به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر، نشست تخصصی «سفارشی‌نویسی در ادبیات کودک» دوشنبه ۱۵ آذرماه به همت کتابخانه شقایق منطقه ۸ با حضور استادان و نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان در فرهنگسرای گلستان برگزار شد. در این نشست قدرت‌الله طاهری دانشیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی، منتقد و نویسنده، سید مصطفی مطهری نویسنده، ناشر و ارزیاب کتاب کودک و نوجوان، سید محمد مهاجرانی کارشناس ارشد ادبیات کودک از دانشگاه شهید بهشتی، پژوهشگر و نویسنده، فرزانه فراهانی کارشناس ارشد ادبیات کودک از دانشگاه شهید بهشتی و نویسنده کودک حضور داشتند.
در این نشست قدرت‌الله طاهری منتقد و نویسنده عنوان کرد: ابتدا باید تعریفی از سفارشی نویسی داشته باشیم. سفارشی‌نویسی یک پدیده است، پدیده‌ای در جریان آفرینش ادبی که از مراکز رسمی یا غیررسمی که متولی امور فرهنگی هستند یا در نقش متولی فرهنگ ظاهر می‌شوند، به کسانی که حقیقی یا حقوقی توانایی میانگین یا عالی در آفرینش ادبی دارند، سفارش می‌شود. شاعر و نویسنده در قبال اجرای تعهد خود دستمزدی دریافت می‌کند و حقوق معنوی را به سازمان سفارش‌دهنده واگذار می‌کند و دیگر مدخلیتی در سرنوشت اثر ندارد.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا از این طریق آثار ادبی شاخص و ماندگار به وجود آمده یا نه، گفت: ابتدا باید ببینیم ساز و کار یک کار ادبی ماندگار چه چیزی است و اینکه سفارشی نویسی در کجای این فرایند قرار می‌گیرد. نویسندگان سخنگوی افراد دیگر هستند و دیگران از چشم و زبان آنها دنیا را درک می‌کنند. نویسندگان برای اینکه بتوانند به فهم اصیل دست پیدا کنند، نیاز به آگاهی بالایی دارند. نویسنده از طریق مطالعات فراگیر از ادبیات درون فرهنگی و برون فرهنگی، بخشی از این آگاهی را کسب می‌کند و بخشی دیگر از فهم و تأمل او از مناسبات و گفت‌وگوهایی است که او با دیگران دارد.
در ادامه نشست سید مصطفی مطهری درباره بحث سفارشی‌نویسی گفت: در بحث سفارشی نویسی ما تعریف مشخص و درستی نداریم و نمی‌توانیم سفارشی‌نویسی را انکار کنیم. در مراجعه به تاریخ از کتیبه‌ها گرفته تا آثار فاخر و غیرفاخر حتماً سفارشی‌نویسی در فرایند ادبیات ایران اثرگذار بوده؛ چه مثبت و چه منفی. پس ما نمی‌توانیم به سفارشی‌نویسی به شکل نقطه‌ای نگاه کنیم، چون اصولاً اثر فاخر در طول زمان شناخته می‌شود.
وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: به عنوان ناشر و دلسوز ادبیات باید بگویم در بازار دو نگاه وجود دارد، یک نگاه این است که چرا متن ادبی باید ویراستاری کاملی داشته باشد یا از کاغذ باکیفیت استفاده شود. اثر را می‌توان با سفارش نهادی خاص به فروش بالایی رساند، ولی من معتقدم که کار باید از نظر ادبیاتی محکم باشد. نگاه دیگر این است که ما باید کاری تولید کنیم که فروش بالایی داشته باشد؛ مثلاً رنگ و لعاب بیشتری داشته باشد و خریدار را به سوی خود بکشد و این در تعریف سفارشی‌نویسی اثر دارد. در یک اثر سهم صاحب قلم و ایده‌پرداز و سفارش‌دهنده باید مشخص باشد و اینکه اختیاردار قلم چه کسی خواهد بود و این در تعریف سفارشی‌نویسی باید گنجانده شود؛ پس می‌توان گفت سفارشی نویسی حاوی نکات مثبتی است، اما باید درباره نکات منفی آن از جمله اسارت صاحب قلم حساسیت خیلی زیادی به خرج داد.
سخنران بعدی این نشست سید محمد مهاجرانی بود که درباره موضوع سفارشی‌نویسی گفت: سفارشی نویسی چند معنا دارد. یک معنا اینکه سفارشی نویسی را با مفهوم مخالفش در نظر بگیریم که می‌شود آزادنویسی یا آزاداندیشی. نویسنده‌ای که درد و تحول درونش را بیان می‌کند و این بهترین حالت نویسندگی است یا اینکه نویسنده بر اساس نگرش خود نگارش می‌کند که می‌توان گفت در واقع اثر برای نویسنده است و او آزادنویس است و سفارشی‌نویس نیست. ولی در نقطه مقابل آن در سفارشی‌نویسی نوشته نه بر اساس دغدغه نویسنده است و نه بر اساس درد و اندیشه و انگیزه نویسنده است. این شخص یک عریضه‌نویس و یک بافنده است که مصالح را در اختیارش قرار می‌دهند و اثرش یک اثر خلاقانه و هنری نیست.
وی اضافه کرد: سفارشی‌نویسی در زمان ما با زمان گذشته بسیار تفاوت دارد. به نظرم اولین مشکل از واژه سفارشی‌نویسی شروع می‌شود. ولی نمی‌توان گفت یک اثر سفارشی خوب است یا بد؛ خوب یا بد بودن اثر بر اساس نقدهای درون‌متنی و برون‌متنی است و اطلاق کلمه سفارشی نشان‌دهنده کیفیت آن نیست.
مهاجرانی در پایان گفت: وقتی نویسنده‌ای برای ناشر متخصص و مجرب می‌نویسد و کاری فاخر تولید می‌کند و بر اساس چیزی که او تعیین کرده و کانالی که او مشخص کرده حرکت می‌کند، نمی‌توان گفت چون این کار سفارشی است پس ارزش علمی و هنری و ادبی ندارد. این‌گونه آثار را باید خیلی خوب تحلیل کرد؛ درباره این مسئله دو نگاه وجود دارد، یک نگاه این است که نویسنده از هویت خود فاصله گرفته و در یک جمع و فرایندی ذوب شده و نگاه دیگر این است که نه، این کار بسیار ارزشمند و فاخر است و نویسنده اگر رها می‌شد کار خراب می‌شد و در واقع ناشر متخصص و پژوهشگر مجرب آن را تراز کرده و کار را می‌سنجد و از انحراف مسیر جلوگیری می‌کند. اگر ضعف نظارتی باشد کار دچار انحراف خواهد شد و اینجا ارزش کار سفارشی مشخص خواهد شد.
