به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، آیین بزرگداشت چهل و هشتمین سالروز درگذشت جلال آل احمد با یادی از سیمین دانشور و شمس آل احمد یکشنبه ۱۹ شهریور با حضور علاقهمندان به ادبیات فارسی در فرهنگسرای شفق برگزار شد.
در ابتدای این مراسم مستندی که به کوشش پریسا عشقی برای جلال ساخته شده بود، پخش شد. در این مستند محمد صنعتی، رضا سیدحسینی و بهمن شعلهور پیرامون این نویسنده صحبت کردند.
در ادامه محمدحسین دانایی، خواهر زاده آلاحمد، با اشاره به اهداف برگزاری چنین بزرگداشتهایی اظهار کرد: جوانان ما امروز شرایط سختی را بدون راهنما، حمایت و هدفگذاری دقیق به سر میبرند و اگر نتوانیم برای نسل آینده الگوسازی کنیم، مهار آینده از دست ما خارج میشود.
وی افزود: شخصیتهایی چون مرحوم آیتالله طالقانی، غلامرضا تختی، جلال آل احمد و سیمین دانشور کالای انحصاری نیستند که در پستو مخفی و یا مصادره به نفع شوند، اینها باید آزادانه و صادقانه و بدون پردهپوشی و دیدگاه تبعیضآمیز به جوانان معرفی شوند و جوانان آزادانه آنان را به عنوان الگو انتخاب کنند.
دانایی با بیان اینکه ما نیز همچون هم نسلیهای خود در دهه ۲۰ با شخصیتهایی مانند جلال آل احمد، شمس آل احمد و سیمین دانشور با عرصههای سیاست، فرهنگ و ادبیات آشنا شدیم، افزود: در طول این سالها شاهد نظریات متعدد موافق، انتقادی و مخالف نسبت به این افراد به ویژه جلال آل احمد بودیم.
مواجهه برخی با جلال آلاحمد و دانشور احساسی است
خواهرزاده جلال آل احمد گفت: برخی نیز نه مخالف و نه موافق بودند اما بیان میکردند به شخصیت و منش جلال آل احمد، صراحت و صداقت او علاقهمندند که به عقیده من این افراد برای موضعگیری درباره آثار و افکار این سه فرهیخته، بیش از اینکه به معیارهای عقلی، علمی و منطقی خود استناد کنند، بیشتر به احساسات خود تکیه کردند.
وی سلطه انکارناپذیر شخص جلال بر افکار و آثارش، تحت تأثیر قرار گرفتن برخی افراد از اخلاق، منش، رفتار و کردار و حضور اجتماعی این نویسنده را از دلایل قضاوتهای احساسی در مورد جلال آل احمد عنوان کرد.
دانایی افزود: این دیدگاهها باعث جایگزینی حب و بغض به جای معیارهای علمی و عقلی و ارزیابیهای سطحیتر در مورد آثار و افکار این نویسنده شده است. حتی چندین بار سیمین دانشور در مصاحبههای خود اعلام کرد که جلال آل احمد فوت کرده، به آثار، افکار و نظریات او بپردازید.
دانایی با بیان اینکه جلال آل احمد، شمس و سیمین دانشور انسانهای عادی با مجموعهای از نقاط قوت و ضعف بودند که باید آنان را با دیدگاه عقلانیتر و اعتدالیتر قضاوت کنیم، اظهار کرد: برای دستیابی به این هدف باید به خرد جمعی مراجعه کرده و قضاوت افکار عمومی را بطلبیم.
تحت تاثیر مواضع سیاسی جلال و ادبیات دانشور قرار گرفتیم
هرمز همایونپور مترجم و مدیر مسئول مجله «نقد و بررسی کتاب تهران» در ادامه با خواندن پیام ویکتوریا دانشور خواهر سیمین دانشور که به دلیل کسالت نتوانسته بود در این مراسم حضور یابد، با اشاره به شخصیت جلال آل احمد گفت: نسل ما تحت تأثیر مواضع سیاسی آل احمد بود و بعد از گذر زمان از لحاظ ادبی تحت تأثیر سیمین دانشور قرار گرفتیم.
وی قلم سیمین دانشور را قلمی روان توصیف کرد و گفت: آثار وی خاصیت شعری داشت و انسان هنگام خواندن آثار دانشور به یاد سبک شاعران میافتاد.
حسین ایمانی جاجرمی جامعهشناس نیز در این آیین با اشاره به چگونگی حضور جلال آل احمد در موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران و فعالیت او در این موسسه گفت: این نویسنده در نوشتاری از شرح احوال خود به وقایع تاریخی، چگونگی فعالیت خود در موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران میپردازد.
وی افزود: آل احمد در موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، اثری منتشر نکرد، ولی یک گروه تکنگاری و مونوگرافیک را ایجاد و در پی آن، آثاری متعدد در این حوزه منتشر شدند.
فروغ در شعر و دانشور در داستان دغدغه مشترک داشتند
سیمین پناهی فرد نویسنده و پژوهشگر ادبی نیز با بیان ماجرای ازدواج سیمین و جلال و سیر زندگی این دو نویسنده گفت: سیمین دانشور در آثار خود سعی کرد به نقش زنان به عنوان همسر و مادر توجه کرده و به پنهانترین زوایای حسی و عاطفی زنان بپردازد و کاری که فروغ فرخزاد در اشعارش به آنها پرداخته، دانشور در داستانهایش به آنها میپرداخت و سایر نویسندگان زن تحت تأثیر سبک او بودند.
وی گفت: خانم دانشور در نوشتههای خود به چگونگی فعالیت و سبک نویسندگی آل احمد پرداخته که میگوید مواد خام نوشتههای جلال، زندگی مردم است که آنها را زندگی کرده یا زندگی میکند و قهرمانان داستانهایش را یا میبینیم یا میشناسیم.
پناهی فرد ابراز امیدواری کرد که در آینده آیین بزرگداشت جلال آل احمد و سیمین در خانه موزه آنها برگزار شود.
همچنین در این مراسم قطعهای از فایل صوتی داستان «نون والقلم» که در سال ۱۳۳۶ در اولین سفری که آلاحمد به همراه دانشور در دهم تیرماه تا دوم مهر ۱۳۳۶ داشتند و توسط اشتراسد ضبط شده بود، برای اولین بار پخش شد. اشتراسد فردی بود که جلال دو بار از وی برای سفر به ایران دعوت کرد. تفنن این پزشک اتریشی ضبط صوت همراهی بود که همواره از آن برای ضبط صدا استفاده میکرد و صحبتهای جلال در ضبط صوت او یکی از آثار با ارزش برجای مانده است که خانواده وی پس از درگذشتش فایلها را به سفارت ایران در وین تحویل میدهد.
حمایت ۴۰ ساله شمس آل احمد از برادرش / به سیمین دانشور ستم شده است
نعمت احمدی وکیل پایه یک دادگستری نیز در این آیین با اشاره به آشنایی خود با شمس آل احمد گفت: من در دهه ۵۰ رشد کردم و در دورهای قرار داشتم که موافق جلال نبودم، با شمس رفاقت داشتم و معتقدم که شمس و سیمین دانشور نتوانستند زیر سایه جلال آل احمد نشو و نمو داشته باشند و درونمایه خود را آن طور که شایسته است به جامعه بشناسانند.
وی با بیان اینکه با توجه به سرگردانی سیمین دانشور در ادبیات، گذر زمان باعث میشود که مردم بیشتر با او آشنا شوند، افزود: شمس آل احمد حدود ۴۰ سال علم و ستون جلال را بر دوش کشید تا توانست از نام جلال پاسداری کند و نگذارد نام او در کوران موافقتها و مخالفتها بیفتد. معتقدم در طول این سالها به شمس آل احمد و سیمین دانشور ستم شده است.
احمدی با اشاره به طیف دوستان شمس آل احمد اظهار کرد: وی در زمینههای فرهنگ و سیاست فعالیت داشته و در فهرست اسامی دوستان او همه طیفها از جمله دکتر مصدق، حضرت امام خمینی (ره) و مرحوم حاج سید احمد خمینی دیده میشود. شمس در طول دوران زندگی خود تلاش کرد نام جلال را بر دوش بکشد اما روح ناآرامی داشت که به او اجازه نمیداد تا پایان در یک کار بماند.
مجتبی گلستانی نویسنده و منتقد ادبی که دیدگاههای انتقادی خود نسبت به جلال آل احمد را در کتاب «واسازی متون جلال آل احمد» گردآوری و منتشر کرده، دیگر سخنران این آیین بود و به عقیده او جلال آل احمد دچار تنهایی شده است.
وی با بیان اینکه آل احمد دهههای عمر خود را صرف تغییر جامعه کرده، گفت: ما با انسانی مواجهیم که سرخورده است و در آثارش چنین رویکرد و دیدگاهی را میتوان دید.
گلستانی با اشاره به اینکه یک ویراستار انتقادی ادبی از آثار جلال آل احمد وجود ندارد، افزود: برای بررسی آثار این نویسنده، منبع مناسبی وجود نداشت که آثار او را از کتاب فروشیهای دست دوم تهیه کردم و این باعث تأسف است برای نویسندهای که جایزه ادبی به نام او تأسیس شده و جایزههایی به آن اختصاص داده میشود، ویراست ادبی مناسبی از آثارش نباشد.
نقد و بررسی داستان «بچه مرد» از جلال آلاحمد توسط جمیله موسوی پژوهشگر حوزه ادبیات داستانی، نمایش مستند «خانه سیمین و جلال» به نویسندگی و کارگردانی پریسا عشقی، ارائه گزارشی در مورد مرمت و بازسازی خانه جلال آل احمد و سیمین دانشور توسط فرزاد رستمی فر مدیر پروژه این طرح و معرفی کتابهای «روشنفکر میهنی» (برشهایی از زندگی جلال آل احمد) اثر حبیبالله مهرجو و «با من بنویس» اثر شهرام سی جوانی از دیگر بخشهای این برنامه بود که با همکاری انجمن دوستداران سیمین و جلال در فرهنگسرای شفق برگزار شد.
جلال آلاحمد نویسنده، منتقد ادبی و مترجم سال ۱۳۰۲ در تهران به دنیا آمد، وی از جمله نویسندگان ایرانی بود که به مسائل اجتماعی نیز توجهی خاص داشت و در داستانهایش دغدغهها و رنجهای مردم را بازگو میکرد.
جلال آل احمد ۱۸ شهریور ماه سال ۱۳۴۸ در اسالم گیلان درگذشت، خسی در میقات، نون و القلم، غربزدگی، از رنجی که میبریم و مدیر مدرسه از جمله آثار این نویسنده است.