وزیر جدید فرهنگ و چالشهایی از جنس کتاب
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت یازدهم با مسائل جدی در حوزه نشر کتاب مواجه خواهد بود که بیشک بخش قابل توجهی از توان و فرصت او را معطوف خواهد کرد و چه بسا در این زمینه قربانیهای بسیاری از او خواهد گرفت. اما آیا وزیر جدید ارشاد به توفیقی در این زمینه دست مییابد یا به سرنوشت وزیران پیشین مبتلا خواهد شد؟
به گزارش شهر، علی جنتی از سوی حسن روحانی به عنوان گزینه پیشنهادی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به مجلس شورای اسلامی معرفی شده است، اما چه جنتی بتواند از مجلس رأی اعتماد بگیرد و به عنوان وزیر بعدی آغاز به کار کند و چه فرد دیگری در این وزارتخانه مشغول به کار شود، مسائل زیادی در حوزههای مختلف فرهنگی از جمله نشر کتاب وجود دارد که رفع هر یک، عزمی جدی میطلبد.
ممیزی کتاب یکی از مهمترین چالشهایی است که وزیر بعدی ارشاد مانند اسلاف خود با آن دست به گریبان خواهد بود و چه بسا در این دوره، بیشتر. عملکرد دولت پیشین در این حوزه، بیشترین انتقادها را از سوی نویسندگان و مترجمان به دنبال داشت. این انتقادها بیش از همه شامل مواردی چون تنگتر شدن عرصه ممیزی، سلیقهیی عمل کردن ممیزان، طولانی بودن روند دریافت مجوز برای کتابها و بالا رفتن تعداد کتابهایی بود که در دو دوره دولت نهم و دهم نتوانستند مجوز نشر بگیرند.
خانه به دوشی نمایشگاه کتاب تهران چالش دیگر این وزارتخانه است. نمایشگاه کتاب تهران در بیستمین دوره برگزاری خود، محل نمایشگاههای بینالمللی تهران را ترک کرد و بعد از حرف و حدیثهای بسیار درباره مکان برگزاری نمایشگاه، هفت دوره میهمان مصلای امام خمینی (ره) شد. اما برگزاری نمایشگاه کتاب در مصلا، خاطرهی چندان مثبتی در ذهنها باقی نگذاشته و برگزاری نمایشگاه کتاب در این مکان همواره با انتقاد جمعی از فعالان فرهنگی، ناشران و نویسندگان همراه بوده است. در ماههای اخیر هم وزارت ارشاد از رایزنی با باغ کتاب تهران برای برگزاری نمایشگاه آینده خبر داده است. اما سیدمحمد حسینی - وزیر ارشاد دولت دهم - باغ کتاب فعلی را دارای ظرفیت لازم برای نمایشگاه کتاب ندانست و بحث ساخت و سازهای دیگری را در این محوطه مطرح کرد. یافتن مکانی برای برگزاری بیستوهفتمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران چالش دیگر وزیر ارشاد دولت حسن روحانی خواهد بود.
پایین بودن تیراژ کتابها معضل دیگر پیش روی این وزارتخانه است. دولتهای نهم و دهم بیشتر شدن آمار کتابهای چاپ اول را یکی از افتخارهای خود میدانستند، اما این بالا رفتن عنوانها به معنای بالا رفتن کتابهایی که در کشور منتشر میشدند، نبود و تیراژ پایین کتاب در کشور موضوعی است که بسیاری از دستاندرکاران این حوزه به آن انتقاد جدی دارند و این موضوع را نتیجه سیاستهای غلط فرهنگی و بالا رفتن قیمت کاغذ و گرانی کتاب میدانند.
گرانی کاغذ هم موضوعی است که اگرچه معاونت فرهنگی ارشاد برای آن کارگروهی با نام «کارگروه حل مشکل کاغذ» شکل داد، اما نتوانست در پایین آوردن قیمت کاغذ قدمی جدی بردارد. با برداشتن یارانه کاغذ از سوی دولت نهم و بالا رفتن قیمت ارز، قیمت هر بند کاغذ در کشور چندین برابر شد و با بالا رفتن هزینههای تولید کتاب در کشور، قیمت تمامشده کتاب بسیار افزایش یافت.این وزارتخانه در این سالها بارها این مشکل را نتیجه نیاز به واردات و خودکفا نبودن ما در تولید کاغذ معرفی کرد و به مرحله تولید رسیدن کارخانه کاغذ پارس را راهی برای رفع این مشکل میدانست، اما با وجود افتتاح کارخانه کاغذ پارس، عملا این کارخانه تولید چندانی نداشت و گرانی کاغذ همچنان سد راه چاپ کتاب در کشور است.
پایین بودن سرانه مطالعه در کشور هم معضلی است که برای رفع آن نیاز به فرهنگسازی و برنامهریزی درازمدت داریم که با تغییر نگاه نظام آموزشی ما به کتاب و نوع آموزش امکانپذیر میشود. البته در این سالها آمارهایی مبنی بر بالا رفتن سرانه مطالعه اعلام شده، اما کسادی بازار کتاب و بیرونقی کتابخانههای کشور خود گواه بر چشمگیر نبودن سرانه مطالعه در کشور است
کمتعدادی نشریههای ادبی هم نیاز به توجه ویژه این وزارتخانه دارد و موضوعی است که در این سالها با انتقاد اهل ادب همراه بوده است.
لغو مجوز برخی از نشرها و محدود کردن فعالیت برخی از دیگر نشرها، موضوع بحثبرانگیز دیگری است که وزیر آینده با آن دست به گریبان خواهد بود، بحثی که به بلاتکلیف شدن کتابهای تعدادی از نویسندگان و مترجمان منجر شده است.
یکی دیگر از چالشهای وزارت ارشاد، فعالیتهای قرآنی آن است که حالا یک معاونت را هم به نام خود دارد. این در حالی است که فعالیتهای دینی و قرآنی این وزارتخانه رضایت مطلوب متخصصان و مخاطبان عام را نتوانسته است کسب کند.