به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر به نقل از خبرگزاری تسنیم، نشست ادبی «عطر شعر» با موضوع گرامیداشت روز شعر و ادب پارسی، با حضور جمعی از شاعران فارسیزبان از کشورهای ایران، افغانستان، پاکستان، هندوستان و نیجریه شب گذشته، ۲۳ شهریورماه، به صورت مجازی در گروه هندایران برگزار شد. سیدمسعود علوی، شاعر، اجرای این برنامه را برعهده داشت. در این نشست شاعرانی همچون علیرضا قزوه، سید سلمان صفوی، ایرج قنبری، سید مسعود علوی تبار، رسول شریفی، محمد علی یوسفی، علی مزمل، محمد عشرت صغیر، سید تصور مهدی، محمد کبیر سلیمان، عمادالدین ربانی، نغمه مستشار نظامی، فائزه زرافشان، میترا ملک محمدی، نجمه پورملک، طیبه عباسی، حمیده پارسا، آسیه مرادپور، فرزانه قربانی، طاهره نوری، لیلی حضرتی، آمنه آل اسحاق، و سیده کبری حسینی بلخی حضور داشتند.
سید سلمان صفوی، رئیس آکادمی مطالعات ایرانی لندن، در ابتدای این نشست به تأثیرپذیری ادبیات غرب از زبان و ادبیات فارسی پرداخت و با بیان اینکه این موضوع را میتوان از سه منظر ترجمه، نفوذ اندیشهای و تحلیل مورد بررسی قرار داد، گفت: در ترجمه آثار بزرگان شعر و ادبیات فارسی مثل شاهنامه فردوسی، رباعیات عمر خیام، آثار مولانا، آثار سعدی، شعر حافظ و به زبانهای مختلف ترجمه و مورد اهالی فرهنگ و ادب غرب قرار گرفته است.
«نفوذ اندیشه ایرانی» دومین موضوعی بود که صفوی به آن اشاره و اضافه کرد: آثار شاعران متفکر ایران نفوذ خوبی در شعر و اندیشه روسیه، اروپا و آمریکا داشته است بخصوص رباعیات خیام در روسیه و بریتانیا و مثنوی مولانا در بریتانیا و آمریکا، اشعار عطار، مولانا، سعدی و حافظ در فرانسه و آلمان. همچنین ژان دو لا فونتن، گوته، پوشکین، نیچه، ایوان بونین، هانری کربن متأثر از اندیشه شاعران و متفکرین صوفی مسلک ایرانی نظیر سعدی، حافظ و سهروردی بودند.
به گفته وی؛ در بخش «تحلیل» نیز صدها کتاب به زبانهای روسی، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و ایتالیایی راجع به اندیشههای عرفانی شاعران ایرانی تألیف شده است که از این جمله میتوان به آثار ماسینیون، ریتر، نیکلسون، آربری، شیمل و چیتیک اشاره کرد.
رئیس آکادمی مطالعات ایرانی لندن ادامه داد: ادبیات فارسی در غرب بهخاطر تعالیم عرفانی و اخلاقی جذابیت چشمگیری نزد نخبگان غربی دارد. ادبیات عرفانی فارسی مشعلی است برای بیداری معنوی در دنیای کَمیّت زده غرب.
صفوی با بیان اینکه ادبیات فارسی، سفیر فرهنگی ایران در غرب است، یادآور شد: در فلسفه رومانتیسم به ویژه در آثار گوته، سعدی و حافظ حضور و نفوذ چشمگیر دارند. نیچه متأثر از زرتشت بود. مثنوی معنوی و رباعیات فلسفی خیام نیز تأثیر بسزایی در روسیه، اروپا و آمریکا داشته اند. در روسیه از شاعران و حکمای ایرانی، بیش از همه خیام را میشناسند.
سید سلمان صفوی در رابطه با تأثیر سعدی بر اندیشه اروپایی بیان کرد: ترجمه آثار سعدی به زبان فرانسوی در قرن هفدهم و پس از آن به سایر زبانهای اروپایی، زمینه نفوذ اندیشه انتقادی و اخلاقی سعدی در اروپا را فراهم نمود. جنبش روشنگری (انلایتمنت) فرانسوی در قرن هجدهم میلادی، آثار سعدی را نوعی نقد اجتماعی، سیاسی و اخلاقی میدانست که با توجه به ویژگیهای جامعه خود، از آن الگوبرداری کردند. حکمت و خرد عملی اندیشه سعدی، تأثیر مطلوبی بر خوانندگان اروپایی گذارد.
بیشتر بخوانید
تا وقتی زبان فارسی باشد، ایران هم خواهد بود
به گفته رئیس آکادمی مطالعات ایرانی لندن در فرانسه، ژان دو لا فونتن یکی از مشهورترین رمان نویسان فرانسوی در آثار خود به گلستان سعدی توجه داشت. ولتر نویسنده مشهور عصر روشنگری در فرانسه، در بخشهایی از رمان فلسفی صادق، تحت تأثیر گلستان سعدی بود. در قرن نوزدهم و بیستم نیز ویکتور هوگو و آندره ژید نیز از جمله متفکران و ادیبان فرانسوی بودند که تا حدودی از سعدی متأثر شدند.
وی تصریح کرد: در آلمان، گوته، شاعر و حکیم آلمانی در شمار شاعران اروپایی متأثر از سعدی، به ویژه در «دیوان غربی – شرقی» است. بخشهایی از این کتاب شامل اشعار مقتبس از بوستان و گلستان سعدی است. یکی از این اقتباس ها، داستان قطره بارانی است که با دیدن دریا، خود را ناچیز میشمارد و به سبب این فروتنی، صدفی او را در بر میگیرد و تبدیل به مروارید میشود. این حکایت بدون کم و کاست از قطعهای با مطلع «یکی قطره باران ز ابری چکید …» در بوستان سعدی اقتباس شدهاست. گوته این دیوان خود را با نقل فارسی و ترجمه آلمانی یکی از اشعار گلستان به پایان برده است.
صفوی در ادامه به تأثیرپذیری ادبیات روسیه از ادبیات فارسی به ویژه سعدی اشاره و تصریح کرد: در روسیه، الکساندر پوشکین، شاعر و نویسنده نامدار روسیه، منظومه «فواره باغچه سرای» را با این عبارت آغاز میکند: «بسیاری، چون من فواره را دیدهاند، اما برخی از آنها در عالم وجود نیستند و دیگران نیز در بلاد دور سیاحت میکنند.» این عبارت برداشتی از ابیات ۴۷۹ و ۴۸۰ باب اول بوستان سعدی است.
به گفته وی؛ ایوان بونین، نویسنده و شاعر معاصر روس و برنده جایزه نوبل ادبیات بارها در سخنانش به تأثیرات اشعار سعدی بر او اشاره کرده است. او در سفرهایش آثار سعدی – به ویژه گلستان – را به همراه داشت. در آثار بونین ردِّ پای مضامین و نمادهای سعدی را میتوان یافت، در مواردی هم به نام سعدی اشاره شده است. او در داستان «مرگ پیامبر» با صراحت از تأثیر سعدی سخن گفته و داستان را با سخنی از دیباچه گلستان به پایان برده است. او در این اثر به نام سعدی اشاره دارد: «ما با بهره از اشعار شیخ سعدی که مانند دانههای مروارید بین اشعار ما آمده، خوش قلم شدیم.» تشبیه کلام سعدی به دانههای مروارید نیز برگرفته از سخن سعدی است.
صفوی در پایان تأکید کرد: حضرت مولانا نیز شهرتی عالمگیر دارد و غربیان فرهیخته گمشده خویش را در تفکر معنوی او در «مثنوی معنوی» مییابند. دهها کتاب به زبانهای انگلیسی، آلمانی و فرانسوی توسط مولوی شناسان با روش علمی در آمریکا و اروپا انتشار یافته است. برای مثال «ترجمه و تفسیر مثنوی معنوی» رینولد نیکلسون، «طریق صوفیانه عشق» اثر ویلیام چیتیک، «شکوه شمس» آن ماری شیمل، «ساختار معنایی مثنوی معنوی – دفتر اول» اثر سید سلمان صفوی و «رمزگشایی مثنوی معنوی – ساختار معنایی دفتر دوم» تألیف مهوش السادات علوی، و کتاب «مولانا دیروز تا امروز، شرق تا غرب» تالیف فرانکلین لوئیس، تاثیر او را بر شرق و غرب جهان، از دیرباز تا به امروز، در مراکز پژوهشی، بر صوفیان طریقتهای گوناگون غرب، در آثار هنرمندان و بر اندیشهی متفکران و شاعران و نویسندگان جهان نشان میدهد.