«نظریات اجتماعی در گفتمان شریعتی» در خانه‌موزه دکتر شریعتی بررسی شد
نشست «در جست‌وجوی نظریات اجتماعی در گفتمان شریعتی» روز سه‌شنبه ۱۵ مهر در خانه‌موزه‌ی دکتر علی شریعتی منطقه ۶ برگزار شد.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر، در این نشست سیدجواد میری، به‌عنوان نویسنده‌ی کتاب؛ حسن محدثی گیلوایی و آیدین ابراهیمی، به‌عنوان جامعه‌شناسانی که مطالعات خود را از جمله بر روی اندیشه‌های دکتر علی شریعتی متمرکز کرده‌اند و آثار متعددی در باره‌ی ایشان منتشر کرده‌اند، شرکت داشتند.
در ابتدای جلسه پس از اشاره‌ای که به تفاوت «نقد» و «انتقاد»، انجام شد؛ سید جواد میری طی سخنانی به چگونگی و چرایی تالیف کتاب پرداخت و اظهار داشت که انگیزه‌ی وی از تالیف آن، این سوال بوده که چرا در علوم انسانی هرگاه می‌خواهیم درباره‌ی موضوعی صحبت کنیم، تنها باید بگوییم که متفکران غربی چه گفته‌اند و بعد بر آن اساس خود را صورت‌بندی کنیم. به همین دلیل و خالی بودن جا و نقش متفکران شرقی در بررسی نظریه‌های جامعه‌شناسانه، در زمان نوشتن تز دکترای خودم، بخشی از آن‌را به بررسی اندیشه‌های شریعتی اختصاص دادم، و بعد‌ها هم این مطالعه را ادامه دادم، ضمن این‌که از دوران تحصیل هم علاقه به مباحث مرتبط با دکتر شریعتی داشته‌ام و در این کتاب هم تمرکز اصلی‌ام بر این بوده که آیا به‌دور از تمامی حواشی و مبنا قرار دادن تنها متن، می‌توان شریعتی را فراتر از نگاه علاقمندان و منقدان افراطی‌اش، به‌عنوان یک جامعه‌شناس کلاسیک ارزیابی کرد.
سپس میری، به رئوس مطالبی که در کتاب به‌عنوان نظریات اجتماعی شریعتی موردتوجه و نقد و بررسی قرار داده است، اشاره کرد.
پس از آن حسن محدثی با توصیفاتی از نویسنده‌ی کتاب و سبک و سیاق نوشته‌های ایشان، اظهار داشت اگرچه دکتر میری به شریعتی تعلق خاطر دارد، اما سعی می‌کند که او را نقد هم بکند، در حالی‌که در مقابل چنین نگاهی، شریعتیست‌ها نقد شریعتی را تاب نمی‌آورند و با انواعی از روش‌ها می‌خواهند شریعتی را فراتر از نقد قرار دهند. اما میری تلاش می‌کند متفکران ایرانی را در سطح جهانی معرفی کند. شریعتی متفکری دینی و البته شیعی است که در جهان شیعی زندگی می‌کند و تلاش شریعتی این بوده که تفسیری عقلانی و جهان‌شمول از مذهب و تشیع ارائه کند.
محدثی در ادامه گفت: ضمن آن‌که شریعتی را از موفق‌ترین روشنفکران ایران و جهان اسلام دانست، اما ضمن اشاره به طرفداران به‌هنگام شریعتی در سال‌های منتهی به انقلاب و ابتدای آن؛ و طرفداران نابه‌هنگام شریعتی، در سال‌ها و دهه‌های اخیر؛ تاکید کرد که در عین‌حال شریعتی نمی‌تواند یک جامعه‌شناس یا نظریه‌پرداز محسوب شود، بلکه متفکری بود درگیر با مسائل دوران و زمانه‌اش، و در همان سطح از اندیشه‌ورزی هم بسیار شتابزده عمل نمود. سوال امروز این است که او را باید در چه قالبی قرار دهیم و چگونه او را صورت‌بندی کنیم، او با تفکیک مابین نظریات جامعه‌شناسی و نظریات اجتماعی، گفت شریعتی نظریات اجتماعی دارد، اما جامعه‌شناس نیست، چرا که جامعه‌شناس باید نظریه‌پردازی جامعه‌شناسانه داشته باشد و کسی که ایده‌های پراکنده جامعه‌شناختی در آثارش هست، یا به جامعه‌ی خوب و آرمانی می‌پردازد، نمی‌تواند جامعه‌شناس محسوب شود.
وی هم‌چنین گفت میری تلاش می‌کند شریعتی را بازخوانی محققانه و منتقدانه کند و این تلاش ارزشمندی است، اما ما در برخورد با شخصیت‌ها و اندیشه‌های برجسته و اسطوره‌سازی‌شده نیازمند شناخت دقیق و سپس گذر از آنها هستیم، چرا که ماندن در هر چیز، راکد شدن است و پیشرفت و اعتلا تنها از مسیر گذر کردن و عبور، آن هم پس از شناخت کامل موضوع محقق می‌شود، پس لازم است از اسطوره‌ها، پس از بازبینی دقیق آثار و اندیشه‌های آنان، گذر کنیم.
پس از آن آیدین ابراهیمی، دیگر میهمان برنامه، ضمن نقد نظریات مطرح‌شده از سوی حسین محدثی، اظهار داشت؛ نظرات بسیاری از کسانی که اکنون در جهان غرب به‌عنوان جامعه‌شناس شناخته می‌شوند، تفاوت فاحشی با نظریات ارائه‌شده توسط دکتر شریعتی نداشته است، و این‌که نظریات او انطباق کاملی با توقعات موجود از جامعه‌شناسی و جامعه‌شناسان ندارد، نباید مانع از به‌رسمیت شناختن او به‌عنوان یک جامعه‌شناس باشد. بله نظریات شریعتی شتابزده ارائه شد، اما در ایران ما هم‌چنان دچار نقد‌های شتابزده هم هستیم.
وی درباره‌ی صحبت‌های محدثی گفت که ایشان در آثارش تنها از یک الگو تبعیت می‌کند، اما جامعه‌شناسی دارای سنت‌های متفاوت و متکثری است و ضمن پرداختن به آثار علی شریعتی، اظهار داشت هر چند شریعتی در برخی آثارش خطا‌های معرفتی مرتکب شده، اما هم‌چنان می‌تواند در حوزه‌ی جامعه‌شناسی به‌عنوان یک متفکر موردتوجه باشد، متن و در عین‌حال کار دکتر میری آکادمیک و روشمند و ارزشمند است، زیرا ایشان متن را از رخداد‌ها خارج می‌کند و به نقد و بررسی آن می‌پردازد. در بحث از اسطوره‌زدایی، ابراهیمی به لزوم پرهیز از برخورد واکنشی، و شتابزدگی بحران‌زا در نسبت با مبانی معرفتی، و لزوم ایجاد سنت فکری، به‌جای عبور از سنت تاکید کرد.
در ادامه برنامه سید جواد میری نیز به بحث درباره‌ی نظرات ارائه‌شده پرداخت و ضمن برشمردن آثاری در غرب، بر توصیف جامعه‌شناسانه از پدیدار‌ها در آثار اشاره کرد. وی با اشاره به خاطره‌ای در مورد دیدار دکتر شریعتی و حنیف‌نژاد اظهار داشت شریعتی داخل هیچ تشکیلاتی قرار نمی‌گیرد و ما باید با پرهیز از تمامی حاشیه‌های ایجادشده پیرامون شخصیت‌ها، سعی کنیم متن‌محور سراغ متفکران برویم.
در پایان نشست بخش پرسش و پاسخ برگزار شد و مهمانان به بحث و بررسی موارد مطرح‌شده پرداختند.
گفتنی است نشست گفت‌و‌گو در باره نظریات اجتماعی دکتر شریعتی، از مجموعه‌نشست‌هایی است که قرار است خانه‌موزه‌ی دکتر علی شریعتی با هدف تبیین اندیشه‌ها و آثار ایشان، به‌صورت ماهانه برگزار کند. علاقمندان می‌توانند با مراجعه به صفحه‌ی اینستاگرام خانه‌موزه از برنامه‌های آینده این مرکز، آگاه شوند.