رتبهبندی معلمان که تحت تأثیر اعمال امتیازات قانون مدیریت خدمات کشوری در اسفند ماه 98 متوقف شد پس از برگزاری جلسات مشترک رئیس سازمان برنامه و بودجه با نمایندگان تشکل‌های فرهنگیان و حل برخی مشکلات، احکام ترمیم رتبهبندی معلمان مجدد صادر شد.
البته درباره رتبهبندی نظرات مختلفی مطرح است و برخی کارشناسان معتقدند آنچه هم‌اکنون با عنوان رتبهبندی در حال اجراست، افزایش حقوق معلمان است و رتبهبندی برای اجرا نیاز به مصوبه مجلس دارد.
بخشنامه اخیر ترمیم رتبهبندی که از سوی وزارت آموزش‌وپرورش ابلاغ شد در تصویر زیر قابل مشاهده است.
در این بخشنامه میزان بهره‌مندی معلمان دوره‌های تحصیلی مختلف از امتیازات فوق‌العاده ویژه مشخص است.
با این حال لایحه رتبهبندی معلمان نیز در دست تدوین است تا در آخرین سال دولت دوازدهم به مجلس شورای اسلامی ارائه و به قانون تبدیل شود.
در همین رابطه، احمد عابدینی؛ معاون شورای عالی آموزش و پرورش درباره اجرای رتبهبندی معلمان اظهار کرد: اگر تحول را در آموزش و پرورش قله فرض کنیم فتح آن جز با گام‌های استوار معلمان، اراده و خواست آنها انجام‌پذیر نیست و برای هر اتفاقی همراهی و همدلی معلمان را نیاز داریم. اگر بحث تحول و ارتقای کیفیت را ساحل آرامش فرض کنیم حتماً این مسیر تحول باید از مجرای مدیریت منابع انسانی و معلمان عبور کند.
وی افزود: یکی از موضوعات تأثیرگذار در مدیریت بهینه منابع انسانی و ارتقای تعلیم و تربیت بحث رتبهبندی به معنای واقعی است. در سند تحول بنیادین به نظام رتبه بندی اشاره شده است، برخی بدون توجه به نظام سنجش صلاحیت فقط رتبه بندی را مطرح می‌کنند در حالیکه رتبهبندی بدون شاخص و معیار ارزیابی و سنجش صلاحیت امکان پذیر نیست و باید حتماً این موارد در کنار هم لحاظ شود.
معاون شورای عالی آموزش و پرورش گفت: این شورا تلاش کرد دو نظام سنجش صلاحیت و رتبه بندی را با هم تلفیق و معیارهایی را برای آن تدوین کند، هدف اصلی این است از طریق رتبهبندی وجه تمایزی بین معلمان ایجاد کنیم یعنی افرادی که توانایی، صلاحیت و عملکرد خوب دارند بیشتر مورد توجه قرار بگیرند، نظام فعلی آموزش و پرورش فاقد این ویژگی است.
"رتبهبندی" عملکرد معلمان را می‌سنجد
عابدینی ادامه داد: در هر شغلی افراد با انگیزه بالا، توانمند و با صلاحیت بالاتر وجود دارد و در مقابل برخی افراد هم هستند که ویژگی برجسته ندارند، یکی از ویژگی‌های اصلی رتبهبندی این است که بین معلمان در عملکرد و خروجی کار آنها تمایز قائل می‌شود.
هیچ‌کدام از طرح‌های اجرایی تا به امروز رتبهبندی نبود
وی با اشاره به اینکه از 10 سال گذشته بحث ارتقای شغلی معلمان مطرح شد و جدی‌ترین طرح در سال 94 تحت عنوان رتبهبندی اجرایی شد، متذکر شد: سال 98 نیز مرحله دوم رتبهبندی آغاز شد و چند روز گذشته نیز بخشنامه ترمیم رتبهبندی معلمان ابلاغ شد اما بنده به عنوان کارشناس مطرح می‌کنم که هیچ کدام از این موارد که به اسم رتبهبندی منجر به افزایش حداقلی حقوق معلمان شده است، رتبهبندی نیست.
معاون شورای عالی آموزش و پرورش در پاسخ به این پرسش که در رتبهبندی معلمان دروس مختلف از یکدیگر تمایز خواهند داشت مثلاً بین معلم فیزیک با مطالعات اجتماعی تفاوت قائل است؟ گفت:لایحه رتبه بندی مراحل نهایی را طی می‌کند و امیدواریم به زودی به مجلس بیاید همچنین معتقدیم رتبهبندی حتماً باید در مجلس تصویب شود؛ لایحه رتبهبندی افراد را به 5 گروه تقسیم می‌کند و آنچه هم‌اکنون ابلاغ شده افزایش حقوق است نه رتبهبندی.
عابدینی ادامه داد: دو بار به طور رسمی در سال‌های 94 و 98 بخشنامه رتبهبندی را داشتیم و چند روز اخیر بخشنامه ترمیم رتبهبندی ابلاغ شد و آن را افزایش حقوق با عنوان رتبهبندی می‌دانیم که استناد آن قانون مدیریت خدمات کشوری است اما رتبه بندی واقعی به برنامه ششم توسعه و سند تحول بنیادین استناد دارد.
وی با اشاره به اینکه آنچه تا به حال اتفاق افتاده است از 10 تا 20 درصد و اخیراً 21 درصد افزایش حقوق، رتبهبندی نیست، متذکر شد: البته این افزایش حقوق‌ها اقدام خوبی است اما نباید آن را رتبهبندی نامید، رتبهبندی نهایی به عنوان لایحه به مجلس می‌رود.
نیروهای اداری برای رتبهبندی باید 6 ساعت تدریس کنند
معاون شورای عالی آموزش و پرورش با اشاره به اینکه در لایحه رتبهبندی معلمان را به 5 گروه تقسیم کردیم، ادامه داد: یک گروه نیروهای خدماتی هستند، گروه دوم نیروهای اداری هستند؛ هم‌اکنون بسیاری از نیروهای اداری، معلم هستند که به ستاد آمده‌اند و شرط این است که اگر می‌خواهند در رتبهبندی شرکت کنند باید 6 ساعت در هفته تدریس داشته باشند؛ سه گروه دیگر هم شامل تمام معلمان در همه رشته‌ها اعم از آموزشی و پرورشی و کارکنان آموزشی است یعنی افرادی که در مدارس به عنوان معاون، مشاور و معلم پرورشی فعالیت می‌کنند همچنین افرادی که در ادارات با رسته آموزشی حضور دارند باید حتماً هفته‌ای 6 ساعت تدریس داشته باشند.
معلمان حق‌التدریس هم رتبهبندی می‌شوند؟
وی در پاسخ به این پرسش آیا رتبهبندی شامل معلمان حق‌التدریسی می‌شود، گفت: علاوه بر معلمان حق‌التدریس، معلمانی هستند که در مدارس غیر دولتی فعالیت می‌کنند و واقعیت این است که باید در رتبهبندی شرکت کنند اما آنچه پیش‌بینی شده تأکید بر معلمان رسمی آموزش و پرورش است.
عابدینی ادامه داد: یک اشکال اساسی در نظام حقوق و دستمزد ما وجود دارد و آن هم اینکه بر خلاف بیشتر نظام‌های دنیا "توزیعی" است! این نظام پرداخت حقوق و دستمزد یکی از بدترین نظام‌هاست یعنی برای هر فردی چه کار کند و چه کار نکند باید سر ماه حقوق پرداخت کنند یا وقتی حکم می‌زنند برای همه کارکنان حکم افزایش بزنند اما نظام مطلوب پرداخت حقوق به صورت امتیازی است یعنی براساس عملکرد افراد، حقوق متفاوت است و بین دو فرد با تجربه و مدرک همسان براساس عملکرد تفاوت وجود دارد که رتبهبندی این ظرفیت را دارد.
معلمان توانمند انگیزه‌ای ندارند
وی با اشاره به اینکه در نظام فعلی انگیزه‌ای برای افراد توانمند و صاحب صلاحیت ایجاد نمی‌شود تا خود را ارتقاء دهند، عنوان کرد: در چنین شرایطی فرد می‌گوید 30 سال استخدام هستم و حقوقم را می‌گیرم بنابراین چه ضرورتی دارد دانش خود را به روز کنم؛ یکی از اهداف رتبهبندی تغییر نظام حقوق و دستمزد است یعنی افراد در قبال عملکرد از ارتقای حقوق بهره‌مند می‌شوند.
عابدینی بیان کرد: معلمان همواره می‌گفتند حقوق ما را به سطح حداقلی برسانید و بعد رتبهبندی را اجرا کنید به همین دلیل اجرای رتبهبندی به تأخیر افتاد و ابتدا به افزایش حقوق تن دادیم، سال گذشته با اعمال افزایش 50 درصدی این اطمینان را پیدا کردیم که دغدغه افزایش حداقلی حقوق معلمان کم شده است.
احتساب مدرک تحصیلی و سابقه در رتبهبندی اشتباه است
وی در واکنش به این موضوع که آیا مدرک تحصیلی و سابقه جزو ملاک‌های رتبهبندی است، ادامه داد: رتبهبندی بر روی سه مولفه اساسی تاکید دارد؛ نخست توانمندی و صلاحیت معلمان، ویژگی توانمندی و صلاحیت، کسب کردنی است یعنی افراد باید تلاش کنند و توانمندی را به دست بیاورند؛ دوم، عملکرد یعنی صرفاً دانستن کفایت نمی‌کند و فرد باید بتواند دانسته و مهارت خود را به مرحله ظهور برساند و بتوان عملکرد او را ارزیابی کرد و سوم، رقابت‌پذیر بودن ماجراست یعنی باعث می‌شود معلمان در کسب صلاحیت‌ها از یکدیگر پیشی بگیرند، بنابراین اگر مدرک تحصیلی و سابقه جزو رتبهبندی باشد این کار غلط است.
معاون شورای عالی آموزش و پرورش مطرح کرد: رتبهبندی مانند مسابقه است و از فردی که در مسابقه دو شرکت کرده است نمی‌پرسند سیاه هستی یا سفید، قدت کوتاه است یا بلند، مدرک دکتری داری یا فوق لیسانس، بلکه می‌گویند فردی که توانست در این میدان نفر اول شود، روی سکو می‌ایستد؛ در رتبهبندی حداقل سابقه را لحاظ کرده و گفتیم افرادی می‌توانند رتبه را کسب کنند که حداقل 5 سال سابقه داشته باشند یعنی ما معتقدیم 5 سال طول می‌کشد که افراد صلاحیت‌ها را کسب کنند.
عابدینی تصریح کرد: یکی از ملاکها بحث گواهی صلاحیت حرفه‌ای است و افرادی که در دانشگاه فرهنگیان تحصیل کرده‌اند 4 سال دوران تحصیل را به عنوان گواهی صلاحیت از آنها پذیرفته‌ایم و گفته‌ایم این صلاحیت را دارند در حقیقت پرونده معلم برای رتبهبندی واقعی باز است و هر سال که ارزشیابی صورت می‌گیرد نتایج آن باید در پرونده معلمان ثبت شود.
لایحه رتبهبندی جایگزین رتبهبندی فعلی می‌شود
وی متذکر شد: در شورای عالی آموزش و پرورش نظام رتبه بندی معلمان را طراحی کردیم اما هنوز به صحن شورا نرفته است و در حال آماده کردن آن هستیم تا به مجلس برود و جایگزین رتبه بندی فعلی شود.
افزایش حقوق ناشی از رتبهبندی با بازنشستگی حذف نمی‌شود
عابدینی در پاسخ به این پرسش که آیا افزایش حقوق رتبهبندی با بازنشستگی از افراد کسر می‌شود، بیان کرد: مبلغی که به عنوان رتبهبندی اضافه می‌شود در بازنشستگی کسر نمی‌شود و مصوبه هیئت دولت است؛ امیدواریم لایحه ای که تنظیم کردیم و قرار است جایگزین رتبه بندی فعلی شود بسیاری از مشکلات را حل کند. چند هفته قبل جلسه‌ای با وزیر آموزش و پرورش داشتیم که تأکید داشت تا یک ماه آیند لایحه رتبهبندی را تدوین کنیم، بخش زیادی از کارهای پژوهشی و تدوین شاخص‌ها انجام شده است و ملاحظاتی وجود دارد که در حال بازنگری هستیم تا برای ارائه به مجلس آماده شود.
معاون شورای عالی آموزش و پرورش متذکر شد: امیدواریم محصول تلاش‌ها و پژوهش‌های شورای عالی که مقداری طول کشید و باید زودتر نتیجه می‌داد، عملیاتی شود هم‌اکنون مجلس دنبال این قضیه است و سازمان برنامه و بودجه و سازمان استخدامی هم به این موضوع علاقه نشان می‌دهند و اختلاف چندانی بین سازمان‌ها وجود ندارد.
