یحیی بونو: علم جای دین و فلسفه را گرفته است / خسروپناه: حضور آمریکا در خاورمیانه مبتنی بر فلسفه است

به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران؛ دکتر ژولین پلیسیه نویسنده و پژوهشگر دانشگاه تولوز فرانسه در مراسم دومین شب علوم انسانی با عنوان دفاع از فلسفه که با مشارکت مجله عصر اندیشه و مرکز تحقیقات علوم انسانی اسلامی صدرا در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد، در سخنانی با طرح این پرسش که آیا دفاع کردن از فلسفه به معنای کاربردی کردن آن است، اظهار کرد: فلسفه برای جوان امروزی تنها یک واحد درسی است. در حالی که ملکه علوم است و البته اگر از ملکه بودن علوم تبدیل به خادم دنیا شود، کاملا از مفید بودن خارج می‌شود. 

 

وی ادامه داد: فلسفه‌ای که خادم دنیا باشد، به دنبال اصلاح نیست، بلکه به دنبال خدمت به قدرت و فساد است. ما اهالی فلسفه گله داریم که چرا فلسفه منزوی شده است و فیلسوف وارد سیاست نمی‌شود و حتی در دانشگاه‌ها هم منزوی است. فلسفه‌ای که در غرب آموزش می‌دهند فلسفه مضاف است. 

 

پلیسیه با بیان اینکه در ایران در کشوری اسلامی هستیم و فلسفه اسلامی وجود دارد، عنوان کرد: در اینجا ولایت فقیه و روحانیت، همه در کنار علوم دیگر فلسفه می‌خوانند. اما در دنیا فلسفه خیلی مهجور است و چرا فیلسوف نباید در عین حفظ استقلال از طریق سیاست بتواند به جامعه خدمت کند. چرا که بهترین راه برای خدمت به جامعه سیاست است. 

این نویسنده و پژوهشگر فلسفه گفت: در دنیای امروز با بالا رفتن سرعت انتقال اطلاعات، این نوع تغییرات با تفکر فیلسوفان تضاد دارد. چرا که آن‌ها باید رخ‌داد‌ها و اتفاق‌ها را تجزیه و تحلیل کنند و به نظریات جدید برسند، اما این سرعت در تغییرات اجازه نمی‌دهد که آن‌ها همراه با جامعه به پیش بیایند. 

وی با بیان اینکه به تازگی کتاب «دنیای سوفی» را خوانده است، اظهار کرد: این کتاب نشان می‌دهد که همه ما ناچاریم فلسفه داشته باشیم و همین گونه هم هست. همه مردم جامعه در زندگی روزمره خود از فلسفه استفاده می‌کنند و بدون آن زندگی ممکن نیست و البته فلسفه در واقع باید در خدمت قرآن و الاهیات باشد. 

 

آیت الله سید محمد قائم مقامی استاد حوزه و دانشگاه نیز در بخش دیگری از این مراسم با بیان اینکه دفاع از فلسفه صورت نمی‌گیرد مگر آنکه یک تعریض و اشکال هم مطرح شود، گفت: فلسفه یک حقیقت و مطالعه حقیقت و تلاش برای درک حقیقت است. ما فیلسوف را کسی می‌دانیم که می‌گوید من باید بفهمم تا زندگی کنم و در صورتی حقیقت با درجات‌اش بر انسان تجلی می‌کند که آن را بر زندگی برتری دهد و آن را اصل بداند. 

وی افزود: یکی از فاجعه‌های دنیای مدرن این بوده که فکر کرد می‌تواند فضیلت را از اخلاق و خوبی‌ها جدا کند. در حالی که سقراط هم حقیقت را بدون فضیلت نمی‌بیند. در مسیر نزولی فلسفه که اوج آن به غرب کنونی می‌رسد، کار به جایی رسید که تصور شد فضیلت و حقیقت دو منبع جداگانه هستند. البته در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی این دو مقوله به هم بر می‌گردند. 

 

وی با تاکید بر اینکه پس از گذراندن دوران طلبگی علاقه شدیدی به کشف حقیقت و فضیلت داشته است، عنوان کرد: تصور می‌کنم فلاسفه در کنار آن که باید ستایش شوند جای نکوهش هم دارند. تعجب می‌کنم چرا فیلسوف‌ها حاضر نبوده‌اند تا آخر خط حقیقت را بروند؟ البته طرح این موضوع به معنای حمله به فلسفه نیست. اما برایم این سوال پیش می‌آید که چرا بزرگ‌ترین فلاسفه غرب همچون سقراط، افلاطون و ارسطو هم حاضر نیستند حقیقت خواهی و فضیلت خواهی را تا آنجا پیش ببرند که به پیامبر، به وحی و به عالم قدسی و نبوی برسند. چرا فیلسوفان بیم داشتند که وارد عرصه مدینه حکمت که‌‌ همان مدینه نبوت و ولایت است بشوند. 

 

  

حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه رئیس انجمن حکمت و فلسفه ایران نیز با اشاره به اینکه دفاع از فلسفه وقتی مطرح می‌شود که حجمه‌ایی اتفاق افتاده باشد، عنوان کرد: باید این سوال را مطرح کرد که آیا حمله به فلسفه چیز خوبی است؟ من تصور می‌کنم همه در حال خدمت به فلسفه هستند و تمام جریان‌ها همون اخباریگری، فلسفه گریزی، فلسفه ستیزی و... در واقع به فلسفه خدمت می‌کنند و اگر دفاع فیلسوفان هم دفاع معقولی باشد، فلسفه رشد می‌کند. 

 

وی تصریح کرد: به همه حمله‌کنندگان به فلسفه ارج می‌نهم و فیلسوفان را توصیه می‌کنم که سعه صدر داشته باشند و با اخلاق، منطق، حکمت و فضیلت به دفاع از فسلفه بپردازند. البته این یک بخش ماجرا ست و اینکه منتظر باشیم نقد‌ها صورت بگیرد و بعد دفاع کنیم نیز حرکتی انفعالی است. 

 

 

رئیس انجمن حکمت و فلسفه ایران همچنین گفت: اهل فلسفه باید به بحث کاربردی کردن فلسفه برای ایران امروز دقت و توجه داشته باشند، آیا دو نهاد آموزشی فلسفه در ایران با کارهای ارزشمندی که انجام می‌دهند می‌توانند فلسفه را کاربردی کنند؟ و اصلا مگر فلسفه همچون علم مهندسی است که کاربردی شود. فلسفه یک علم انتزاعی است. من معتقدم کاربردی کردن فلسفه معقول و معنادار است و متاسفانه فلسفه در شرایط آموزشی و پژوهشی کشورمان هنوز کاربردی نشده است. 

 

خسروپناه همچنین در بخش دیگری از سخنانش گفت: با این بحث که غرب فلسفه را کنار گذاشته است موافق نیستم، هگل به عنوان فیلسوف جامع نگر، آخرین فیلسوف نظام‌مند است و بعد از او با فیلسوف نظام‌مند مواجه نیستیم. بعد‌ها می‌بینیم که پوزیتیویسم (اثبات‌گرایی) و اگزیستانسیالیسم (هستی‌گرایی) و همچنین فرقه‌های دیگر فلسفی نمود پیدا می‌کند و دیگر فلسفه جامعه‌ای نداریم. 

  

  

وی با بیان اینکه حتی هایدگر با بیش از ۱۰۰ جلد کتاب فلسفه‌ایی جامع ارائه نکرده است، گفت: غرب هنوز هم روی نردبان فلسفه است و هنوز هم علم و تکنولوژی متکی بر فلسفه است. غرب پنج موج را در فلسفه پشت سر گذاشت. موج اول در قرن ۱۷ و انقلاب فلسفی و علمی آن دوران، موج دوم در قرن ۱۸ و انقلاب صنعتی، موج سوم در قرن ۱۹ و با آمدن ایدئولوژی‌هایی همچون لیبرالیسم و سوسیالیسم، موج چهارم اوایل قرن ۲۰ و با موج انقلاب استعمارگری نوین و موج آخر اواخر قرن ۲۰ و با موج جدیدی به عنوان علوم نوین شکل گرفت و تمام این تغییرات مبتنی بر فلسفه است و حتی نمی‌توان علم کوانتوم را جدایی از فلسفه دانست. تفکر فلسفی در غرب وجود دارد و اگر هیتلر از فلسفه استفاده نمی‌کرد جنگ جهانی اتفاق نمی‌افتاد. حضور آمریکایی‌ها در خاورمیانه نیز مبتنی بر فلسفه است. 

 

وی همچنین با بیان اینکه دو کاستی در فلسفه اسلامی وجود دارد، گفت: فلسفه اسلامی هنوز مبتنی بر فلسفه هستی، نفس، معرفت خدا است و اگر بخواهیم فلسفه را با دنیای امروز پیوند بزنیم به امور دیگر هم نیاز است. باید فلسفه اسلامی را وارد فلسفه فرهنگ، تمدن، رسانه، تکنولوژی و... کنیم. 

 

خسرپناه گفت: اگر کسی بخواهد حکمت ملاصدرا را بشناسد، بدون شناخت آثار مشاء، ابن عربی، اشراقی و... امکان پذیر نیست. امروز اگر ملاصدرا زنده بود در فلسفه تحول ایجاد می‌کرد. فسلفه باید کاربردی شود و حتی معتقدم باید فلسفه را در مهدکودک‌ها به کودکان بیاموزیم. 

  

  

پرفسور کرستین یحیی بونو فیلسوف و الهی‌دان فرانسوی نیز در این مراسم با تاکید بر اینکه هیچگاه حقیقت از فضیلت به صورت جداگانه بررسی نمی‌شود، اظهار کرد: فلسفه جدایی از اسلام نیست و به معنای‌‌ همان سیر فیلسوفانی است که از فارابی شروع شد و تا آخرین مرحله به ملاصدرا ختم شد. 

  

وی ادامه داد: بزرگ‌ترین لطمه‌ایی که به فلسفه و دین زده شده، پدیده‌ایی است که علم نامیده می‌شود و جای دین و فلسفه را گرفته است. به جای آن‌ها گفتند دین جدیدی به نام علم وجود دارد. البته عالمان و دانشمندان امروز خیلی متواضع‌تر شده‌اند چرا که دیده‌اند سرمنشاء تمام علوم امروز به فلسفه برمی‌گردد. 

یحیی بونو همچنین گفت: هر‌گاه فیلسوفان از علوم روزشان جدا شدند، لطمه دیدند. ارسطو به این سبب ارسطو شد که پدیده‌ایی تازه ارائه کرد. 

در این مراسم با اهدای تابلوهای طراحی چهره پرفسور بونو و دکتر خسروپناه به همراه لوح تقدیر به آن‌ها، از این دو شخصیت فلسفی تقدیر و تجلیل به عمل آمد. پیام فضلی‌نژاد سردبیر نشریه عصر اندیشه نیز در این مراسم سخنرانی کوتاهی داشت.