روایت محرم در نقاشی و تصویرسازی‌های معاصر

نیکان پور، نقاش و تصویرساز کتاب‌های کودک در مقطع پیش دبستانی است و از ویژگی‌های مشترک آثارش، می‌توان به  تصویرسازی و نقاشی با استفاده از رنگ‌های شفافِ اکولین اشاره کرد. با بررسی تصویرسازی و نقاشی‌های هنرمند می‌توان به این نتیجه رسید که فضای حاکم بر آثار، فضایی ناب و کودکانه است.  به نظر می‌رسد، جوهر هنر پاک و عاطفی کودکان را دریافت نموده و در تصویرسازی کتاب کودک به کار گرفته است. در واقع هنرمند به واسطه عناصر تصویری و به شکلی کودکانه و عاطفی توانسته است آثاری را خلق نماید که در کمال سادگی و خلاصه وارگی با مخاطبانش ارتباط برقرار نماید.

عزاداری عنوان اصلی در ابعاد ۲۷ در ۳۷ هنرمند اکبر نیکان پور است که با تکنیک اکرولیک روی مقوا خلق شده است.

 این اثر با تاکید بر بک گراند قرمز و قرارگیری خورشید بزرگی در مرکز تصویر مستقیماً به حادثه خونین ظهر عاشورا اشاره دارد.استفاده از رنگ‌های قرمز، زرد، سیاه و سبز برگرفته از رنگ های رایج و کاربردی در تزیینات،کتیبه ها، تصاویر و نقاشی های عاشورایی یاد آور واقعه کربلا است که با ابزار رنگ توانسته این حس را به بیننده منتقل کند. استفاده مناسب از ۱۲ پنجه زرد رنگ نشان محکمی از وقایع کربلا و عنایت ائمه اطهار (س) به مظلومیت این خاندان نمایان ساخته است. طراحی دختر بچه محزون و سیاه پوش با نوار های سبز رنگ در پوشش، یادآور مظلومیت حضرت رقیه سلام الله علیه است که در پایین خورشید بزرگ قیام کربلا جانمایی شده است.

 دو پرچم سیاه و سبز منقش به نام مبارک حضرت اباعبدالله(ع) در بالاترین قسمت تصویر ترکیب خوبی ایجاد کرده است. این تصویرسازی علیرغم سادگی در طراحی و استفاده از تعداد کمی از رنگهای گرم، اثری خوش رنگ و جذابی  شده است.

مطلب از:نازنین رشیدی و سعید الله وردی

خلق تصاویر و نقش‌ها از روایات مذهبی و وقایع عاشورا از دیرباز وجود داشته است. در نقاشی قهوه¬خانه ای (خیالینگاری) در یک پرده به نقل عاشورا در قالب داستانسرایی برای مخاطبین در اماکن عمومی پرداخته شده است. نقل روایات به همراه عناصر بصری شناخته شده، دست¬مایه خلقِ گونه های مختلف هنرهای دیداری در زمان های مختلف بوده است. در نگاهی کلی، تصویرسازی این روایات برای مخاطبین بزرگ‌سال در قالب پوستر و بیلبوردهای شهری با یک مفهوم کلی نبرد خیر و شر خلق می-شود.

اثر انتخابی مربوط به کارگاه تصویرسازی عاشورا در سال 1395 در نگارخانه لاله به همت معاونت هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران اختصاص دارد. این اثر با عنوان عاشورا توسط پژمان رحیمی زاده از تصویرگران نام آشنا و حرفه ای که صاحب جوایز ملی و بین¬المللی گوناگون است در ابعاد 20 در 30 تصویر شده است.

در مواجهه اول با اثر در می یابیم که روایت شهادت حضرت ابوالفضل العباس نقل می¬ شود. کاراکتر اصلی (حضرت عباس) درست وسط کادر قرار دارد و خورشید از بالای تصویر بدون ایجاد سایه به واقعه می تابد. فضای آشنایی که اثر برای مخاطبان می‌سازد از جمله اسب به نشانه نجابت، مشک آب ریخته شده بر زمین، تیرهای دشمنان که بر پیکر حضرت عباس وارد شده روایت شهادت ایشان است که برای مخاطبان شیعه بسیار آشناست. تصویرساز، حضرت عباس را با صلابت و مستحکم بر اسب تصویرکرده است و هیچ نشانی از ضعف و درد در ایشان دیده نمی¬شود. سپاهیان یزید در دو طرف کادر ایستاده‌اند و با وجود تعداد زیادشان نوعی ترس از نزدیک شدن به شخصیت مرکزی تصویر را دارند. حضرت عباس؛ کاراکتر اصلی به نوعی در یک مکعب مستطیل قرار گرفته که نشان از شخصیت فرازمینی و متفاوت او با دیگران است. درواقع در ترکیب‌بندی، هنرمند وزن اصلی تصویر را به شخصیت حضرت عباس داده است. او را به مرکز تصویر منتقل کرده است و تمام توجه و توان تصویر در همین نقطه متمرکز شده است. همان‌گونه که یکایک شیعیان و عاشقان حضرت عباس را می‌شناسند و به شخصیت ایشان ارادت دارند. در تصویر نیز چنین اتفاقی افتاده است. 

رضا هدایت متولد سنندج وفارغ‌التحصیل رشته نقاشی درمقطع کارشناسی ارشد و یک نقاش اکسپرسیونیست است. ساده‌سازی در فرم، روایت‌گری و به کارگیری رنگ‌های درخشان که ریشه‌ در علائق قومی و جغرافیایی زندگی دارد، از نشانه‌های بارز کارهای اوست. با این ویژگی‌ها آثار رضا هدایت علاوه بر اکسپرسیو بودن به تصویرسازی نیز شبیه شده‌اند. 

رضا هدایت اثر مذکور را درسال 1385 در کارگاه نقاشی عاشورایی فرهنگ‌سرای بهمن به همراه جمعی از دیگر نقاشان صاحب‌نام خلق کرده است. او در این اثر صحنه‌ایی از عزاداری سالار شهیدان را با استفاده از عنصر «علامت» و حضور جمعی از زنان عزادار که در بخش پایین تصویر و در زیر علامت ایستاده‌اند و بسیار شباهت به زنان خطه کردستان (رنگ‌های درخشان لباس‌ها) دارند به تصویر کشیده است. او علاوه بر ساده‌سازی و کوچک‌کردن فرم‌ها و رنگ‌های به کارگرفته برای جمعیت آدم‌ها و رنگ قرمز پس زمینه که اشاره به مفهوم شهادت دارد، بیشترین تاکید را بر «علامت» گذاشته و آن را با تمامی جزئیات به رنگ  سیاه و تلالو آن را با رنگ نارنجی تصویر کرده است که در احاطه رنگ قرمز قرار دارد. سیاه، رنگ آسمان شب، درخت آبنوس،  زغال و یکی از اولین رنگ‌هایی است که در هنر انسان مورد استفاده قرار گرفت. همچنین رنگ سیاه در جامعه ایران رنگ عزاداری است. رضا هدایت به سبک خود و با استفاده از رنگ و اندازه، نماد عزاداری ایام محرم یعنی «علامت» که نیمی از فضای تابلو را به آن اختصاص داده، بر جایگاه و نقش این آیین در زندگی ایرانیان اشاره دارد.