یادداشت
ساماندهی موسیقی خیابانی در کلان‌شهر تهران- محسن سپهرپور
محسن سپهرپور
موسیقی خیابانی به عنوان یکی از جلوه‌های زنده فرهنگی در فضا‌های عمومی، در بسیاری از شهر‌های بزرگ جهان بخشی از هویت و زیبایی شهری محسوب می‌شود. این نوع موسیقی می‌تواند فرصتی برای نشاط اجتماعی، تعاملات فرهنگی و حمایت از استعداد‌های نوظهور باشد. در تهران، به عنوان یک کلان‌شهر اسلامی که تحت قوانین و اصولی خاص اداره می‌شود، این پدیده با چالش‌های ویژه‌ای مواجه است که نیازمند بررسی دقیق و متعادل است.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان مرجع اصلی سیاستگذاری و صدور مجوز‌های مربوط به فعالیت‌های موسیقایی، در هماهنگی با سایر نهاد‌های فرهنگی و اداری کشور وظیفه دارد چارچوب مناسبی برای فعالیت هنری، از جمله موسیقی خیابانی، فراهم آورد. اما واقعیت پیچیده و چندوجهی این موضوع این است که موسیقی خیابانی علاوه بر جنبه‌های هنری و فرهنگی، حساسیت‌های ویژه‌ای در حوزه‌های دینی و اجتماعی نیز برمی‌انگیزد.
برخی از مراجع دینی محترم، با توجه به اهمیت حفظ ارزش‌ها و اخلاقیات اسلامی، نگاه محتاطانه و محافظه‌کارانه‌ای نسبت به برخی سبک‌ها و محتوای موسیقی دارند. این نگاه که از دغدغه‌های ارزشی و فرهنگی نشأت می‌گیرد، به هیچ وجه نباید به عنوان محدودیتی غیرمنصفانه یا مانعی بی‌دلیل تلقی شود. بلکه باید به عنوان فرصتی برای گفت‌و‌گو و ایجاد چارچوب‌های همدلانه و احترام‌آمیز نگریسته شود که ضمن حفظ حرمت‌ها، فرصت‌های فرهنگی را نیز میسر سازد.
از سوی دیگر، بسیاری از مردم تهران به موسیقی خیابانی علاقه‌مندند و حضور نوازندگان و هنرمندان خیابانی را نشانه‌ای از زنده بودن و پویا بودن فضا‌های شهری می‌دانند. موسیقی خیابانی علاوه بر ایجاد شادی و روحیه، به رشد فرهنگی و اجتماعی شهروندان نیز کمک می‌کند و می‌تواند فضایی برای کشف استعداد‌های هنری جوانان باشد که به دلیل محدودیت‌های مختلف، امکان حضور رسمی در صحنه موسیقی را ندارند.
اما باید پذیرفت که ساماندهی این فعالیت‌ها، به ویژه در تهران، نیازمند توجه به ملاحظات مختلفی است. پرسش‌هایی مانند اینکه چه کسانی اجازه دارند موسیقی خیابانی اجرا کنند، این اجرا‌ها در کدام فضا‌ها و با چه محتوایی باید صورت پذیرد، و چگونه می‌توان امنیت هنرمندان و شهروندان را تضمین کرد، از مهم‌ترین موضوعاتی است که باید به طور دقیق مورد توجه قرار گیرد.
تجربه‌های جهانی نشان داده است که ایجاد مکان‌های مشخص برای اجرای موسیقی خیابانی، صدور مجوز‌های قانونی و نظارت معقول بر محتوا و نحوه اجرا، می‌تواند تعادلی میان آزادی هنری و نظم شهری ایجاد کند. در تهران، با توجه به ویژگی‌های فرهنگی و مذهبی، این امر باید با ظرافت و هماهنگی بیشتر بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری و نهاد‌های دینی و فرهنگی صورت گیرد.
همچنین، لازم است برای نوازندگان خیابانی آموزش‌هایی در زمینه رعایت قوانین، احترام به حقوق شهروندان و ملاحظات فرهنگی فراهم شود تا اجرای موسیقی خیابانی نه تنها موجب نشاط و زیبایی شهر شود، بلکه به حفظ آرامش و امنیت شهروندان نیز کمک کند.
در پایان، تاکید می‌کنم که موسیقی خیابانی، با توجه به اهمیتش در فرهنگ شهری و جامعه، می‌تواند بستری برای همگرایی میان ارزش‌های دینی، نیاز‌های فرهنگی و مطالبات مردمی باشد. این امر مستلزم گفت‌وگوی مستمر و همکاری محترمانه میان همه کنشگران فرهنگی، هنری و دینی است تا شاهد تهران شهری باشیم که در آن هنر و ایمان در کنار هم شکوفا می‌شوند.
منابع:
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. «آیین‌نامه صدور مجوز فعالیت‌های موسیقایی». تهران، ۱۴۰۲.
موسوی، علی. «نقش موسیقی خیابانی در فرهنگ شهری». فصلنامه مطالعات شهری، شماره ۱۲، ۱۴۰۰.
رفیعی، مهدی. «تعامل دین و هنر در جامعه معاصر». نشر فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۹.
شهرداری تهران، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهری. «گزارش وضعیت هنر‌های شهری». ۱۴۰۱.
گفت‌و‌گو با نوازندگان خیابانی تهران، هفته‌نامه هنر و شهر، شماره ۸۵، ۱۴۰۲.