راهکارهای قرآنی برای غلبه بر مشکلات و دشمنان

پایگاه خبری-تحلیلی فرهنگ و هنر؛  اگر لازم باشد راهی برای بدست آوردن خوشبختی و سعادت واقعی در زندگی انتخاب کنیم بهتر آن است این مهم را در کلام خدا که از زبان فرستاده برحقش صادر شده، جستجو کنیم. خداوند متعال در قرآن کریم راه رسیدن به سعادت و خوشبختی را به صراحت به ما نشان داده است، هر چه نگاهمان به خداوند متعال و سخنانش واقعی و کاربردی‌تر باشد خوشبختی هم فاصله‌اش را با ما کم خواهد کرد. در این یادداشت سعی داریم خوشه‌هایی از خرمن معارف و آموزه‌های قرآنی را برای سبک زندگی اسلامی برچینیم.

استفاده درست از مال و دارایی

یکی از نکات بسیار مهمی که در قرآن کریم با آن آشنا می‌شویم مهارت استفاده صحیح از مال و دارایی دنیوی است. برخلاف تفکر سرمایه‌داری و لیبرال که به دنبال ثروت‌اندوزی است و به هر اندازه توانایی داشته باشد به دنبال چپاول سرمایه جهانی است، در فرهنگ و اندیشه اسلامی ملاک و معیار ارزش داشتن مال و دارایی مادی نبوده، بلکه این مدیریت صحیح و هدفمند است که به ثروت و دارایی مادی بهاء و ارزش می‌دهد، در واقع مال و دارایی که نوع دوستی و دست‌گیری از نیازمندان و مستضعفان را در پی نداشته باشد و حقوق الهی آن پرداخت نشود نه تنها دارای ارزش نیست، بلکه می‌تواند حساب و کتاب انسان را در آخرت سنگین‌تر کند.

گوشه‌ای از مدیریت اسلامی و توحیدی سرمایه و دارایی در سوره انفال این چنین مورد توجه قرار گرفته است: «وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى‏ وَ الْیَتامى‏ وَ الْمَساکینِ وَ ابْنِ السَّبیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى‏ عَبْدِنا یَوْمَ الْفُرْقانِ یَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ وَ اللَّهُ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدیرٌ؛[۱] بدانید هرگونه غنیمتى به دست آورید، خمس آن براى خدا و براى پیامبر و براى ذى القربى و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه (از آنها) است. اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدایى حق از باطل، روز درگیرى دو گروه (باایمان و بى‏‌ایمان) نازل کردیم، ایمان آورده‌‏اید و خداوند بر هر چیزى تواناست!». بر اساس این آیه شریفه قرآن پژوهان این چنین برداشت کرده‌اند که: «محرومیّت‌زدایى، از برنامه‏‌هاى اسلام است و باید از ثمره‏‌ جهاد و غنائم به سود فقرا گام برداشت‏».[۲]

اتّحاد و پرهیز از اختلاف

یکی از آسیب‌ها و خطرات بسیار مرگ‌بار جامعه اسلامی اختلاف، چند دستگی و تفرقه است، هرگاه این ویروس مرگبار و بیماری اخلاقی در جامعه اسلامی شکل گیرد فتنه‌های بزرگ و بحران‌ساز می‌تواند هیمنه و شوکت جامعه اسلامی را از بین برده و طمع و انگیزه براندازی را در کیان اسلامی فراهم نماید. خطر این بیماری اجتماعی در آیات قرآن کریم به خوبی مورد توجه قرار گرفته و تبعات آن را به جامعه اسلامی متذکر شده است، «وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ ریحُکُمْ وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرینَ؛[۳] و (فرمان) خدا و پیامبرش را اطاعت نمایید! و نزاع (و کشمکش) نکنید، تا سست نشوید و قدرت (و شوکت) شما از میان نرود! و صبر و استقامت کنید که خداوند با استقامت کنندگان است!».

تکیه بر توان داخلی و قطع امید از بیگانگان

یکی از اصول زندگی شرافت‌مندانه و توحیدی، تکیه بر امداهای الهی و همچنین خودباوری و تکیه بر نیرو و توان خودی است، کشورهایی که این اصل دینی و اخلاقی را لازمه سیاست راهبردی و مدیریتی خود قرار نداده‌اند و به ابرقدرت‌های جهان سرمایه‌داری تکیه کرده‌اند، کشورهای زبون و بی‌مقداری هستند که با کوچک‌ترین اشاره اربابان خود هویت و اصالت خود را فراموش کرده و سرتعظیم و کرنش در برابر طاغوتیان زمان فرود می آورند. خدای متعال در سوره مبارکه انفال می‌فرماید: «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ حَسْبُکَ اللَّهُ وَ مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنین‏؛[۴] اى پیامبر! خداوند و مؤمنانى که از تو پیروى مى‏‌کنند، براى حمایت تو کافى است(فقط بر آنها تکیه کن)!» اگر استمداد از مردم و دلگرمى به حمایتشان با توجّه به خواست خدا باشد، منافاتى با توحید ندارد. شرک آنجاست که در برابر قدرت و خواست خدا، تکیه به دیگران شود. امّا تا وقتى که دل‌ها و اندیشه‏‌ها و حمایت‌‏ها را شعاعى از اراده‏‌ الهى بدانیم، در مدار توحید قرار داریم»‏.[۵]

قوی شدن در تمام ابعاد زندگی

برخی از ساده‌اندیشان هرگونه تلاش و کوشش در جهت تقویت قوای نظامی را خلاف برنامه‌های مدیریتی و اقتصادی تعریف می‌کنند، گاهی اوقات این چنین شبهه مطرح می‌شود که چرا به جای صرف هزینه برای تقویت بنیه نظامی آن را در جهت تقویت اقتصاد و سایر نیازهای اجتماعی همچون حل مشکل بیکاری و ... قرار نمی‌دهند؛ این در حالی است که در دنیای استکباری بسیاری از حکومت‌های طاغوتی در کمینند که کشورهای ضعیف و ناتوان را از پای درآورند، به همین جهت قدرت و توان نظامی ابزار بازدارنده و اهرمی برای امنیت اقتصادی، اجتماعی و ملّی است و به دنبال آن قوی شدن جامعه اسلامی در تمام ابعاد اجتماعی را در پی خواهد داشت. «وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّکُمْ؛[۶] هر نیرویى در قدرت دارید، براى مقابله با آنها [دشمنان‏]، آماده سازید! و (همچنین) اسب‌هاى ورزیده (براى میدان نبرد)، تا به وسیله آن، دشمن خدا و دشمن خویش را بترسانید!». به اذعان محققان قرآن «این آیه دستور آماده باش همه جانبه‏‌ مسلمانان در برابر دشمنان و تهیه هر نوع سلاح، امکانات، وسایل و شیوه‏‌هاى تبلیغى حتّى شعار و سرود را مى‏‌دهد که رعایت این دستورات، سبب هراس کفّار از نیروى رزمى مسلمانان مى‏‌شود».[۷]

تقویت اتحاد و برادری

یکی از ارکان و عناصر تقویت جامعه اسلامی، مهارت حفظ اتحاد و برادری است، جامعه‌ای که به خوبی این روحیه انسان دوستانه را در بین اعضای خود فرهنگ سازی کرده است، در تمام عرصه‌های زندگی به دنبال خیر رسانی و نوع دوستی و دستگیری از دیگران است، این چنین جامعه‌ای درد برادر دینی را درد خود می‌پندارد و برای رفع آلام و نیازهای آنها احساس مسئولیت و وظیفه می‌کند. «فَإِنْ تابُوا وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ فَإِخْوانُکُمْ فِی الدِّینِ وَ نُفَصِّلُ الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ؛[۸] (ولى) اگر توبه کنند، نماز را برپا دارند، و زکات را بپردازند، برادر دینى شما هستند و ما آیات خود را براى گروهى که مى‏‌دانند (و مى‏‌اندیشند)، شرح مى‏‌دهیم!». علامه طباطبایی در ذیل این آیه شریف این چنین بیان می‌دارد: «و اگر در این آیه و در آیه (إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ- مؤمنان برادران یکدیگرند) مسأله تساوى در حقوق را به برادرى تعبیر کرده براى این است که دو برادر دو شاخه هستند که از یک تنه جدا و منشعب شده‏‌اند و این دو در همه شئون مربوط به اجتماع خانواده و در قرابتى که با اقربا و فامیل دارند مساوى هستند».[۹]

پی‌نوشت‌ها

[۱]. انفال/۴۱.

[۲]. تفسیر نور، ج‏۳، ص۳۲۲.

[۳]. انفال/۴۶.

[۴]. همام/۶۴.

[۵]. تفسیر نور، ج‏۳، ص۳۵۱.

[۶]. انفال/۶۰.

[۷]. تفسیر نور، ج‏۳، ص۳۴۴.

[۸]. توبه/۸.

[۹]. ترجمه تفسیر المیزان، ج‏۹، ص: ۲۱۲.