یادداشت
نگاهی تحلیلی به کارکرد رسانه در برنامه‌های سازمان فرهنگی هنری- معصومه آبرون
معصومه آبرون
در عصر ارتباطات، رسانه نه‌تنها ابزار اطلاع‌رسانی، بلکه عامل اصلی شکل‌گیری ذهنیت عمومی، ساختاردهی فرهنگی و تربیت اجتماعی است. رسانه می‌تواند فرهنگ را حفظ، بازآفرینی یا حتی دگرگون کند. در این میان، نهاد‌هایی که وظیفه هدایت، تقویت و اشاعه فرهنگ را دارند، باید نقش رسانه را جدی بگیرند و از آن به‌عنوان یک بازوی قوی برای تحقق مأموریت‌های فرهنگی خود بهره‌مند شوند.
سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران یکی از مهم‌ترین نهاد‌های شهری در این حوزه است که تلاش دارد از ظرفیت رسانه برای تقویت هویت فرهنگی، توسعه هنر شهری و مشارکت اجتماعی بهره ببرد. این مقاله به تحلیل نقش رسانه در ترویج فرهنگ و هنر شهری، با تمرکز بر فعالیت‌ها، سیاست‌ها و ظرفیت‌های این سازمان می‌پردازد.
رسانه؛ ابزار، بستر یا عامل فرهنگی؟
رسانه در معنای مدرن خود دیگر صرفاً یک ابزار برای انتشار پیام نیست؛ بلکه بستر شکل‌گیری جریان‌های فرهنگی و هنری، و حتی عامل تحول و تولید ارزش‌های فرهنگی به شمار می‌رود. امروزه رسانه‌های سنتی مانند رادیو و تلویزیون در کنار رسانه‌های دیجیتال، شبکه‌های اجتماعی، پلتفرم‌های اشتراک محتوا و اپلیکیشن‌های موبایلی، شبکه‌ای پیچیده از ارتباطات فرهنگی را شکل داده‌اند.
این شبکه، در زندگی روزمره شهروندان به‌ویژه جوانان و نوجوانان، حضور مستقیم دارد و نقشی کلیدی در شکل‌گیری ذائقه فرهنگی، هویت اجتماعی و نگرش‌های هنری ایفا می‌کند.
جایگاه رسانه در مأموریت فرهنگی شهری
شهر، یک فضای فرهنگی زنده است که در آن تعاملات اجتماعی، هنری، آیینی و زیباشناختی پیوسته در جریان‌اند. مدیریت فرهنگی در سطح شهری، نیازمند ابزار‌هایی برای ایجاد پیوند میان نهاد‌های فرهنگی و بدنه اجتماعی شهروندان است. در این میان، رسانه با کارکرد‌هایی مانند اطلاع‌رسانی، آموزش، مشارکت‌دهی و هویت‌سازی، به یک زیرساخت نرم فرهنگی تبدیل می‌شود.
سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران با درک این واقعیت، رویکردی چندوجهی به رسانه داشته است:
•رسانه به‌عنوان بستر آموزش عمومی فرهنگ و هنر
•رسانه به‌عنوان ابزار ترویج هویت ایرانی-اسلامی در شهر
•رسانه به‌عنوان پلی میان نسل جوان و عرصه‌های فرهنگی
•رسانه به‌عنوان زمینه‌ساز تولیدات هنری نوین
برنامه‌های رسانه‌ای سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران
این سازمان، با مدیریت ده‌ها فرهنگسرا، خانه فرهنگ، مراکز هنر‌های نمایشی و تخصصی، و همچنین با بهره‌گیری از رسانه‌های دیجیتال و چاپی، طی سال‌های اخیر پروژه‌های متنوعی در حوزه رسانه اجرا کرده است.
۱. آموزش سواد رسانه‌ای و مهارت‌های تولید محتوا
دوره‌هایی مانند «راوی نو»، «سواد رسانه‌ای نوجوان»، «فیلم‌سازی کوتاه»، «عکاسی مستند شهری» و «تدوین و تولید محتوای شهری» نمونه‌هایی از تلاش برای تربیت نسل جوان آگاه و خلاق در حوزه رسانه است.
این دوره‌ها معمولاً با مشارکت اساتید حوزه رسانه و هنر، در قالب کارگاه، پروژه‌محور و همراه با نمایش آثار برگزار می‌شوند و فضایی برای شکوفایی استعداد‌های محلی فراهم می‌کنند.
۲. استفاده از رسانه‌های نوین و شبکه‌های اجتماعی
حضور فعال فرهنگسرا‌ها و بخش‌های مختلف سازمان در فضای مجازی، تولید پادکست‌های فرهنگی، ویدیو‌های کوتاه، مستند‌های شهری، کلیپ‌های آموزشی و برگزاری کمپین‌های فرهنگی در اینستاگرام و پیام‌رسان‌ها، گامی مهم در تطبیق با رسانه‌های نوین بوده است.
۳. تولید رسانه‌های مکتوب محلی و تخصصی
چاپ نشریات محلی، بولتن‌های فرهنگی، کاتالوگ‌های رویداد‌های هنری، ویژه‌نامه‌های مناسبتی و کتاب‌های آموزش فرهنگ و هنر، همچنان نقش مهمی در حفظ ارتباط با نسل‌های مختلف شهروندان ایفا می‌کنند.
۴. رویداد‌های رسانه‌محور شهری
برگزاری جشنواره‌هایی مانند جشنواره فیلم شهر، هفته‌های فیلم و رسانه، دورهمی‌های فیلم‌سازان جوان، و نشست‌های تخصصی رسانه‌ای، بستری برای تبادل تجربه میان فعالان فرهنگی و رسانه‌ای شهر ایجاد کرده‌اند.
چالش‌ها و الزامات توسعه رسانه شهری
با وجود تلاش‌های گسترده، بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت رسانه برای ترویج فرهنگ و هنر شهری نیازمند پاسخ به برخی چالش‌های ساختاری و محتوایی است.
جمع‌بندی: رسانه به‌مثابه رکن توسعه فرهنگی شهری
سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، با سرمایه‌گذاری در حوزه رسانه، نه‌تنها به آموزش مهارت‌های رسانه‌ای در میان نسل جوان کمک کرده، بلکه توانسته الگویی برای مدیریت فرهنگی مبتنی بر مشارکت و رسانه خلق کند. تداوم این مسیر نیازمند نگاهی نو، تعامل با هنرمندان مستقل، استفاده از فناوری‌های نوین و ارتباط گسترده‌تر با مردم است.
در نهایت، اگر شهر را یک متن فرهنگی بدانیم، رسانه ابزار خوانش و بازنویسی آن خواهد بود. تهران به‌عنوان یک کلان‌شهر فرهنگی نیازمند رسانه‌ای خلاق، پویا، بومی و مردمی است و سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران می‌تواند محور این تحول باشد.