بي‌اعتنايي به پيرترين موجود زنده ايران

 به گزارش خبرنگار شهر، چندي پيش پايگاه اينترنتي مادر طبيعت فهرست 10 اصله از كهنسال ترين درختان جهان را منتشر كرد كه در اين گزارش سرو ابرقو به عنوان دومين موجود كهنسال كره زمين با سن حداقل 4 هزار سال پس از كهن ترين درخت با 5 هزار سال سن در كاليفرنيا معرفي شد، موضوعي كه  برخي از كارشناسان نيز بر سر آن اختلاف نظر دارند.

سرو ابرقو که به روايتي قديمي ترين ساکن کوير است، با 25متر ارتفاع در قلب ايران زندگي مي کند و پير ترين موجود زنده آسيا لقب گرفته است. اين درخت به خاطر عمر طولاني در ايران باستان نماد اهورامزدا بوده و در تاريخ نوشته ها آمده که بعضي از درختان سروي که در ايران وجود دارند، توسط زرتشت پيغمبر کاشته شده‌اند.

با اين توضيح اين درخت كهن بهانه‌اي شد تا مصاحبه‌اي را با كارشناسان در مورد وضعيت آن پي‌گيري كنيم كه با هم مي‌خوانيم: 

محمدرضا عالم مديركل منابع طبيعي استان يزد در گفت‌وگو با خبرنگار محيط زيست « شهر» مي گويد: "تغيير كاربري باغ‌ها و مزارع اطراف سرو ابرقو وتبديل آنها به پارك و آسفالت اطراف آن منجر شده كه نياز آبي ريشه‌هاي اين درخت كه قبلاً از طريق آبياري اراضي مذكور تأمين مي شد به صورت كافي برآورده نشود."

به گفته او اين مجموعه تا چند وقت پيش متولي خاصي نداشته ولي اخيراً محيط زيست پيگير احياي نيازها و بهبود شرايط محيط اطراف اين اثر ملي طبيعي شده است.

وضعيت سرو ابرقو نسبت به سالهاي قبل بهتر است

از سوي ديگر محمود صفرزاده بندري مديركل محيط زيست استان يزد در واكنش به پرسش خبرنگار محيط زيست خبرگزاري شهر مبني براينكه آيا مرگ اين سرو كهنسال نزديك است مي گويد: "خدا نكند چنين اتفاقي براي سرو ابرقو كه نماد ايستادگي در دل كوير است بيافتد. "

او در ادامه اضافه مي كند :" برخلاف اظهار نظر هايي كه در برخي گزارش ها شده نه تنها سرو ابرقو در شرايط خشكي به سر نمي برد بلكه وضعيت آن نسبت به سال هاي گذشته بهتر هم شده است. "

صفر زاده در واكنش به اينكه سرو ابرقو متولي خاصي ندارد تأكيد مي كند: "يك كميته راهبردي متشكل از منابع طبيعي ، محيط زيست، ميراث فرهنگي و گردشگري ، شهرداري ، فرمانداري ابرقو و متخصصان مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي يزد مشكلات و مسائل اين مجموعه مانند ميزان آب، وضعيت چراغ ها و ... را از طريق بازديد هاي دوره اي بررسي مي كنند و محيط زيست نيز به عنوان ناظر عالي بر فعاليت هاي اين كميته نظارت مي كند. "

او قوياً سن اين درخت را بيش از 4 هزار سال معرفي مي كند و در تأييد گفته خويش به تحقيقات و گزارش هاي بسياري از كارشناسان بين المللي اشاره مي كند.

اخلاف نظر در مورد 1500 ساله بودن يا 4 هزار و 500 ساله بودن سرو ابرقو مهم نيست مهم حفاظت از اين سرو كهنسال است

دكتر حسين آخاني استاد دانشگاه نيز در گفتگو با خبرنگار محيط زيست خبرگزاري شهر مي گويد:" اين درخت كهنسال در دل كوير در خود اطلاعات اقليمي هزاران سال را نهفته دارد و بايستي بسيار بيشتر از آنچه در حال حاضر صورت مي گيرد به آن توجه شده و نگهداري شود. "

خشتي ترين روياي خاک ايران، يزد، سروي را در آغوش گرفته است که يادگار سالها همزيستي با مردمان سرزميني است که مي دانند طبيعت يعني زندگي و زندگي با سرو يعني زندگي با زيبايي. کوير ابرکوه را که در مي نوردي، به پيرترين ساکن کويرهاي جهان خواهي رسيد.

سرو نمادي از ايران بوده در ايران باستان ، کاشتن درخت از اهميت بسيار بالايي در طبقات مختلف جامعه برخوردار بوده است. در نگاره ها و آثار باستاني مانند حجاري هاي دوره هخامنشي در تخت جمشيد، نماد درخت و به طور خاص ، سرو آورده شده است.زرتشتيان معتقدند که سرو به دليل آن که درختي هميشه سبز است، همواره در ايران اهميت خاصي داشته و سروچهار هزار ساله ابرقو نيز که آن را سرو زرتشت هم مي نامند، نمادي از همين امر به شمار مي رود.

غير از نگاره ها و حجاري ها در پارچه بافي ها هم به گونه اي گياه ، درخت و همان سرو خميده که بعدها در فرهنگ ايراني ترمه ناميده شده ، ديده مي شود. سرو ابرقو در ديگر هنرهاي ايراني نيز به چشم مي خورد.مينياتور بهترين مجال براي شناسايي اين درخت کهنسال است که به شکلي منحصر به فرد در آثار هنرمندان اين مرز و بوم جلوه کرده است. سرو ابرقو، اين نگين سبز کوير ايرانيان در تمامي جهان به عنوان نمادي از زندگي و زيبايي معرفي شده است.اين در حالي است که در کشور ما بسياري حتي از وجود اين جاذبه مسلم گردشگري بي خبرند.

آخاني در ادامه به اهميت اين درخت به عنوان يك درخت چند هزار ساله اشاره مي كند: "مهم نيست كه عمر سرو ابرقو هزارو 500 سال و يا 4 هزار و 500 سال است كما اينكه با روش هاي علمي مي توان سن دقيق آن را مشخص كرد ولي آنچه حائز اهميت است حفظ و نگهداري از آن و به وجود آوردن شرايط زيست طبيعي براي ادامه حيات سرو ابرقو است."

به اعتقاد او قرار گرفتن اين درخت در وسط شهر ابرقو ممكن است آن را در معرض فاضلاب اين شهر و عناصر مضر درون فاضلاب قرار داده باشد همچنين موزاييك كاري و بتن كردن زمين هاي اطراف سرو ابرقو هم مي تواند عامل آسيب به ريشه هاي اين درخت كهنسال باشد.

آخاني معتقد است:" كيفيت آبي كه به وسيله آن اين درخت آبياري مي شود و يا آبهايي كه از كنار سرو ابرقو مي گذرند بايستي آزمايش شو د همچنين بهره برداري شديد از منابع آبي كوير ممكن است منجر به بالا آمدن آب هاي شور و نفوذ آنها به بستر اين درخت شده باشد كه همه اين عوامل بايد به طور كامل بررسي شود. "

به گفته آخاني در داخل كشور نيز امكان تعيين سن دقيق سرو ابرقو وجود دارد ولي با توجه به اينكه اغلب روش هاي تعيين سن درختان در حال حاضر نيازمند نمونه برداري است و به تنه درخت آسيب مي رساند بهتر است خيلي خود را درگير تعيين سن دقيق درخت نكنيم .

چندي پيش ، دانشمنداني از ژاپن و روسيه پس از بازديد از سرو ابرقو عمر آن را تا هشت هزار سال برآورد کردند; اما الکساندر روف ، دانشمند روسي عمر اين درخت را چهار هزار تا چهارهزار و 500 سال برآورد کرده است.حمدالله مستوفي هم در کتاب نزهت القلوب که در سال 740 هجري قمري تاليف شده است، درباره اين سرو مي نويسد: "آنجا سروي است که در جهان شهرتي عظيم دارد. چنانچه سرو کشمير و بلخ شهرتي داشته و اکنون اين از آنها بلندتر و بزرگ تر است."حتي برخي مورخان پارا فراتر نهاده و معتقدند نهال اين درخت را يافث، پسر نوح کاشته است. اختلاف نظر بسيار درباره چند هزار سال سن اين كهن سال موجود زنده تاريخ دنيا هم نمي تواند از اهميت اين جاذبه گردشگري کشورمان بکاهد.

طرح جامع حفاظت از سرو ابرقو در مراحل نهايي تصويب است

مهندس راد عضو هيأت علمي موسسه مركز تحقيقات منابع طبيعي و كشاورزي استان يزد نيز در گفتگو با خبرنگار محيط زيست خبرگزاري شهر با بيان اينكه سرو ابرقو به طور طبيعي و از نظر فيزيولوژيك هيچ مشكلي ندارد مي گويد: " اخيراً قوه ناميه بذر هاي اين درخت و زادآوري آن در مركز تحقيقات بررسي شده و سلامت فيزيولوژيك كامل سرو ابرقو تأييد شده است.

او اضافه مي كند:" اما متآسفانه برخي ارگان ها از روي نا آگاهي دست به اقداماتي نظير تبديل باغ هاي انار و زمين هاي زراعي اطراف سرو ابرقو به پارك كرده اند كه به دليل اينكه سرو ابرقو از رطوبت حاصل از آبياري زمينهاي كشاورزي استفاده مي كرد و به اين شرايط در طول ساليان عادت كرده بود با تغيير اين شرايط دچار شوك شده و پژمردگي ظاهري در آن پديدار شده است. "

به گفته راد همچنين احداث جاده در كنار اين درخت براي دسترسي به روستاي مجاور و آسفالت زمين هاي اطراف نه تنها بيلان رطوبتي زيستگاه اين درخت را تغيير داده كه افزايش گرد و خاك را در اين مجموعه به همراه داشته است.

راد از تدوين طرح جامع حفاظت از سرو ابرقو در پايان سال 1388 خبرمي دهد:" اين طرح كه در مراحل نهايي تصويب است قرار بود از ابتداي سال 1389 توسط فرمانداري و با نظارت محيط زيست اجرا شود ولي هنوز به دليل اينكه تأمين اعتبار نشده اجرا نشده است. "

او ادامه مي دهد" در اين طرح كه توسط متخصصان و مشاوران داخلي و خارجي كليه عوامل و شرايط تأثيرگذار بر زيستگاه سرو ابرقو بررسي شده قرار است بستر لازم براي بازگشت مجموعه اطراف سرو ابرقو به شرايط طبيعي و كنترل بازديد ها و دسترسي مردم به اين سرو البته با حفظ جنبه گردشگري آن فراهم شود."

راد با بيان اينكه با بازگرداندن شرايط زيستگاه سرو ابرقو به حالت طبيعي و نيز كنترل گردشگران و محصور كردن آن مي توان وضعيت اين درخت را به حالت شادابي كامل رساند تأكيد مي كند: "آبياري اصولي ،كنترل آفات و بيماريها و نيز الگوي كشت مناسب فضاي سبز در اطراف آن از الزامات اين طرح است. "

او در پاسخ به اينكه چرا محيط زيست پيگير ثبت اين درخت به عنوان يك اثر طبيعي در يو نسكو نيست مي گويد: " از زمان ثبت اين درخت به عنوان يك اثر طبيعي ملي در داخل كشور هم زمان زيادي نمي گذرد و براي ثبت آن در يونسكو بايستي مدت زماني از ثبت يك اثر در داخل كشور بگذرد همچنين تا زماني كه سن دقيق اين درخت تعيين نشود امكان ثبت آن در يو نسكو وجود ندارد. "

گزارش: بهار سلاحورزي