ویژگی‌های خانواده ایرانی نقش کلیدی در پیشگیری از آسیب‌های روانی و اجتماعی دارد

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر، در ابتدای شیوا مقدم (پژوهشگر، فعال حوزه فرهنگی و رییس فرهنگسرای خانواده) ضمن خیر مقدم به حاضران در مراسم گفت: مهمترین غایت و هدف خانواده رسیدن به آرامش است هر چقدر  کیفیت و عمق آرامش در خانواده بیشتر باشد امنیت در خانواده بیشتر است و فقدان  آرامش در خانواده رابطه مستقیم با اضطراب، افزایش افسردگی و اختلال شخصیت و افت تحصیلی دارد، گژکارکردی خانواده موجب افزایش اختلالات و آسیب‌ها خواهد بود.  

وی در ادامه اظهار داشت: یکی از مهمترین راه‌های پیشگیری افراد از انحراف، درونی کردن ارزش‌ها و هنجار‌های پذیرفته شده یک جامعه است. به طوری که جامعه شناسان معتقدند بین میزان فرهنگ پذیری و کاهش میزان انحراف و جرم در یک جامعه، رابطه مستقیمی وجود دارد و یکی از علل افزایش نرخ انحراف، فرهنگ پذیری ناقص افراد است.

مقدم اضافه کرد: مهم‌ترین کارکرد‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی عبارتند از: ۱- جامعه پذیری مناسب و انتقال بهینه ارزش است که‌ها عاملی مهم و مانع از تشدید شکاف نسل‌ها می‌شود برای تحقق این مهم باید زبان تعصب و تحکم نسل والدین به زبان منطق و همدلی تبدیل شود، ۲- گسترش روحیه جمع گرایی و ترویج آن در بین جوانان از طریق ساز و کار‌های مناسب، در جلوگیری و کاهش گسست‌های نسلی بسیار موثر است. روحیه فرد گرایی عاملی موثر بر جدا ماندن جوانان از جمع و جامعه همین طور گسست بین والدین و فرزندان می‌شود، ۳- تقویت هویت فرهنگی در فرزندان، چرا که احساس بی هویتی و سوء فهم در هویت خود، فرد را در خلاء سرگردان می‌کند.

طاهره رستمی (جامعه‌شناس، مدیر انجمن آسیب‌های اجتماعی در تهران و عضو پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی) دیگر سخنران این همایش درباره جامعه‌شناسی خانواده ایرانی و جایگاه شایسته آن در دنیای مدرن گفت:  خانواده همواره به عنوان مهم‌ترین نهاد اجتماعی شناخته شده است که مسئولیت تربیت نسل‌های آینده، انتقال ارزش‌های فرهنگی و ایجاد همبستگی اجتماعی را بر عهده دارد در دنیای مدرن، این نهاد با تغییرات بسیاری مواجه شده است که ضرورت بررسی جامعه‌شناختی آن را افزایش می‌دهد.

وی در ادامه اظهار داشت: خانواده می‌تواند از طریق  همبستگی خانوادگی و کاهش خشونت، سرمایه اجتماعی و تربیت نسل‌های آگاه و جامعه‌پذیری صحیح و جلوگیری از رفتار‌های پرخطر نقش مهمی در کاهش آسیب‌های اجتماعی داشته باشد.

رستمی بیان کرد: خانواده همچنان مهم‌ترین نهاد اجتماعی است که با تغییرات مدرن دست‌وپنجه نرم می‌کند و با مدیریت چالش‌ها، می‌توان نقش آن را در جامعه تقویت کرد و پیشنهاد‌های عملی، چون  تقویت ارتباط والدین و فرزندان، اختصاص زمان کافی برای گفت‌و‌گو و تعامل با فرزندان، تقویت اعتماد و فضای امن روانی در محیط خانواده، آموزش مهارت‌های کنترل خشم، همدلی و گوش دادن فعال، ایجاد محیط سالم برای رشد فرزندان، کاهش تاثیرات منفی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی از طریق نظارت آگاهانه،  تشویق فرزندان به فعالیت‌های ورزشی، هنری و گروهی،  الگوسازی صحیح در رفتار‌های والدین (مثلاً کاهش استفاده از خشونت در تربیت)، آموزش مهارت‌های مقابله با آسیب‌های اجتماعی،  آگاهی‌بخشی درباره خطرات اعتیاد، بزهکاری و خشونت اجتماعی، تقویت مهارت‌های نه گفتن و تصمیم‌گیری آگاهانه در شرایط پرخطر و همکاری با مدارس و مراکز فرهنگی برای آموزش فرزندان از  سوی او مطرح شد.  

در ادامه ناصرالدین کاظمی حقیقی (روانشناس، پایه‌گذار روانشناسی تعاملی در کشور و عضو دائمی IRATDE) اظهار داشت: خانواده یک نظام پویا و در حال تکامل است که در آن تعامل بین اعضا موجب رشد فردی و سلامت روانی می‌شود، خانواده محیطی را فراهم می‌کند که در آن نیاز‌های بنیادین تأمین، استعداد‌ها پرورش، هیجانات مدیریت، و ارزش‌های انسانی تقویت می‌شوند. در نتیجه، خانواده نه‌تنها یک نهاد زیستی یا اجتماعی، بلکه یک نظام شناختی-عاطفی-اجتماعی است که به‌طور مداوم در تعامل با محیط، فرهنگ، و فردیت اعضای خود قرار دارد.

کاظمی حقیقی درباره نقش پیشگیرانه از آسیب‌های روانی و اجتماعی گفت: خانواده ایرانی ترکیبی از سنّت و تجدّد را در خود جای داده است، در حالی که ارزش‌های قدیمی همچنان اهمیت دارند، نسل جدید در حال تجربه تغییراتی در نقش‌ها، روابط و نگرش‌ها است.
ویژگی‌های خانواده ایرانی نقش کلیدی در پیشگیری از آسیب‌های روانی و اجتماعی دارند، حمایت عاطفی، روابط خانوادگی قوی، نقش تربیتی والدین و پایبندی به ارزش‌ها از مهم‌ترین عواملی هستند که می‌توانند مانع از مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب، بزهکاری، اعتیاد و انزوای اجتماعی شوند. البته لازم است که این ویژگی‌ها در تعادل باشند و با تغییرات اجتماعی و نیاز‌های جدید نسل‌ها سازگار شوند تا اثرات مثبتی در پیشگیری از آسیب‌ها داشته باشند. برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های آن عبارت‌اند از: ارزش‌های فرهنگی اجتماعی، نقش خانوادگی و جنسیتی، تربیت و آینده نگری و حمایت و پویایی خانوادگی.  

محمد داوری (فعال اجتماعی، مربی و درمانگر حوزه آسیب‌های اجتماعی) از دیگر سخنرانان این مراسم بود و به ارائه تجربیات خود درباره آسیب‌های اجتماعی پرداخت.  

همچنین محمدصادق علیخانی (برنامه‌ساز در حوزه اجتماعی، روانشناس و دبیر علمی همایش) عهده دار اجرای نهمین همایش فرهنگ و خانواده بود.  

ضبط نهمین همایش فرهنگ و خانواده توسط برنامه رادیویی «پشت آینه مات است» از سوی رادیو جوان به تهیه کنندگی غزاله براقی و اجرای راضیه سادات هاشمی از دیگر بخش‌های این مراسم بود.  

نهمین همایش «فرهنگ و خانواده» از سوی فرهنگسرای خانواده و با مشارکت کلینیک هیجان و اندیشه برگزار شد.