در خدمت به يكديگر، منت‌گذاري نكنيم

بر اساس اين گزارش حضرت آيت‌الله خامنه‌اي متن بيانات در اين حديث به شرح زير است: «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ الْمُؤْمِنُونَ خَدَمٌ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ قُيل وَ كَيْفَ يَكُونُونَ خَدَماً بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ قَالَ يُفِيدُ بَعْضُهُمْ بَعْضاً...» كافي، ج 2، ص 167. في الكافي، عن الصّادق (عليه‌السّلام): «المومنون خدم بعضهم لبعض»؛ حضرت امام صادق عليه‌السلام فرمودند: مؤمنين، خدمتگاران يكديگرند. خدم، جمع خادم است؛ يعني خدمتگاران.

در فارسي، ما براي كلمه خدم مي‌گوئيم خدمتگار؛ كه محترمانه‌اش كلمه «خدمتگار» است، و غيرمحترمانه‌اش كلمه «نوكر» است، نه خدمتگزار. تعبير خدمتگزار، يك تعبير ديگري است و در فارسي يك معناي عرفي ديگري دارد، كه متفاوت است با معناي خدمتگار. خدم، جمع خادم است. خادم به همان معناي خدمتگار است.

مي‌گويد: مؤمنين خدمتگارهاي همديگرند. [خب مستمعين]، تعجب كردند: چطور؟ همه خدمتگار همديگر هستند؟ يا به تعبير عرفي‌تر، همه نوكر همند؟ «قيل و كيف يكونون خدما بعضهم لبعض»؛ چه جور مي‌شود كه بعضي، بعضي ديگر را خدمتگار باشند؟ يعني مثلاً بروند خانه‌هاي همديگر، خدمتگاري كنند؟ فرمود: «يفيد بعضهم بعضا»؛ [يعني] به هم فايده برسانند. پس فايده رساندن مؤمنين به يكديگر، خدمتگاري به آنهاست؛ [و در آن] منّتي وجود ندارد؛ نكته اين است.

اگر چنانچه ما به هم خدمتي كرديم و به يكديگر فايده‌اي رسانديم، چه در عرضِ هم باشيم - مثل ما مردم معمولي كوچه و بازار كه به حسب شأن اجتماعي، در عرض يكديگر قرار داريم - چه آن كسي كه به حسب موقعيت اجتماعي، شأن بالاتري دارد؛ مثلاً رئيس يك تشكيلاتي است، ديگر نبايد سر يكديگر منّتي داشته باشيم.

به نظر ما نكته اين حديث، تنها اين نيست كه افراد بايد به هم نفع برسانند؛ بلكه اين هم هست كه اين نفع رساندن موجب منّت نباشد، تا اين خدمتي را كه مي‌كنند، با منّت گذاشتن باطل نكنند.

*شرح حديثي از امام محمد باقر(ع)

همچنين حضرت آيت‌الله خامنه‌اي، در جلسه درس خارج فقه در جلسه درس خارج فقه سيزدهم دي‌ماه 89 (بيست و هشتم محرم‌الحرام 1432) به شرح حديثي از حضرت امام محمد باقر عليه‌السّلام پرداختند.

بر اساس اين گزارش، متن بيانات رهبر معظم انقلاب در اين حديث به شرح زير است: «عَنْ أَبُو جَعْفَرٍ (ع) يَا صَالِحُ اتَّبِعْ مَنْ يُبْكِيكَ وَ هُوَ لَكَ نَاصِحٌ وَ لَا تَتَّبِعْ مَنْ يُضْحِكُكَ وَ هُوَ لَكَ غَاشٌّ وَ سَتَرِدُونَ عَلَي اللَّهِ جَمِيعاً فَتَعْلَمُون» كافي، ج 2، ص 683.

في الكافي و التّهذيب، عن الباقر (عليه‌السّلام): [حضرت امام محمدباقر عليه‌السلام فرمودند:] «اتّبع من يبكيك و هو لك ناصح»؛ [از] آن كسي كه حرفهايي به تو مي‌زند كه آن‌قدر تلخ است كه تو را به گريه مي‌آورد، اما خيرخواه توست؛ حرف او را قبول كن. «اتّبع» يعني حرف او را گوش كن، بپذير؛ [اگرچه] تلخ است، ليكن به نفع توست.

«و لا تتّبع من يضحكك و هو لك غاش»؛ ولي گوش نكن، پيروي نكن از حرف آن كسي كه حرفهاي شيريني مي‌زند كه خوشت مي‌آيد و لبهاي تو را به تبسم باز مي‌كند، اما «و هو لك غاش»؛ فريبگر است، غش مي‌كند با تو، خيرخواهي ندارد، از روي بددلي و بدخواهي است، [ولي] حرفي مي‌زند كه تو خوشت بيايد؛ از اين شخص پرهيز كن.

«و ستردّون الي اللَّه جميعا فتعلمون»؛ وقتي پيش خداي متعال رفتيد، آنگاه حقايق دل‌هاي يكديگر را آنجا خواهيد فهميد.»