جهان آینده متعلق به فعالان آگاه و فرهنگساز فضای مجازی است

در جهان کنونی و با تغییرات شگرف، ساختاری و متنوعی که به واسطه ابزار‌های رسانه‌ها و فناوری‌های ارتباطی نوظهور ایجاد شده است، بسیاری از کشور‌ها دستخوش دگرگونی فرهنگی شده‌اند. بر این اساس در سال های اخیر شاهد تأکیدات مکرر و پراهمیت مسئولان کشور، به ویژه رهبر معظم انقلاب برای جدی گرفتن فضای مجازی و فعالیت هدفمند آحاد مردم در این زمینه هستیم. به فرموده رهبر معظم انقلاب در باب اهمیت فضای مجازی باید به نکات ذیل دقت کرد: «فضای مجازی به اندازه انقلاب اسلامی اهمیت دارد و عرصه فرهنگی عرصه جهاد است.» «اگر از فضای مجازی غافل شویم، اگر نیرو‌های مؤمن و انقلابی این میدان را خالی کنند، مطمئناً ضربه خواهیم خورد.» «به اعتقاد من، امروزه ذکر مستحبی بعد از نماز ما، کار فرهنگی و جهادی در فضای مجازی است.»

اشاره رهبری معظم، به کار تیمی در این حوزه به صورت استفاده از ظرفیت‌های مختلف آحاد شهروندان و متخصصان در کسب موفقیت در این عرصه از نکات ضروری و مهم است. چالشی که سال‌هاست ما در بخش‌های عملیاتی و کار‌های اجرایی و میدانی با آن مواجه هستیم و در برخی از آنها، ضعف‌های مشهودی داشته و داریم. امروز با توجه به فضای کاری در حوزه مجازی می‌توانیم با کار تیمی نتایج درخشانی به‌دست آوریم. لازمه این امر توجه به الزامات کار تیمی در فضای مجازی و درک فضای مجازی و نحوه انجام فعالیت‌های تیمی است که در این نوشتار به آن پرداخته ایم

****

1) هم‌افزایی، ویژگی کار تیمی:

وجه اصلی تمایز بین کار تیمی و کار گروهی، بحث هم‌افزایی یا سینرژی است. با توجه به اینکه سینرژی، یک ویژگی سیاه و سفید یا صفر و یک نیست و می‌تواند کمتر یا بیشتر باشد، می‌توانیم بگوییم که مرز بین تیم و گروه، مرز مشخصی نیست و هر چه در یک گروه، هم‌افزایی بیشتری شکل بگیرد، آن گروه به سمت تیم حرکت می‌کند. کار تیمی علاوه بر فضای واقعی و برنامه‌های میدانی، در فضای مجازی نیز بسیار حائز اهمیت است. امروزه با گسترس رسانه‌های نوظهور و تکنولوژی جدید، اهمیت تولید محصولات فرهنگی فاخر در این فضا و افزایش اثربخشی بر مخاطبان بسیار موردتوجه نهاد‌های مختلف خصوصی و دولتی و آحاد شهروندان قرار دارد، اما سؤال این است که چگونه می‌توانیم محصولی فاخر و مورد استقبال مخاطبان فضای مجازی تولید کنیم؟ و نقش کار تیمی و نحوه انجام آن در فضای مجازی چگونه است؟

2) اجزا و وظایف کار تیمی در فضای مجازی:

هر تیمی دارای اجزا و نفرات مختص خود است. اساساً تیم بدون جز، امکان ندارد. کار تیمی نیز نیازمند مشخص‌کردن اجزا و اعضای تیم با وظایفی مشخص و هدفی مشترک می‌باشد تا بتواند نتیجه مطلوبی کسب کند. کار تیمی در فضای مجازی دارای اجزای مختلفی است که مهم‌ترین آن‌ها شامل: ایده‌پرداز، جست‌وجوگر منابع، پدیدآورندگان محصول، ارزیاب، هماهنگ‌کننده، انتشار‌دهنده می‌باشد. هر یک از این بخش‌ها دارای وظایفی هستند که انجام درست آن موجب تشکیل یک تیم واحد و موفقیت در کار می‌شود. اعضای یک تیم مجازی باید جایگاه خود را در یکی از این بخش‌ها تعریف و برمبنای وظایف تعریف شده در آن بخش حرکت کند.

3) ایده‌پردازی چیست؟ ایده‌پرداز کیست؟:

ایده‌پرداز شخصی است که صاحب ایده بوده و منظور از ایده‌پردازی نیز، تفکر همراه با خلاقیت است. ایده‌پردازی باید همراه با مهارت و توانمندی‌هایی باشد که از جمله آن‌ها توانایی و مهارت بارش مغزی است. ویژگی بسیار مهمی که فرد ایده‌پرداز باید از آن برخوردار باشد، «عنصر خلاقیت» است؛ خلاقیت: به‌وجود آوردن چیزی نو در ارتباط با بشریت از روشی دور از انتظار و جدید است. ایده برتر نیز ایده خلاقی است که راهکار بهتر و با ارزش‌تر را برای حل چالش موجود، پاسخ به یک نیاز و کشف دنیای ناشناخته ارائه دهد و پاسخگوی این سؤالات باشد: چالش پیش‌رو چیست؟ مخاطب آن کیست؟ راهکار جدید ارائه شده چیست؟

4) جست‌وجوگر منابع باشیم:

اساساً، هیچ محصول، نوشته یا فرآورده‌ای بدون استفاده از منابع معتبر نمی‌تواند موفق باشد. در واقع منابع مانند موادخام جهت تهیه هر محصول یا نوشته‌ای هستند که بدون آن موادخام عملاً بهترین تولیدکنندگان نیز نمی‌توانند کالا یا محصولی را تولید کنند. قدم اول در دستیابی به این موادخام، شناخت و تهیه لیستی از منابع مورد نیاز است که راه دستیابی به آن جست‌وجو و کسب مهارت در جست‌وجوی منابع می‌باشد. یک فرد جست‌وجوگر منابع باید تمامی مراکز نگهداری منابع را به طور دقیق شناخته و رصد کند. به طور مثال شناخت دقیق موتور‌های جست‌وجوگر در فضای وب، بانک‌های اطلاعاتی، کتابخانه‌های دیجیتال، وب‌سایت‌های تخصصی و موضوعی، منابع مکتوب موجود در مراکز مطالعاتی و کتابخانه‌ها مانند مجله، پایان‌نامه، کتاب، مقاله، یادداشت‌ها و طرح‌های پژوهشی و... از الزامات جست‌وجوگران منابع می‌باشد.

5) مهارت لازم برای پدیدآوردن محصول:

یکی از مهم‌ترین بخش‌های کار تیمی در فضای مجازی، پدیدآورندگان محصول مجازی هستند. از مهم‌ترین ویژگی‌های این بخش آشنایی کامل با نرم‌افزار‌ها و سخت‌افزار‌های تولید یک محصول مجازی است. سؤال اساسی که در این بخش مطرح است، این است که چگونه محصولی تولید نماییم تا مورد پذیرش مخاطبان قرار گیرد؟ برای رسیدن به این هدف چه دانش و توانمندی‌هایی لازم است؟ این محصول برای انتشار در چه شبکه‌های اجتماعی تولید خواهد شد؟ ویژگی‌های مخاطب هدف من چیست؟ چگونه می‌توانیم با مواداولیه‌ای که در بخش جست‌وجوگر منابع تهیه کرده‌ایم، بهترین محصول را با کیفیت مناسب تولید کنیم؟

6) ارزیاب محصول فرهنگی در فضای مجازی کیست؟:

بعد از تولید هر محصولی نیازمند ارزیابی آن محصول از سوی کارشناسان خبره می‌باشیم تا با مشخص‌کردن خطا‌ها و مشکلات، زمینه ارتقای کیفی محصول فراهم شود؛ بنابراین محصولی که بدون ارزیابی کارشناسان متبحر و خبره، تولید و منتشر شود؛ حتی اگر، در گام اول محصول باکیفیت باشد، نمی‌تواند در درازمدت در بازار رقابتی فضای مجازی، کیفیت خود را حفظ نموده و در این صورت زمینه تولید محصولات با کیفیت‌تر در آینده فراهم نمی‌شود. سؤال مهمی که در این بخش باید به آن پاسخ داد این است که ارزیاب یا ارزیابان در فضای مجازی، دارای چه ویژگی‌هایی هستند؟ پاسخ به این سؤال با توجه به گستره فعالیت در فضای مجازی می‌تواند بسیار متفاوت باشد، ولی تمامی ارزیابان دارای ویژگی‌های مشترکی هستند که از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد: کارشناس حوزه موضوعی، تخصص و تجربه کافی در تولید محصولات فاخر در فضای مجازی، خلاقیت و آینده‌نگری در تولید محصولات مجازی، شناخت دقیق مخاطب هدف و ذائقه و نیاز‌های آنان، دارای انگیزه و فرصت کافی جهت انجام وظایف خود، روزآمدی و عدم توقف در دانش‌های کسب‌شده گذشته خود با توجه به ساختار روزآمدی فضای مجازی.

7) هماهنگ‌کننده امور تیم کیست؟:

یکی از مهم‌ترین و اثرگذارترین چالش‌های تیمی، هماهنگی یا هماهنگی نداشتن اعضای یک تیم است. در واقع هماهنگی عبارت است از فرآیند همسو نمودن همه قسمت‌های یک تیم، به گونه‌ای که تصمیمات، وظایف، فعالیت‌ها و تخصص همه کارکنان برای نایل آمدن به اهداف از قبل تعیین شده در حداکثر مطلوبیت ممکن ترکیب و همسو شود. به طور معمول مسئول هماهنگی تیم، نقش مدیر تیم را نیز در تیم‌های مجازی ایفا می‌کند. در واقع نوعی مدیریت تیمی بر عهده هماهنگ‌کننده اعضای تیم است. برای دستیابی به این هدف، فرد هماهنگ‌کننده ضمن ارتباط مستمر و دائم با اعضای تیم بایددارای نوعی کاریزمای شخصیتی و مقبولیت کامل در بین اعضای تیم باشد.

8) محصول را چگونه منتشر کنیم؟:

یکی از مهم‌ترین بخش‌های تولید هر محصول، چگونگی و کیفیت توزیع آن است. چه بسیار محصولات باکیفیتی که به دلیل توزیع نامناسب در اختیار مخاطب هدف خود قرار نمی‌گیرد. نکته مهم در این چگونگی توزیع محصول در شبکه‌های اجتماعی است؛ به نحوی که محصول در اختیار مخاطب هدف قرار گیرد. فضای مجازی دنیای وسیعی است با مخاطبان میلیاردی که در ظاهر انتشار مطلب یا محصولی جهت اطلاع‌رسانی یا کسب درآمد، بسیار ساده جلوه می‌نماید، ولی در نگاه کارشناسی نیازمند تخصص می‌باشد تا بتواند اثرگذاری لازم را داشته باشد. ویژگی‌های مهم انتشاردهنده محصول یا کالا در فضای مجازی در گام اول شناخت دقیق شبکه‌های مختلف اجتماعی و فضای وب و نحوه فعالیت در آن، شناخت دقیق زمان و مکان فعالیت مخاطب هدف در شبکه‌ها و فضای مجازی، شناخت سلایق مخاطبان با توجه به تغییر سلیقه‌های دائمی مخاطبان فضای مجازی، حضور فعال و دائم در شبکه‌ها و فضای وب می‌باشد. نحوه، زمان، مکان و چگونگی انتشار یک محصول نیز در موفقیت یا عدم موفقیت آن بسیار مهم و حیاتی است.

9) اهمیت مهارت‌های ارتباطی در تیم‌های مجازی:

عضو خوب تیم بودن یعنی توانایی در برقراری ارتباط مؤثر با دیگران و ارائه شفاف‌نظرها. بسیاری از بخش‌های ارتباط در شرکت‌های استارتاپی از طریق تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی انجام می‌گیرد. لازمه ارتباط اجتماعی خوب حفظ لحن صمیمانه و در عین حال حرفه‌ای است. در روابط تیمی برقراری ارتباط‌های کلامی و غیرکلامی اهمیت بسیاری دارد. برخی از مهارت‌های ارتباطی عبارتند از: پیشنهاد‌دادن، همکاری، مشارکت در بحث‌ها، خلاقیت، تفکر انتقادی، بازخورددادن، هدف‌گذاری، راهنمایی‌کردن، تأثیرگذاری و مهارت استفاده از زبان.

10) مهم‌ترین چالش‌های تیم‌های مجازی:

طبیعتاً باید همه اعضا هوای تیم را داشته باشند و چالش‌ها و مشکلات را مدیریت کنند. برخی از چالش‌های تجربه شده کار تیمی در فضای مجازی عبارتند از: سردرگمی اعضای تیم در ایفای نقش، کمبود اعتماد، عدم ارتباط با دیگر اعضای تیم، تفاوت‌های مربوط به استعداد.

11) جهان آینده متعلق به فعالان فضای مجازی است:

اهمیت کار تیمی در فضای مجازی در نتایج تولیدات و میزان اثربخشی آن بر مخاطبان مشخص و تعیین می‌شود. هر چقدر که کار تیمی منسجم‌تر، کارشناسی‌تر و بر مبنای اصول و اهداف مشخص شده حرکت نماید، به همان میزان توفیقات به‌دست آمده پررنگ‌تر و مشخص‌تر خواهد بود. با عنایت به جدید بودن موضوع و میزان اهمیت آن در دنیای امروز و نیاز سال‌های آتی جامعه به این موضوع، نیازمند توجه جدی به تشکیل تیم‌های مختلف فعال در فضای مجازی هستیم تا بتوانیم از ظزفیت‌های بالقوه فضای مجازی بهره لازم را ببریم. تشکیل تیم‌های مجازی تنها منوط به چند نفر که با هدفی معین با یکدیگر مشارکت می‌کنند، نمی‌شود. بلکه چند تیم که دارای اهداف مشترک بوده و در یک زمینه خاص فعالیت می‌کنند، این امکان را دارند تا با یکدیگر تیم‌های موفقی تشکیل دهند و برای اهداف بزرگ‌تر برنامه‌ریزی کنند. نکته آخر آنکه، پیشرفت‌های جهان آینده متعلق به فعالان آگاه و فرهنگساز فضای مجازی است. فرد، گروه یا نهادی در آینده موفق است که قواعد کار و فعالیت در فضای مجازی را درک کرده و متناسب با آن برنامه‌ریزی و حرکت کند.

· رییس فرهنگسرای خاتم(ص) و مدیر مراکز فرهنگی هنری منطقه 18