پایگاه خبری-تحلیلی فرهنگ و هنر؛ اکرم صوفی: ماه ربیع الاول در نگاه بسیاری از مسلمانان با توجه به گذشت دو ماه پر از غم و اندوه محرم و صفر ، ماه سرور اهل بیت (س) نام گرفته است. در این ماه مناسبتهای فرخنده بسیاری از جمله میلاد پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد(ص) و امام جعفر صادق(ع) رخ داده است. اما در میان علمای دینی و خواص، این ماه از منظر وحدت میان مسلمین اهمیت دوچندانی دارد.
در حوادث و اتفاقات دوره ها و قرون مختلف پس از اسلام، لزوم حفظ وحدت مسلمین همواره خود را نشان داده و مورد تایید و تاکید دینداران خیرخواه بوده است.
شکی نیست در عصر حاضر نیز حفظ وحدت میان مسلمین جهان چه شیعه و چه سنی با یکدیگر مهم است و از اهمیت آن نه تنها کاسته نشده بلکه گاهی از ادوار گذشته بیشتر حس می شود.
شايد برخي گمان کنند که مسئله وحدت امّت اسلامی، مقوله‌ای تازه است که با ظهور انقلاب اسلامی و يا طی قرن مطرح شده است. در حالی که با نگاهی به کتاب و سنّت، درمی‌يابيم که اين موضوع دارای ريشه‌های عميق در اين دو منبع نورانی و حياتبخش است.
اما منظور از وحدت بین شیعه و سنی چیست؟ و مگر چه اختلافاتی هست که لازم است مسلمین در برابر نگاه نامحرمان و دشمنان از دین با وحدت و همدلی دفاع کنند؟!
واقعیت آن است که بین شیعه و اهل سنت مشترکات فراوانی وجود دارد ولی در بعضی از مسائل با هم اختلاف نظر دارند. اهل سنت و تشیع در مبانی تاریخی و فقهی با هم اختلاف دارند. ویژگی اصلی اهل سنت، نوع نگاه آنها به «امامت» است، که در تفاوت آنها با شیعه بیان می شود. در پی این نگاه به امامت مسایلی همچون جریان غدیر و مهدویت نیز مورد اختلاف شیعه و سنی است.
مباحث امکان رؤیت خداوند، صحابه، اجماع( که یکی از منابع استنباط احکام تلقی می‌شود) و تفاوتها در زمینه احکام و مسائل عبادی از جمله نمونه تفاوتهایی است که در اندیشه و سبک دینداری اهل تسنن و تشیع بروز می نماید.
این اختلافات در جای خود جدی و محکم است، اما باید در نظر داشت وقتی از امت واحده پیامبر اکرم(ص) و حضور پررنگ دشمن مشترک و طاغوت‌های زمان سخن می گوییم خط پررنگ وحدت تمامی تفاوتها و اختلافات را کمرنگ جلوه می دهد. شیعه و سنی به مثل دو بال برای رسیدن به تعالی و سعادت هستند و مقدمات ظهور منجی با همین اتحاد و شناخت از دشمن مشترک فراهم خواهد شد.
اتحاد شیعه و سنی به معنی کوتاه آمدن از اصول و اعتقادات نیست
به عبارتی دیگر منظور از وحدت شیعه و سنی کنار گذاشتن مسائل اختلافی و تکیه بر مشترکات و مبنا قرار دادن آنها در تعامل با یکدیگر و در مسائل مربوط به جهان اسلام و صحنه بین المللی است؛ به گونه ای که مسلمانان فارغ از اختلافات و با پرهیز از تفرقه در مسائل جهان اسلام هم سو و هم جهت حرکت کنند. به تعبیر دیگر اختلافات مانع از اخوت اسلامی و وحدت صفوف مسلمین در برابر دشمنان نیست. از این رو معنای اتحاد شیعه و سنی دست برداشتن و کوتاه آمدن از اصول و اعتقادات خویش نیست بلکه در عین وجود اختلافات زمینه تعامل و جهت گیری یکسان در مسائل کلی و بین المللی در میان آنها وجود دارد به همین جهت مطابق قانون اساسی «دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است سیاست کلی خود را بر پایه ائتلاف و اتحاد ملل اسلامی قرار دهد و کوشش پیگیر به عمل آورد تا وحدت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جهان اسلام را تحقق بخشد».
مقام معظم رهبری فرمودند: "معنای اتحاد بین ملت های اسلامی این است که در مسائل مربوط به جهان اسلام همسو حرکت کنند و به یکدیگر کمک کنند و در داخل این ملت ها سرمایه های خودشان را بر علیه یکدیگر به کار نبرند"
جایگاه وحدت از منظر قرآن و سنت
در قرآن کریم آیات زیادی را می توان یافت که در آن ها به مسأله وحدت اشاره شده است؛ ازجمله مفاهیمی، چون «واعتصموا، «تعاونوا»، «اصلحوا»، «اصلاح بین الناس»، «الَّف بینهم»، «امّةٌ واحدة»، «امّة وسط»، «حزب الله»، «صبغة الله»
دنیای اسلام امروز بیش از هر زمان دیگری، نیازمند وحدت است. تفرقه و تکفیر بلای جان مسلمانانی شده که همه به سوی یک قبله نماز می خوانند و یک کتاب آسمانی دارند. خدای واحدی را می پرستند و دل به محبت پیامبر خاتم بسته اند. دشمنان اسلام بیش از هر زمان دیگری بر طبل تفرقه میان مسلمین می کوبند و رویای تسلط بر ممالک اسلامی را در سر می پرورانند
محور وحدت در دیدگاه قرآنی «توحید» و در مرتبه دیگر دین اسلام است. قرآن کریم پیامبر را به سوی اهل کتاب می فرستد و از آنان برای پیوستن به شعار توحید و جدایی از غیر او دعوت می کند: «ای پیامبر! به اهل کتاب بگو، بیایید بر اساس کلمه ای که بین ما و شما مشترک است، غیر از خدا را نپرستیم و یکدیگر را در برابر خداوند بعنوان رب و پروردگار نگیریم»
در جایی دیگر، قرآن مجید ملت اسلامى را به سوى یگانه عامل وحدت، «تمسك به حبل اللّه» دعوت مى كند، و از هر گونه تفرقه برحذر مى دارد: (وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلاَ تَفَرَّقُواْ) ((آل عمران: 103))
و حتی در جایی اختلاف و پراكندگى و به جان هم افتادن را یكى از بدترین عذابها به شمار مى آورد: (قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَى أَن یَبْعَثَ عَلَیْكُمْ عَذَابًا مِّن فَوْقِكُمْ أَوْمِن تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ أَوْ یَلْبِسَكُمْ شِیَعًا وَیُذِیقَ بَعْضَكُم بَأْسَ بَعْض) ((انعام: 65))
(بگو او تواناست كه از بالاى سرتان یا از زیر پاهایتان عذابى بر شما بفرستد، یا شما را گروه گروه به هم اندازد و دچار تفرقه سازد و عذاب بعضى از شما را به بعضى دیگر بچشاند)
تلاش مصلحان جهان اسلام در راه وحدت
از حدود 150 سال پیش علما و مصلحان عالم اسلام، ضرورت حضور در میدان مبارزه برای حفظ وحدت را بیش از پیش احساس کردند و تلاش گسترده‌ای را در راه اتّحاد و اقتدار مسلمانان آغاز نمودند. و این تلاش و مبارزه تنها به علمای شیعه اختصاص نداشت بلکه علمای اهل سنّت نیز در این مسیر انصافاً پا به پای شیعیان کوشیدند.
تلاش بی‌وقفه شیخ محمد عبده( ۱۳۲۲- ۱۲۶۶ ق) و شیخ عبدالرحمن کواکبی( ۱۲۶۵ هـ. ق) سنّی مذهب در کنار استاد و عالم شیعی چون شید جمال‌الدین اسدآبادی و یا مناظرات منطقی و صمیمانه شیخ محمود شلتوت رئیس جامع‌الازهر و علامه سید شرف‌الدین عاملی که موجب صدور فتوای تاریخی آن عالم فرزانه اهل سنّت مبنی بر قرار دادن فقه جعفری در کنار مذاهب چهارگانه اهل سنت گردید، از جلوه‌های زیبای تلاش گسترده علما در راه بازگشت جهان اسلام به وحدت استراتژیک و همه‌جانبه در برابر دشمنان است. شیخ محمود شلتوت یکی از اعضای اصلی جماعت تقریب مذاهب اسلامی است که در سال ۱۳۶۰ هجری قمری در مصر تأسیس گردید و بعدها کار خود را در ایرن با نام« مجمع تقریب مذاهب اسلامی» با قوت و قدرت ادامه داد.
از دیگر عالمان اهل سنّت در قرن اخیر که در راه وحدت مسلمانان کوشیدند، می‌توان به تلاشهای ارزنده شیخ محمد غزالی( متولد ۱۳۳۴ هـ. ق) و علامه اقبال لاهوری( ۱۳۵۷- ۱۲۵۲ هـ. ق) اشاره کرد. بزرگانی که برای اشاعه فرهنگ وحدت، سفرهای طولانی کردند و موضعگیریها و آثارشان مؤید ندای وحدت شیعه و سنّی در جهان اسلام از سوی دیگر علمای بزرگوار شیعه مانند علامه امینی صاحب کتاب ارزشمند« الغدیر» مرجع عالیقدر شیعه حضرت آیت الله بروجردی(اعلی الله مقامه)، علامه شهید مرتضی مطهری تلاش وسیعی برای تقریب مذاهب اسلامی و وحدت و انسجام مسلمین انجام داده‌اند. به‌ویژه حضرت امام خمینی(ره). مجموعه مبارزات، موضعگیریها و آثار قلمی و زبانی او از سال ۱۳۲۳ شمسی به این سو نشان از تلاش بی‌وقفه و مبارزه خستگی‌ناپذیر امام راحل(ره) در برابر توطئه‌های تفرقه‌افکنانه استکبار و صهیونیسم جهانی به سرکردگی آمریکای جهانخوار و دعوت مسلمانان به وحدت و مقابله با توطئه دشمنان است.
مقوله وحدت از دیدگاه مقام معظم رهبری
حضرت آیت الله خامنه ای نیز که پس از امام خمینی رهبری انقلاب اسلامی را بر عهده گرفتند همواره بر وحدت امت اسلام تأکید دارند و سیاست های کلی نظام اسلامی ایران را بر همین مبنا تعیین کرده اند. ایشان در یکی از سخنرانی های خود با اشاره به سوء استفاده های دشمنان اسلام از تفرقه میان امت اسلام، می گویند: «یک میلیارد انسان در دنیا هستند که درباره خدا و پیامبر و نماز و حج و کعبه و قرآن و بسیاری از احکام دینی، با هم یک عقیده دارند؛ و در چند مورد، اختلاف هم دارند. اگر اینها بیایند همان چند اختلاف را بگیرند، با هم بجنگند، تا آن کسی که با اصل خدا و پیامبر (ص) و دین و همه چیز مخالف است، کار خودش را انجام بدهد. «
انسجام امت اسلامی در دیدگاه مقام معظم رهبری، به معنای فهم درد مشترک، دشمنیهای مشترک و ظرفیتهای مشترک می باشد که در این یک نوایی و همدلی است که وحدت، عینیت می یابد. مقام معظم رهبری به موضوع وحدت چنان اهمیتی می دهند که آن را به عنوان مسئله ای استراتژیک و نه تاکتیکی معرفی نموده و همواره علما، روشنفکران، برجستگان سیاسی و آحاد امت اسلامی را به وحدت ذیل دستورات و آموزه های قرآن کریم و ارادت و محبت به پیامبر اسلام دعوت کرده اند. وحدت در نگاه مقام معظم رهبری به معنای نبودن تفرقه، درگیری و کشمکش است.
کلام آخر:
تحولات اخیر در منطقه خاورمیانه و سوگیریها و جانبداریهای اخیر برخی کشورهای مسلمان منطقه و هم پیمان شدن با دشمنان حقیقی اسلام، بلای جان مسلمانان که نه، زنگ خطری برای وحدت جهان اسلام است. در چنین زمانی لزوم بازنگری به مساله وحدت میان مسلمین از واجبات امت اسلام است و بنا بر فرموده رهبری وحدت نوش دارویی است که خداوند متعال بندگان مومن خود را به آن فراخوانده است. لبیک به این فراخوان الهی راه سعادت و عزت را بر مومنین خواهد گشود.
نباید فراموش کنیم که خشونت و کشتار، حاصل تلاش دشمنان دانا و تعصبات جاهلانه برخی مسلمانان نادان است. بی تردید شیعه و سنی با همه اختلافاتی که با یکدیگر دارند نیازی به جنگ و درگیری ندارند و می توانند در محیط سالم و بدور از تعصب به بحث و گفتگو بنشینند.
