«شهر موسیقی»؛ روایتی داستانی در آموزش موسیقی کودک
مجموعه‌کتاب‌های «شهر موسیقی» به نویسندگی آلاله دانشمند با روایتی نو در قالب داستان برای آموزش موسیقی به کودکان در فرهنگسرای ارسباران رونمایی شد.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر و به نقل از خبرنگار موسیقی ایرنا، آیین رونمایی از مجموعه دوجلدی «شهر موسیقی» شامل «نت‌خانه» و «شهرآهنگ» نوشته آلاله دانشمند کارشناس ارشد موسیقی و مربی موسیقی کودک با حضور نویسنده، اردشیر پژوهشی نویسنده، محقق و مدرس هنر، مهران پورمندان آهنگساز، پژوهشگر، منتقد و مدرس موسیقی و با اجرای سارا طرابادی موسیقیدان و ویراستار عصر جمعه دهم مردادماه در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.
تعریفی از کودک و هنر کودک
پژوهشی در این نشست با بیان تعریفی از کودک اظهار داشت: در تعریف کودک و دوران کودکی، کتاب‌ها و منابع بسیاری وجود دارد، از لحاظ روانشناسی، فیزیولوژی، جامعه‌شناسی تعاریف متفاوتی از این دوران وجود دارد، براساس پیمان‌نامه بین‌المللی حقوق کودک، انسان زیر ۱۸ سال، کودک اطلاق می‌شود.
وی گفت: براساس این تعریف انسان زیر ۱۸ سال، حقوقی همچون خرید و فروش یا معامله رسمی، ازدواج و اشتغال ندارد و کودک باید از طریق جامعه حمایت شود اما این تعریف در جوامع و کشورهای مختلف متفاوت است، در برخی کشورها شاهد ازدواج دختران زیر ۱۸ سال یا کار کردن کودکان هستیم، امیدواریم روزی محقق شود و ما شاهد کودکان کار و خیابان و کودک همسری نباشیم اما واقعیت این است که چنین چیزی هنوز رخ نداده و در برخی نقاط دنیا فقط قوانینی وجود دارد.
پژوهشی افزود: اگر بخواهیم کودک را دقیق‌تر تعریف کنیم باید ویژگی‌های کودک را بیان کنیم، انسانی که به او کودک می‌گوییم دارای ویژگی‌هایی همچون پرسشگری، تخیل، خلاقیت، قدرت آفرینشگری، آزادی و رهایی است، اگر بپذیریم این ویژگی‌ها تا پایان عمر با ماست. پس کودکی بخشی از ما نیست، وجود ماست. با پذیرش این ویژگی‌ها دنیا را به گونه دیگری خواهیم دید و ویژگی‌ها و نوع ارتباطات ما متفاوت خواهد شد.
این نویسنده و محقق درباره هنر کودک بیان کرد: ترکیب واژگانی هنر کودک جدید است، واژه‌ای به نام هنر کودک را پیش از هنر مدرن در غرب نداشتیم بعد از شکل‌گیری هنر مدرن در غرب هنرمندانی همچون پابلو پیکاسو و آنری ماتیس به دنبال زبان نو در هنر به ویژه نقاشی بودند و در این زمینه مطالعاتی داشتند.
در این جریان، آثار کودکان و ویژگی‌های آنها مورد توجه برخی از هنرمندان قرار گرفت، در آن زمان به دلیل تولد دانش جدیدی با عنوان روانشناسی، بحث روانکاوی، ناخودآگاه و بروز ناخودآگاه با استقبال مواجه شد و بروز ناخودآگاه به یکی از ارزش‌های هنری در آثار هنرمندان تبدیل شد. براساس این دیدگاه، کودکان کاملاً ناخودآگاه و بیان حسی خود را ترسیم می‌کنند و هنر کودک معنا پیدا کرد.
پژوهشی گفت: هنرمندان به واسطه خلق اثر هنری، کار می‌کنند اما کودکان به دنبال خلق اثر نیستند بلکه به دنبال تعادل درونی، یادگیری و کشف جهان پیرامون هستند، به عنوان مثال کودک در زمان نقاشی کردن یک درخت از نظر شناختی رشد می‌کند و شناخت او نسبت به طبیعت و جهان افزایش پیدا می‌کند، اگر مانع آن شویم، فعالیتی ویرانگر خواهد شد.
این مدرس هنر با اشاره به مجموعه کتاب‌های «شهر موسیقی» افزود: آموزش هنر از جمله موسیقی می‌تواند ابزار و راهی برای پرورش باشد، یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های موسیقی با سایر هنرها این است که به نظم نیاز دارد. موسیقی رشته‌ای است که نیازمند آموزش مفاهیم انتزاعی است و یک رابطه ریاضی‌گونه هم در این هنر وجود دارد.
مجموعه کتاب‌های «شهر موسیقی» سعی کرده با زبان کودکان، مفاهیم موسیقی را بیان کند و جنبه پرورشی و آموزشی داشته باشد. با وجود این، کتاب بیشتر می‌تواند برای مربیان کودکان مورد استفاده قرار بگیرد تا مفاهیم را در قالب بازی و به صورت گام به گام به کودکان بیاموزد. تکرار و تمرین خلاقه در این حوزه با استفاده از راهنما یا ابزار شنیداری باید مورد توجه قرار گیرد و گروه سنی برای «شهر موسیقی» تعریف شود.
«شهر موسیقی» کتاب آموزشی نیست
مهران پورمندان نیز در این نشست با اشاره به پیشینه آموزش موسیقی به کودک در ایران گفت: تاریخچه آموزش موسیقی به کودکان در ایران به دهه ۴۰ و آموزش‌های علینقی وزیری بازمی‌گردد. این روند با تاسیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان با تغییراتی مواجه و یک نوع آموزش‌های خاصی همچون اُرف برای موسیقی کودکان در نظر گرفته شد و مهارت‌های چگونگی نواختن ملودی‌ها به کودکان آموزش داده شد.
وی افزود: این مهارت‌ها بعد از انقلاب تبدیل به موسیقی کودک و کتاب‌های آموزشی در این حوزه تالیف شد. در این زمینه مسائلی مطرح می‌شود که چگونه موسیقی مورد توجه قرار بگیرد؛ آموزش موسیقی به کودکان یا برای کودکان، روایتی از اندیشه برای گروهی از مخاطب تعریف می‌شود. در دهه‌های مختلف در حوزه موسیقی کودک، تعاریف مختلفی مطرح و سعی شد که آموزش موسیقی فرهنگی‌تر به کودکان ارائه شود، هر چند ویژگی‌ها و مباحث علمی نیز در این حوزه باید مورد توجه قرار بگیرد.
پورمندان با اشاره به ویژگی‌های مجموعه کتاب‌های «شهر موسیقی» اظهار داشت: این کتاب آموزشی نیست، هر چند نویسنده قصد داشته این کتاب آموزشی باشد نتوانسته به صورت آموزشی تدوین کند، کتاب داستانی است که مفاهیم موسیقی را به مخاطبان منتقل می‌کند، شناخت و تجربه نویسنده برای تدوین این مجموعه اثرگذار بوده است، هر چند باید گروه سنی مشخصی هم برای آن درنظر گرفته می‌شد.
این پژوهشگر، منتقد با اشاره به تصویرگری مجموعه «شهر موسیقی» گفت: تصویرسازی کتاب، محدودیت‌هایی را برای مخاطبان ایجاد می‌کند. هر چند این مجموعه در تلاش بوده با تصویرپردازی خلاق، مفاهیم موسیقی را مطرح و به مخاطبان منتقل کند؛ موسیقی‌پردازی خلاق باید مورد توجه قرار بگیرد تا کودکان از طریق اصوات آنچه که می‌خواهند متصور شوند.
آلاله دانشمند نویسنده مجموعه «شهر موسیقی» نیز در این نشست توضیحاتی را درباره روند نگارش، ایده‌پردازی و نگاه آموزشی خود در این مجموعه بیان کرد و اظهار داشت: این کتاب به صورت داستانی و در قالب بازی براساس تجربه‌ای که برای آموزش موسیقی به کودکان داشتم، تالیف شده است. این کتاب نیاز به راهنما دارد و مربیان می‌توانند از ایده کتاب بهره ببرند و به زبان خودشان مفاهیم موسیقی را به کودکان آموزش بدهند. ایده‌های مختلفی همچون تولید پادکست و انیمیشن در کنار انتشار کتاب داشتم اما به دلیل محدودیت زمانی برای انتشار امکانپذیر نشد.
به گزارش ایرنا، مجموعه «شهر موسیقی» در دو جلد؛ شامل «نت‌خانه» و «شهرآهنگ» به نویسندگی آلاله دانشمند و تصویرگری محیا زاده‌محمدی با هدف آشنایی کودکان با مفاهیم پایه‌ای موسیقی به همت موسسه فرهنگی هنری ماهور منتشر شده است. این مجموعه تلاش دارد با نگاهی نو، مفاهیم بنیادین موسیقی را به زبان ساده در قالب داستان و تصویرسازی‌های خلاقانه معرفی کند. داستان‌ها در یک دنیای تخیلی رخ می‌دهند که در آن صداها و نت‌ها شخصیت‌های اصلی هستند.
کتاب «نت‌خانه» شامل ۴۲ صفحه در قطع رقعی است. این کتاب به مباحثی همچون الفبای موسیقی، کلید سل، گام، نت و سکوت می‌پردازد. در توضیح «نت‌خانه» آمده است: «به دنیای جادویی شهر موسیقی خوش آمدید. اینجا آغاز سفری شگفت‌انگیز است. صداها و نت‌ها مثل یک خانواده بزرگ کنار هم زندگی می‌کنند، اما طوفانی عجیب همه چیز را به هم می‌ریزد. در نت‌خانه، رازهای اولیه موسیقی را کشف می‌کنید و برای ماجراجویی‌های بیشتر در کتاب شهر موسیقی آماده می‌شوید.»
همچنین کتاب «شهرآهنگ» شامل ۴۲ صفحه در قطع رقعی است. این کتاب مفاهیمی همچون کشش، سرعت، دینامیک و شناخت سازها را در فضایی داستانی و آموزشی روایت می‌کند.
در توضیح «شهرآهنگ» آمده است: «ماجراجویی ما در شهرآهنگ ادامه دارد. حالا که در نت‌خانه با اصول اولیه موسیقی آشنا شدید، وقت آن رسیده تا قدم فراتر نهیم و به اعماق این دنیای شگفت‌انگیز سر بزنیم. شهر موسیقی جایی است که صداها، نت‌ها و حتی سکوت‌ها، در کنار هم حرفی برای گفتن دارند. این بار، با چالشی جدید روبرو می‌شویم: یک جادوگر مرموز می‌خواهد همه چیز را ساکت کند. آیا می‌توانید کمک کنید شهر موسیقی نجات یابد؟»