به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر، نشست نقد و بررسی کتاب «اندیشیدن با هنر» نوشته نعمت‌الله فاضلی چهارشنبه ۲۵ مردادماه با حضور نویسنده کتاب، عباس کاظمی و اعظم راودراد به عنوان منتقد و سخنران و مجید گیاهچی به عنوان کارشناس مجری در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.
فاضلی: کار هنر تاب آوردن زندگی است
نعمت‌الله فاضلی انسان‌شناس و استاد دانشگاه نخستین سخنران این نشست بود که ضمن خیر مقدم به حاضران گفت: معرفی کتاب «اندیشیدن با هنر» در یک زمان کوتاه کار سختی است و ممکن است سوءتفاهم ایجاد کند، اما به طور خلاصه درباره چگونگی شکل‌گیری آن می‌توان نکاتی را مطرح کرد. من از سال ۱۳۷۰ در دانشگاه جامعه‌شناسی هنر تدریس می‌کردم و به تبع آن سخنرانی‌هایی در محافل مختلف و مراکز فرهنگی داشتم. این گفت‌وگوها در جامعه امروز ایران انجام می‌شد که یک جامعه انباشته از نمادها، موسیقی‌ها، فیلم‌ها و به طور کلی هنر است. چنین جامعه‌ای طبیعتاً زمینه‌ای زیبایی‌شناسانه دارد، به ویژه اینکه روز به روز اقتدار هنر و زیبایی‌شناسی در حال افزایش است.
وی با بیان اینکه پذیرش اجتماعی امر زیبایی‌شناسی دارد به مرور بیشتر می‌شود، اضافه کرد: بیش از هر زمانی در تاریخ، جامعه در اقیانوسی از زیبایی‌شناسی قرار گرفته است. در چنین جامعه‌ای اندیشیدن و احساس کردن در هم تنیده است و همه چیز حول هنر شکل می‌گیرد. روایتی که من در این کتاب از زیبایی‌شناسی می‌دهم، در امتداد اندیشه‌ای است که در کتاب «زندگی سراسر فهم مسئله است» آورده‌ام. تلاش کرده‌ام بررسی کنم که چه طور جامعه ایران صورت‌بندی مسئله‌های خود را از طریق موسیقی، سینما، شعر و به طور کلی هنر انجام می‌دهد.
فاضلی تصریح کرد: منظورم از هنر در کتاب «اندیشیدن با هنر»، شکلی از آگاهی است که در زندگی به معنای زنده بودن تنیده شده است. هنر صرفاً برای هنرمندان و منتقدان هنری نیست، بلکه برای هر موجود دوپایی است که به آن آدم می‌گوییم. ایرانی‌ها در همین زندگی خودشان در مسائل زنان، شهر، موسیقی، تاریخ ادبیات و... درگیری‌هایی دارند و این ارتباطی که در زندگی روزمره با هنر و ادبیات دارند، باعث شکل‌گیری پرسش‌هایی می‌شود. مثلاً این پرسش که شعر چرا مهم است؟ مردم چرا حافظ را دوست دارند؟ فردوسی را چگونه می‌فهمیم؟ چرا به طنز نیاز داریم؟ این همه جوک در زندگی ما چه کار می‌کنند؟ این پرسش‌ها به صورت روزمره در زندگی هر ایرانی وجود دارد؛ چه به زبان بیاورد و چه صرفاً در ذهنش باشد.
نویسنده کتاب «اندیشیدن با هنر» در پایان گفت: یکی از پاسخ‌هایی که می‌توان به این پرسش‌ها داد این است که هنر برای تاب آوردن زندگی است. ما با ادبیات، موسیقی و... زندگی را تاب می‌آوریم. هنر باعث می‌شود فرد بتواند خود را با بحران‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و حتی بحران‌های وجودی شخصی‌اش سازگار کند و زنده بماند. درونمایه کتاب این است که انسان ایرانی چگونه می‌خواهد با موضوع هنر و زندگی کنار بیاید.
راودراد: طراحی درست پرسش ۵۰ درصد راه است
در ادامه اعظم راودراد جامعه‌شناس و استاد دانشگاه کتاب «اندیشیدن با هنر» را وفادار به رویکرد مطالعات فرهنگی دانست و گفت: تاملات نظری نویسنده خیلی راهگشا، تحلیلی و ریز است و این نظریه‌ها می‌توانند راهگشای پژوهش‌های میدانی باشند. علاوه بر این، یک کار مهم این کتاب طرح پرسش است. طراحی درست پرسش ۵۰ درصد راه است و ۵۰ درصد بقیه به تاملات نظری، مطالعه تاریخ و... اختصاص دارد. در همه فصل‌های کتاب ذیل عنوان فصل پرسش‌های بسیاری را می‌بینیم.
وی با بیان اینکه یکی دیگر از ویژگی‌های کتاب، دسته‌بندی دقیق موضوعات است، ادامه داد: به عنوان مثال در فصل طنز، می‌گوید طنز سنتی و مدرن، طنز روستایی و شهری، طنز کلان‌شهری، شبکه‌ای، جهانی و... را داریم و صرفاً با یک سؤال کلی روبه‌رو نیستیم که چرا طنز مهم است یا چرا مردم به طنز می‌خندند. این دسته‌بندی‌های تحلیلی باعث می‌شود مرزهای اندیشه‌ای گسترش پیدا کند.
راودراد اضافه کرد: پرسش‌هایی هستند که پاسخ‌های دم دستی دارند و بدیهی به نظر می‌رسند؛ اینها پرسش‌های سختی هستند. بسیاری از پرسش‌های نویسنده کتاب از این گونه به شمار می‌روند. مثلاً اینکه چرا به طنز نیاز داریم به نظر بدیهی می‌آید، ولی وقتی وارد آن می‌شویم، مشاهده می‌کنیم که طنز برای خودش دنیایی دارد و طنز به مثابه بازنمایی جمعی به چه شکل است.
کاظمی: هنر و ادبیات می‌تواند جامعه را به گفت‌وگو بازگرداند
عباس کاظمی جامعه‌شناس و استاد دانشگاه سخنران دیگر نشست بود که عنوان کرد: کار علوم انسانی و کار آقای فاضلی در کتاب‌هایش این نیست که به ما پاسخ‌های دم دستی برای حل مسائل بدهد، بلکه این است که ما را بیشتر در چاه بی‌پایان سؤالات رها کند و ما را با حجم عظیمی از مسائل درگیر خودمان کند. امیدوارم کسانی که علوم انسانی می‌خوانند دنبال پاسخ‌ها نگردند، دنبال پرسش‌های خوب بگردند. این درگیری در وجودمان باعث می‌شود علوم انسانی را رها نکنیم.
کاظمی ادامه داد: به اعتقاد من جامعه ما از هنر فقیر شده، به همین دلیل نمی‌توانیم پرسش‌های درست مطرح کنیم. قصه‌گویی را از یاد برده‌ایم و با از یاد بردن آن، توان گفت‌وگو را از دست می‌دهیم. این می‌شود که جامعه گفت‌وگویی نمی‌شویم؛ یا قهر می‌کنیم یا فقط حرف می‌زنیم. هنر و ادبیات می‌تواند جامعه را به گفت‌وگو بازگرداند. البته بازگشتن به هنر کار ساده‌ای نیست. همیشه این پرسش برای من مطرح است که چرا جامعه دانشگاهی از هنر دور است؟ نه فیلم می‌بیند، نه رمان می‌خواند، نه شاعران جدید و قدیم را می‌شناسد، نه زبان فرهیخته‌ای برای بیان دارد.
وی در پایان با اشاره به ویژگی‌های آثار نعمت‌الله فاضلی گفت: کارهای آقای فاضلی چند حسن عمده دارد؛ یکی اینکه آثارشان را صرفاً برای دانشگاهیان نمی‌نویسند و مخاطبشان عموم مردم هستند. دوم اینکه پرسش‌های خوب در بستر مدرنیته ایرانی ایجاد می‌کند و انتزاعی فکر نمی‌کند. نمی‌خواهد با مفاهیم ثقیل نظری خودش را بزرگ جلوه دهد.
در بخش جنبی این نشست، غرفه نمایشگاه و عرضه کتاب با حضور و امضای نویسنده توسط انتشارات فرهنگستان هنر برپا شد.
