کد خبر: ۱۰۳۴۲۰

یادداشت

حق‌الناس چه جایگاهی در قانون دارد؟

زهرا هنربخش

حقوق انسان‌ها دو نوع است؛ حقوق مادی و حقوق معنوی که دارا بودن آن حق تمام مردم و احترام به حریم آن تکلیفی عمومی است. 
حقوقی که متضمن حق مالی یا غیرمالی به سود دیگران، بر عهده شخص دیگر باشد و به عبارتی حقوق مردم بر یکدیگر مانند بدهی، امانت، حق قصاص و... را حق‌الناس می‌نامند.
حق‌الناس همیشه مادیات نیست، بلکه گاهی انسان با حرف یا عملِ خود باعث آزردگی خاطر و تضییع حقوق افراد می‌شود که شامل حق‌الناس است.
دلی که می‌شکنیم، غیبتی که می‌کنیم، تهمتی که می‌زنیم و یا حتی اگر در جمع دوستانمان شخص دیگری را مورد تمسخر قرار داده و از این طریق به شوخی و خنده می‌پردازیم و از دیگران عیب‌جویی کرده و عیوب آنها را در جمع آشکار می‌کنیم، همه و همه از حقوق‌الناس است. آبرو و حیثیت انسان‌ها که نمونه‌ای از حق معنوی ایشان است، در اسلام و قرآن جایگاه ویژه‌ای دارد و عدالت و حکمت خداوند بر این است که اگر حقی از کسی ضایع گشته باید از او دلجویی و طلب حلالیت کرده یا موجبات جبران خسارت و ضرر و زیانِ شخص متضرر را فراهم کنیم.
چون صاحب حق مردم هستند و یکی از صفات خداوند عادل بودن است، یقیناً حقوق انسان‌ها برایش کم‌اهمیت نیست و حق انسان را بالاتر از حق خویش که حق‌الله (حقوق خداوند بر بندگان) است، می‌داند. تا جایی که ممکن است در روز قیامت با لطف و مهربانی بی‌کرانش از حق خویش بگذرد، اما از حق انسان‌ها نمی‌گذرد تا زمانی که صاحب حق خودش از حق خویش گذشته و رضایت دهد. 
البته بعضی حقوق هم جنبه حق‌الناسی دارند و هم جنبه حق‌الله، مانند زنای به عنف که هم شامل حق‌الله است و سرپیچی از دستور خداوند و انجام فعلِ حرام است و هم جنبه حق‌الناس دارد که از بین بردن حیثیت و آبروی شخصی را در پی دارد. این گونه جرائم به دلیل قوی بودن جنبه حق‌اللهی در زمره جرائم غیر قابل گذشت بوده و فقط با بخشش خداوند رفع می‌شود، اما جرمی مانند قتل نفس که شامل هر دو حق می‌شود در زمره جرایمی است که جنبه حق‌الناسی آن غلبه دارد و با گذشت اولیای دم مقتول از بین می‌رود.
شاید خیلی از ما ندانیم که تهمت، نسبت ناروا، القاب ناپسند و الفاظ رکیکی که برای دیگران به کار می‌بریم جرم محسوب شده و شخص مقابل می‌تواند شکایت کرده و جبران ضرر و زیان و خسارت ناشی از فعل مرتکب را از دادگاه بخواهد.
حق معنوی هر انسانی برای او باارزش و از مهمات است، اگر طالب آن هستیم که مورد احترام قرار گرفته و از رفتار و گفتار ناپسند دیگران مصون و محفوظ بمانیم پس بهتر است خودمان نیز از این اعمال دوری جسته و با دیگران به نیکی رفتار کنیم. چه بسا کسی که هدفِ ما قرار گرفته و فحاشی یا تهمت و... نثار او می‌شود، اگر از قانون مطلع باشد می‌تواند از حق خویش دفاع کرده و به عنوان شاکی خواهانِ مجازات شود. 
با توجه به اینکه در اسلام احترام به مال مردم، احترام به جان مردم و حفظ آبروی دیگران و احترام به آن اهمیت ویژه‌ای دارد و بسیار توصیه شده است، قانون نیز برای هتک حرمت و تضییع حقوق معنوی انسان‌ها مجازات تعیین کرده است.
در جرایمی که با عنوان حق‌الناس شناخته می‌شوند، تعقیب و مجازات با شکایت شخصِ شاکی شروع و پیگیری می‌شود و با گذشت وی نیز به پایان رسیده و موجب سقوط دعوی کیفری می‌شود.
جرم هتک حرمت و توهین به دیگران از جرائم قابل گذشت است که در زمره حقوق‌الناس است و به موجب ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی توهین به افراد از قبیل فحاشی، استعمال الفاظ رکیک به مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه و یا پرداخت جزای نقدی تا یک میلیون ریال خواهد بود.
پس در گفتار خود و رفتاری که مرتکب می‌شویم جانب احتیاط را رعایت کرده و مبادا با گفتار و کردارمان خاطری را آزرده ساخته و دلی را بشکنیم که حق‌الناس است و جز با رضایت شخص مقابل و دلجویی و طلب حلالیت از او نمی‌توانیم از بندِ آن رها شویم. با غیبت، تهمت و فحاشی و... آخرت خود را نفروشیم. دنیا محلِ گذر است و آنچه باقی می‌ماند اعمال و رفتارمان است که توشه آخرتمان را نیز رقم می‌زند.
امام علی(ع) می‌فرمایند: خداوند حقوق بندگانش را مقدم بر حقوق خود قرار داد و کسی که حقوق بندگان را رعایت کند حقوق خدا را نیز رعایت خواهد کرد.

گزارش خطا
برچسب‌ها:
حق الناس قانون
ارسال نظر
آخرین اخبار

تمدید مهلت ارسال اثر به جایزه «ساعد باقری»‌؛ استقبال خوب شرکت‌کنندگان

فرهنگسرای منتظر با برنامه‌های متنوع فرهنگی میزبان نمازگزاران می‌شود

قاب‌هایی به رنگ مهر «مادرانه» در نگارخانه آبی

عکس؛ دومین شب مجالس تعزیه «شبیه نور» در خانه هنرمندان ایران

فیلم؛ نخستین شب مجالس تعزیه «شبیه نور» در خانه هنرمندان ایران

انتشار خاطرات یک فعال اصلاح‌طلب زن در «تا آن ستاره»

برگزاری آیین سنتی تعزیه‌خوانی در فرهنگسرای سلامت

معرفی اعضای شورای سیاستگذاری چهل‌ودومین جشنواره فیلم کوتاه

نمایش ۶۰ اثر از بزرگان خوشنویسی در نیاوران

صفحه اول روزنامه‌ها- چهارشنبه ۱۸ تیر ماه ۱۴۰۴

ترانه‌ای برای وطن در فرهنگسرای ارسباران

آموزش تکنیک‌های مطالعه در «با هم بخوانیم» کتابخانه داوودیه

خانه نمایش سازمان فرهنگی هنری می‌تواند به متولی هنر تعزیه در شهر تهران تبدیل شود

نمایش و نقد فیلم «تاندربولتز» در فرهنگسرای ارسباران

اکران مستندی درباره تاریخچه پیدایش تعزیه

«ای ایران بخوان» به میدان انقلاب رسید

کتابی که بعد از ۴۰ سال همچنان قابل رجوع است؛ سید جعفر شهیدی و تحقیق در تاریخ

کدام فیلم‌ها این هفته راهی اکران می‌شوند؟

آشنایی با ابزارهای متنوع هوش مصنوعی در فرهنگسرای فردوس

فراخوان مسابقه روایت‌نویسی «به نام وطن» منتشر شد

۶ شب تعزیه و مرثیه‌خوانی در باغ کتاب تهران

صفحه اول روزنامه‌ها- سه‌شنبه ۱۷ تیر ماه ۱۴۰۴

خوانش نمایشنامه «راز پروانه‌ها» در فرهنگسرای عطار نیشابوری

فرشته‌ها شبیه «فرشته‌»اند؛ آقازاده‌ها این دختر را خوب بشناسند

آغاز اکران آنلاین مستند برگزیده جشنواره فیلم فجر