سابقه توهین به مقدسات در غرب؛ از سلمان رشدی تا شارلی ابدو

به گزارش پایگاه خبری-تحلیلی فرهنگ و هنر؛ به تازگی اخباری مبتنی بر اقدامات اسلام ستیزانه توسط جریان‌های راست گرای افراطی در چند کشور اروپایی منتشر شده که آتش خشم مسلمانان را برافروخته است. اینگونه اقدامات اسلام ستیزانه اقدام تازه‌ای نیست و با نگاهی به تاریخچه و سابقه اینگونه رفتار می‌بینیم که اینگونه رفتارهای افراطی و موهن در دنیایی که به آزادی بیان مشهور شده است مسبوق به سوابقی طولانی است.

اگر بخواهیم به جریان تاریخی ماجرا نگاهی بیندازیم، قدیمی‌ترین و نام آشناترین اقدام اینچنینی مربوط به سلمان رشدی در سال ۱۳۶۷ هجری شمسی بوده است، سالی که این نویسنده ملحد بریتانیایی- هندی کتاب ضد اسلامی «آیات شیطانی» را نوشت و در آن شخصیت پیامبر اسلام (ص)، صحابه و همسران وی را در قالب انسان‌های دیگر اما با همان نام یا نام‌های مشابه، مورد اهانت قرار داد و در همان سال امام خمینی (ره) حکم کشتن وی را صادر کرد و این فتوا تا به امروز بر قوّت خود باقی است. رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در سال ۱۳۸۳ حکم امام خمینی (ره) را غیرقابل تغییر خواند. از همان سال به بعد افراد و رسانه‌های متعدد دیگری اقدام به چنین کاری کردند و به نوعی این جریان از همان سال‌ها ادامه پیدا کرد.

پس از اقدام توهین آمیز سلمان رشدی، تئودور ون گوگ (از نوادگان برادر ونسان ون گوگ) که یک فیلمساز و روزنامه نگار هلندی بود فیلمی با نام «تسلیم یا مطیع» ساخت که در آن به اسلام به‌عنوان عامل اصلی سرکوب زنان مسلمان پرداخته می‌شود و شخصیت اصلی این فیلم یک دختر مراکشی است. به همین دلیل پس از ساخت آن تجمعات اعتراضی بسیاری در کشورهای آفریقایی و خصوصاً در مراکش رخ داد؛ این فیلمساز هلندی مدتی بعد از ساختن این فیلم در سال ۲۰۰۴ میلادی (۱۳۸۳ هجری قمری) توسط یک جوان ۲۷ ساله مراکشی ترور شد و به قتل رسید.

در سال ۲۰۰۵ میلادی (۱۳۸۴ هجری قمری) برای اولین بار یک مجله دانمارکی در اقدامی هدفمند، کاریکاتورهای موهنی از پیامبر (ص) منتشر کرد. به بهانه‌ی آزادی بیان این کاریکاتورها در مطبوعات دانمارک چاپ و در فضای مجازی به سرعت پخش شد. پس از چاپ این کاریکاتور به سفارتخانه‌های دانمارک در سراسر جهان حمله شد و در جریان درگیریها عده زیادی کشته شدند.

با محوریت این کاریکاتورها یکسال بعد یعنی سال ۲۰۰۶ میلادی (۱۳۸۵ هجری قمری) فیلم مستند کوتاه «فتنه» توسط یک فیلمساز هلندی ساخته شد. شروع این مستند، تصویری از صفحات قرآن کریم است که با تصویری از کاریکاتور موهن آغاز و در آن به آیات قرآن و شخصیت پیامبر (ص) توهین می‌شود.در انتهای فیلم نیز، از مسلمانان خواسته می‌شود که این آیات را خودشان از قرآن پاره کرده و دور بریزند و جلوی گسترش اسلام را بگیرند. فیلم با این جمله به پایان می‌رسد: «stop islamization». این فیلم در سکانسی، داستان را به جریان کشته شدن کارگردان فیلم «تسلیم» گره می‌زند و آشکارا خود را ادامه دهنده جریان هتک حرمت، نشان می‌دهد. خیلی زود این فیلم و کاریکاتورهای موهن، رسانه‌ای شدند و مردم مسلمان دنیا به خشم آمدند و تظاهرات‌های اعتراضی در جهان علیه کشور دانمارک صورت گرفت. برخی مقامات کشورهای اسلامی واکنش نشان دادند و تعدادی از کشورهای اسلامی علیه کالاهای دانمارکی، تحریم وضع کردند.

در ایران هم علاوه بر تظاهرات، چند اقدام ابتکاری صورت گرفت و برخی از شرکت‌های بزرگ دانمارکی، تحریم شدند. رهبر معظم انقلاب هم همان سال (۱۳۸۵) را به نام «پیامبر اعظم (ص)» نامگذاری و بسیاری از مراجع عظام تقلید مثل آیت الله صافی گلپایگانی، آیت الله نوری همدانی، آیت الله مکارم شیرازی و… نسبت به این ماجرا واکنش نشان دادند و این اقدام را محکوم کردند.

در سال ۲۰۱۰ میلادی (۱۳۸۹ هجری قمری) همزمان با نهمین سالگرد حادثه ۱۱ سپتامبر عده‌ای از افراطی گرایان آمریکا اقدام به سوزاندن قرآن کریم کردند و خشم بسیاری از مسلمانان را برانگیختند. با این اقدام، توجه به قرآن میان مردم دنیا، افزایش یافت و فروش قرآن کریم، در کشورهای غربی، رشد چشمگیری پیدا کرد. در همان سال جدال‌های مختلفی پیرامون قرآن سوزی صورت گرفت. جرقه اصلی این قرآن سوزی توسط کشیش تری جونز زده شد ولی وقتی با مخالفت‌های افراد و نهادهای متعددی مبنی بر برنامه قرآن سوزی مواجه شد روز ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۰ گفت: «ما قطعاً قرآن‌سوزی نخواهیم داشت؛ نه امروز، نه هیچ وقت دیگر» اما در اسفند ۸۹ اقدام به سوزاندن قرآن در کلیسایش نمود که واکنش شدید اعتراضی مسلمانان مواجه شد. به فرموده قرآن «آنان می‌خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش کنند و حال آن‌که خدا گرچه کافران را ناخوش افتد، نور خود را کامل خواهد گردانید».(صف -۶۱).

یکسال بعد یعنی سال ۲۰۱۱ میلادی (۱۳۹۰ هجری قمری) جری تونز، کشیش ضد اسلامی آمریکایی که پیش از این هم اقدام به سوزاندن قرآن در کلیسای خود کرده بود فیلم «برائت از مسلمانان» را ساخت. انتشار قسمت‌هایی از این فیلم با دوبله عربی در برخی شبکه‌ها و سایت‌های مصری، بازتاب جهانی یافت و تظاهرات و اقدامات خشمگینانه مسلمانان، این بار سفارت‌خانه‌های آمریکا را مورد هدف قرار داد.

در ژانویه ۲۰۱۵ (۱۳۹۴ هجری قمری) مجله فرانسوی «شارلی ابدو» بار دیگر کاریکاتورهای موهنی نسبت به پیامبر اسلام (ص) منتشر کرد و پس از انتشار آن، دفتر این مجله در پاریس مورد حمله قرار گرفت و در جریان این درگیری ۱۷ نفر که ۱۲ نفر آنها کارکنان این نشریه فرانسوی بودند -از جمله کاریکاتوریست این مجله که توهین کرده بود- کشته شدند. نکته جالب توجه اینکه سلمان رشدی، همان کسی که به نوعی آغاز کننده این جریان در دوره معاصر بود هم از اقدام این نشریه حمایت کرد وگفت: «مسلمانان باید با کاریکاتورهای موهن از شخصیت‌های مورد احترام خود، کنار بیایند.»

مشابه چنین اقداماتی در طول این سال‌ها همچنان ادامه داشت و هراز گاهی خبرهایی از کشورهای اروپایی و آمریکایی مبنی بر توهین به اسلام و پیامبر اسلام (ص) به گوش می‌رسید اما در همین روزهای اخیر، چند اقدام مشابه که با هم به صورت همزمان رخ داد یکبار دیگر مسلمانان را خشمگین و عصبانی کرد. ابتدا عده‌ای از راست گرایان افراطی در شهر مالمو سوئد به قرآن اهانت کردند و نسخه‌ای از آن را سوزاندند. نکته قابل توجه اینکه راسموس پالودن، رهبر یکی از احزاب افراط‌گرای دانمارک، برای برپایی تظاهرات و سوزاندن قرآن در سوئد فراخوان داده و قرار بود خود در این تظاهرات شرکت کند، اما نیروهای امنیتی سوئد از ورودش به این کشور جلوگیری کردند بنابراین می‌بینیم که یکبار دیگر ردپای دانمارک در این جریان دیده می‌شود.

پس از این اتفاق در سوئد، یک گروه اسلام ستیز در نروژ تجمعی ضداسلامی برگزار کردند و در جریان این تجمع دست به هتک حرمت قرآن و پیامبر اسلام (ص) زدند این درحالیست که نروژ سال گذشته هم بار دیگر هتک حرمت به قرآن کرده بود و اعتراض بسیاری از مسلمانان جهان را برانگیخته بود. در تازه‌ترین اقدام این جریان اسلام ستیزانه هم مجله فرانسوی شارلی ابدو که پیش از این نیز سابقه انجام چنین اقدامات وهن آمیزی را داشته که به بخشی از آنها اشاره شد اقدام به بازنشر کاریکاتورهای موهن خود کرد و نویسنده سرمقاله آن هم نوشت «این تصاویر به تاریخ تعلق دارد، و تاریخ را نه می‌توان دوباره نوشت و نه پاک کرد» گفتنی است که این اقدام در آستانه برگزاری دادگاه رسیدگی به اتهامات ۱۴ فرد متهم به همدستی در حمله به تحریریه «شارلی ابدو» و دو حمله‌ای که در روزهای پس از آن روی داد، صورت گرفت.

مجموع این اقدامات اسلام ستیزانه و وهن آمیز اخیر موجب شد که شخصیت‌های اسلامی داخلی و خارجی بسیاری نسبت به آن واکنش دهند؛ آیت‌الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه و رئیس هیئت امنای جامعه المصطفی العالمیه در بیانیه‌ای که به منظور محکوم کردن این اقدام نوشت بیان کرد: «جسارت به قرآن کریم جز برآمده از کینه شیطانی و فرهنگ دیوصفتانه نخواهد بود، اسلام و دانشمندان مسلمان همواره بر تعامل و تعایش حکیمانه میان انسان‌ها و حوار میان ادیان الهی و احترام به مقدسات آن تأکید ورزیده‌اند، اکنون که ندای اسلام عزیز در جهان طنین‌افکن و پرچم آن در اهتزاز است، مستکبران و گروه‌های بی منطق و عقل ستیز و خرد سوز در سایه ترس وانفعال به جنگ با روشنایی و پیکار با ارزش‌های انسانی و الهی دست آلوده کرده‌اند غافل از آنکه مکروا ومکر الله والله خیر الماکرین ویریدون لیطفئوا نورالله بافواهم والله متم نوره.»

جامعه مدرسین حوزه علمیه قم هم در بیانیه‌ای با اشاره به اهانت اخیر غربی‌ها به قرآن کریم نوشت: «اقدامات ضد اسلامی جنون‌آمیز در بستر یک منطق آمریکایی شکل‌گرفته و آن خطر ظهور تمدن اسلامی و بر هم خوردن نظم جهانی آمریکایی است. جامعه مدرسین حوزه علمیه قم این اقدام شنیع و همچنین بازنشر کاریکاتورهای اهانت‌آمیز نسبت به رسول اکرم (صلی‌الله علیه و آله و سلم) را محکوم می‌کند و اعلام می‌دارد که ما در مقابل اسلام هراسی و اسلام‌ستیزی منفعل عمل نخواهیم کرد و بااراده بیشتری به تعمیق و ترویج معارف قرآنی خواهیم پرداخت. نور پر فروغ قرآن و شکوه و عظمت این مصحف شریف که سرشار از معارف الهی و انسانی است با جان و نفوس مسلمین گره خورده است و هرگز خاموش نخواهد شد.»

سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی هم به همین بهانه، بیانیه‌ای صادر کرد و در بخشی از آن نوشت: «زشتی این کار جاهلانه هنگامی آشکارتر می‌شود که بدانیم قرآن کریم، تنها کتاب آسمانی است که به بیانی آشکار از پیامبران بزرگ الهی، چون ابراهیم، موسی و عیسی علیهم‌السلام یادکرده و اهانت به هر یک از ایشان را اهانت به همه پیامبران شمرده است.»

آیت الله محمد جواد فاضل لنکرانی، رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) هم از رخ دادن چنین اتفاقی اظهار تأسف کرد و نوشت: «اهانت به قرآن کریم، اهانت به تورات و انجیل و همه کتب آسمانی است. اهانت به قرآن عزیز، اهانت به همه انبیا الهی است. اهانت به قرآن، پایمال کردن همه ارزش‌ها و دستورات همه ادیان آسمانی است.»

حجت الاسلام خسروپناه، استاد حوزه و دانشگاه هم در پی هتک حرمت قرآن کریم در کشور سوئد پیامی صادر کرد و در بخشی از آن نوشت: «حادثه دلخراش توهین به قرآن مقدس در سوئد و در منظر پلیس این کشور توسط عده‌ای از مستبدان فاشیستی، باعث جریحه دار شدن مسلمانان جهان گردید. این عمل غیر اخلاقی و غیرعقلانی، شیوه دیگر فاشیستهای مدرن برای اسلام ستیزی بعد از تشکیل داعش در غرب و جنایت آن در شرق است.»

آیت الله هادوی تهرانی هم نسبت به این واقعه واکنش نشان داد و در بیانیه‌ای بیان کرد: «باید به حال رهبرانی که آیات نادانی آنان در گذشته و حال زندگیشان چشم‌ها را خیره کرده است، گریست که شادمانه در این بزم جهالت پای می‌کوبند و خویش را حامیان آزادی می‌شمارند و صدها نفرین بر سردمداران برخی کشورهای اسلامی که به این محفل شیطانی می‌پیوندند و در این میانه به دنبال تقویت روابط خود با دشمنان اسلام هستند، غافل از آنکه آب در هاون می‌کوبند و جایگاه خود در جهنم مستحکم می‌کنند.»

این پیام‌ها و بیانیه‌ها تنها بخشی از واکنش‌های مسلمانان داخل ایران نسبت به وقایع اخیر بود اما این واکنش‌ها وبیانیه ها فقط محدود به ایران نیست و همه کشورها از رخ دادن چنین اتفاقاتی اظهار تأسف کردند و واکنش نشان دادند؛ به عنوان نمونه «احمد الطیب» شیخ الازهر مصر در بیانیه‌ای که در صفحه فیس بوک خود منتشر کرد نوشت: «کسانی که جرأت کردند و جنایت سوزاندن قرآن کریم را مرتکب شدند باید بدانند که این جنایات از همه لحاظ یک تروریسم وحشیانه و نژاد پرستی نفرت انگیزی است که همه تمدن‌های بشری از آن به دور هستند، و هیزمی برای آتش تروریسم است که شرق و غرب از آن رنج می‌برند.» علی ارباش رئیس امور دینی ترکیه هم با تأکید بر اینکه اهانت به قرآن کریم در اروپا نشان دهنده از بین رفتن عقل است، آن را دلیل آشکاری بر تبدیل شدن اسلام هراسی به دشمنی با اسلام دانست.

سخن را با بخشی از سخنان آیت الله جوادی آملی، مفسر قرآن و از مراجع عظام تقلید پایان می بریم؛ وی در یکی از همایش‌هایی که با موضوع «قرآن کریم و مسائل جهان معاصر» سخنرانی کرده بود گفت: پیامبر (ص) در آیه ۳۰ سوره فرقان این ندا را دادند «یا رب ان قومی اتخذوا هذا القران مهجورا» در حالی که این آیه شریفه به مساله مهجوریتی اشاره دارد که پیامبر از آن سخن می‌گوید. مهجورا یعنی متروکا و محجور از ریشه حجر به معنای هذیان است. اینکه گفته شد «ان الرجل لیحجر» یعنی این مرد هذیان می‌گوید. آنکه در دانمارک حرف زند و قرآن را مهجور و یا محجور کرده است هذیان می‌گوید. آنان یک جنگ همه جانبه را بر علیه قرآن و اسلام آغاز کرده‌اند ما هم باید در دو جبهه بجنگیم هم باید با هجر و متروک شدن قرآن و هم با حجر و هذیان گویی علیه آن بجنگیم چون از دو جبهه دشمن حمله می‌کند و ما از این ۲ جبهه آسیب می‌بینیم آمادگی در این دو جبهه ضروری است. هتک پیامبر (ص) مساوی با هتک قرآن است. کسی که قرآن و پیامبر را ۲ حقیقت جدا از هم می بیند احول است. آن ۲ جز یک حقیقت بیش نیستند. همین یک حقیقت است که به صورت قرآن و به صورت انسان یعنی پیامبر (ص) جلوه می‌کند.