیط کار با توجه به کار جمعی و گروهی، افراد باید منفعت‌طلبی و خودخواهی را کنار گذاشته و اخلاق اداری و حرفه‌ای را در محل کار رعایت کنند تا به موفقیت دست یابند. یک کارمند خوب کسی است که هم منافع شخصی خود و هم منافع افراد دیگر را در نظر می‌گیرد و در راستای همکاری و همراهی با دیگران، با پذیرش مسئولیت‌ها شرایط بهتری را در محیط کار برای خود و دیگران فراهم می‌سازد و به دیگر سخن سبب نقض حقوق اجتماعی و کاری دیگران نمی‌شود.

امام علی(ع) از کارگزاران و کارکنان نظام اداری خود می‌خواست کار و مسئولیت را امانت بدانند و در مناسبات و روابط خود امانتداری کنند. از نظر ایشان آنچه مایه برتری آدمیان و سبب والایی ایشان است کرامت‌های اخلاقی است و این کرامت‌ها در اداره امور نقشی اساسی دارد. سهل‌انگاری در کار نوعی حق‌الناس محسوب می‌شود و رعایت آن مستلزم پیگیری جدی کار‌ها و تلاش در رسیدن به نتیجه مطلوب است و بدون وجود روحیه پیگیری هیچ کاری به درستی انجام نمی‌گیرد. وجود اخلاق اداری بین کارکنان سبب می‌شود کار کردن شیرین همراه با رضایت شغلی و احساس امنیت در محیط کاری شود و از جهت دیگر رضایت مردم و پیشرفت امور را در پی دارد.

 

آرامش شغلی زمانی پدیدار می‌شود که کارکنان اداری با یکدیگر با انصاف رفتار کنند و همکاران خود را از خویش بدانند، در رفتار با یکدیگر صبور و مهربان باشند و حرمت یکدیگر را نگاه دارند. رعایت اخلاق در تمام مراحل زندگی از ضروریات به شمار می‌آید. محیط کار از مهم‌ترین بخش‌هایی است که باید اخلاق در آن رعایت شود، گاهی ممکن است فردی دارای توانایی و مهارت‌های بالایی باشد، ولی به دلیل عدم رعایت هنجار‌های مربوط به محل کار و یا اخلاق کاری و اداری، استعداد‌ها و توانایی‌های او نادیده گرفته شود.

مسئولیت‌پذیری، وقت‌شناسی، مرتب و آراسته بودن، روحیه کار تیمی داشتن، خوش‌اخلاق بودن و رعایت ادب و احترام در برخورد با همکاران، صادق بودن، عدالت و انصاف، همدردی با دیگران، وفاداری به شغل و همکاران و... سبب محبوبیت و زمینه‌ساز موفقیت در کار است. یک کارمند نمونه علاوه بر داشتن توانایی و مهارت باید در اخلاقیات و رعایت شئونات اخلاقی و اداری نیز سرآمد باشد تا به اخلاق حرفه‌ای مدنظر در یک اداره یا سازمان دست یابد. در اخلاق حرفه‌ای مفهوم «شما حق دارید و من تکلیف» مبنای تمام رفتار‌ها و اخلاقیات است که به تعبیری رعایت اصل مسئولیت‌پذیری در مقابل حقوق دیگران است. همه افراد حقوقی دارند که ما مکلف به رعایت آن هستیم، زیرا مسائلی چون حق، تکلیف، مسئولیت، حقوق و قانون در محیط کار از ارکان اساسی به شمار می‌رود که سبب به وجود آمدن اخلاق حرفه‌ای در افراد می‌شود. اخلاق حرفه‌ای مجموعه قوانین و قواعدی است که افراد در محل کار بر اساس وجدان خویش و بدون دخالت هیچ گونه الزامی برای اجرای آن رعایت می‌کنند. در واقع اخلاق حرفه‌ای همان وجدان کاری است که می‌تواند در رعایت اخلاقیات و حقوق همکاران و رعایت انصاف نمود پیدا کند. حضرت علی(ع) در رابطه با وجدان کاری در کتاب ارزشمند نهج‌البلاغه دارندگان وجدان را همان کسانی قلمداد کرده‌اند که از نعمت قلب سلیم برخوردارند.