تقویت تفکر پرسشگر

گیتی احمدی

این روزها پیشرفت قابل توجه تکنولوژی‌های جدید ارتباطی مثل اینترنت، تلفن همراه و رایانه که دسترسی به شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی را در اختیار همگان قرار داده، دنیا را به سرزمینی بدون مرز در جهت تحقق آرزوی دیرین بشر برای ایجاد دهکده جهانی تبدیل کرده که به سهولت می‌توان تمام اخبار، وقایع و رخدادها را با همه مردم این کره خاکی به اشتراک گذاشت.

با نگاهی اجمالی به گذشته نه چندان دور و مقایسه وسایل ارتباطی ساده آن دوره با عصر حاضر، به آسانی می‌توان پی برد که فناوری‌های نوین تا چه میزان منجر به پیشرفت و تسریع در روند پیگیری و انجام امور و امعان نظر همه کاربران از تمامی اقشار و طبقات مختلف اجتماعی شده و هر فرد یا گروهی به فراخور ضرورت و نیاز خود، از آن بهره‌برداری می‌کند.

در واقع ورود به دنیای مجازی که اکنون به یک واقعیت غیر قابل کتمان زندگی ما تبدیل شده، امری بدیهی و مبرهن به شمار می‌رود، اما در این دنیای عجیب و پیچیده و بی حد و مرز، وقایع و اخباری بازنشر می‌شود که اصول خبری را زیر سؤال برده و در اذهان مخاطبان تشویش و سردرگمی ایجاد کرده و بخش قابل توجهی از افراد هم بدون هیچ کنکاش و جست‌وجویی، به این خبرها که با مبالغه و بزرگ‌نمایی همراه است، اعتماد می‌کنند.

با توجه به اینکه خبر از عناصر مهم ارتباطات اجتماعی است، وقتی در فضاهای مجازی به صورت اشتباه منتشر می‌شود، اثرات منفی و سوئی بر افکار عمومی می‌گذارد. چرا که همواره یک کلاغ چهل کلاغ کردن اخبار به راحتی و سهولت شکل می‌گیرد اما تبعات و خسارت‌های روانی آن به راحتی قابل جبران نیست و در بسیاری مواقع منجر به بروز مشکلات جدی برای افراد به ویژه جوانان و نوجوانان که بیشترین سهم را در استفاده از این شبکه‌ها دارند، می‌شود.

در شرایط فعلی که فضای مجازی بخش قابل توجهی از فرصت تفکر، خردورزی و تحلیل را از ما گرفته و فضای واقعی و حقیقی‌مان را به شدت تحت تأثیر خود قرار داده و هر روز با بمباران خبری از طریق شبکه‌های اجتماعی و پایگاه‌های خبری مواجه هستیم، آنچه که به عنوان نیاز جدی برای حضور هوشمندانه در این محیط، آشکار و ضروری است، برخورداری از مهارت‌های سواد رسانه‌ای از جمله مهارت مهم «تفکر پرسشگر» با هدف ایجاد نظم در اندیشه، مشاهده، ارزیابی، تحلیل و نتیجه‌گیری و اجتناب از مواجهه انفعالی در قبال محتوای پیام‌های رسانه‌ای است.

پرسشگری باعث افزایش میزان مسئولیت‌پذیری ما شده و می‌تواند به افراد بیاموزد که از حالت مصرفی و انفعالی خارج و به ارتباط فعال و متقابلی وارد شوند که در نهایت به نفع خود آنان باشد. در واقع خاصیت تفکر پرسشگر و نقادانه، جست‌وجو، تجزیه و تحلیل اسناد برای معنایابی و معناسازی پیام‌ها و تأیید روایی و اعتبار اخبار و بهره‌مندی هوشمندانه و مفید از فضای مجازی است.

وقتی با مطلبی در فضای مجازی مواجه می‌شویم، باید پرسشگر باشیم؛ پرسشگری در قبال برخی اخبار و پیام‌ها که بسیاری از آنها واقعی نیستند و نباید به آنها اعتنا کرد. لازم است با نگاه انتقادی مطالب را بررسی کنیم و بپرسیم این پیام از کجا و توسط چه فردی منتشر شده و آیا رسانه نشردهنده معتبر است یا خیر؟ پیام برای چه طیفی از مخاطبان تولید شده است؟ چه پیامی (محتوا) در متن رسانه‌ای گنجانده شده است؟ به چه منظور و چه هدفی پیام تولید شده است؟ و...

با توجه به اینکه فضای مجازی روز به روز در حال گسترش در لایه‌های زندگی و افزایش نفوذ در سبک زندگی افراد است و بدون تردید در آینده نقش پررنگ و تعیین‌کننده‌تری در معادلات زندگی انسان‌ها خواهد داشت، حضور در این فضا بدون داشتن تفکر پرسشگر، کاربران را با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو کرده و خواهد کرد.

بنابراین برای تقویت این مهارت که در حال حاضر از ضرورت‌های انکارناپذیر جامعه است و توجه به این شاخص مهم که غالب افراد استفاده‌کننده از فضای مجازی برای ارسال پیام و مطالب گوناگون، کودکان، نوجوانان و جوانان هستند، برنامه‌ریزی مراجع و مسئولان با وارد کردن نظام سواد رسانه‌ای در نظام آموزش رسمی کشور و ترویج آن با محوریت «تفکر پرسشگر» در میان این افراد در سطح مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی با هم‌افزایی دیگر نهادها، ارگان‌ها و سازمان‌های فرهنگی، از مهم‌ترین اقدام‌های تربیتی لازم و جدی در این راستاست.

هم‌چنین فرهنگ‌سازی گسترده از طریق تولید و انتشار پیام‌های ترویجی و آموزشی با این مضمون در رسانه ملی که به طور قطع می‌تواند با ایجاد یک نهضت فراگیر در این عرصه، نقش مؤثر و فراوانی در جهت افزایش سواد رسانه‌ای در بین آحاد جامعه به منظور تشخیص محتوای موهوم و کذب از محتوای موثق ایفا کند تا کاربران هوشمندانه در این فضا حضور یافته و از آن بهره‌برداری کنند.

گزارش خطا

پسندها:

اشتراک گذاری

فیسبوک سروش واتس‌اپ لینکدین توییتر تلگرام

برچسب‌ها:

تفکر پرسشگر فضای مجازی سواد رسانه ای

ارسال نظر