هويت و مشاركت مهم‌ترين عوامل زيباسازي شهرها است

به گزارش خبرنگار «شهر»، سال‌هاست كه فعاليت‌هاي گوناگوني در زمينه زيباسازي شهر تهران انجام شده، هر چند برخي از كارها تحسين مردم را برانگيخته، اما طرح‌هايي هم هستند كه با انتقاد شهروندان به‌خصوص كارشناسان و اساتيد دانشگاه‌ حوزه هاي مربوطه روبرو شده است، لذا اين سوال به‌ذهن مي‌رسد كه چه مسائلي اين گلايه‌ها را به همراه داشته است.

از سوي ديگر اغتشاشات بصري و ناهمگوني عناصر فضاي شهري پايتخت از موضوعاتي است كه به چشم هر شهروندي مي‌آيد، لذا بايد به‌دنبال اين پاسخ بود كه اين ناهماهنگي و ناهمگوني در شهر تهران نتيجه چيست. وحيد چوپانكاره، عضو هيات علمي دانشگاه تهران، هويت را جدي‌ترين مقوله زيباسازي شهرها مي‌داند و بيان مي‌كند: در حالي‌كه كشورهاي ديگر در تلاش براي ساختن تاريخ و هويت براي خود، هر چند به‌صورت جعلي هستند، چرا ما با اين اندوخته‌ها نسبت به‌هويت‌سازي در شهرها غافل هستيم.

او در نشست تخصصي مبلمان شهري و هويت ايراني اسلامي تاكيد مي‌كند: سازندگان و طراحان هم، امروز تنها به‌‌ساخت و كاركرد عملي و كاربردي عناصر شهري توجه ندارند و در تلاش براي نمايه ساختن هويت‌ها هستند، چنان‌چه بهره‌گيري از نمادها و نشانه‌ها بايستي همراه با ارائه داشته‌هاي فرهنگي و نمود هويت باشد.

هويت سبب احساس تعلق شهروندان به شهرهاست

محمد نقي‌زاده، عضو هيات علمي دانشگاه علوم و تحقيقات تهران در «نشست تبليغات محيطي و هويت فرهنگي شهر» نيز با مهم دانستن هويت در شهرها تصريح مي‌كند: هر اثري در شهرها بايد هويت انسان را در نظر بگيرد تا شهروند به آن احساس تعلق کند، مانند ميدان نقش جهان اصفهان که هر ايراني آن را به خود متعلق مي‌داند.

او با تاكيد بر لزوم توجه به همه عناصر حاضر در فضاي شهري من جمله تابلوهاي تبليغاتي در كلان‌شهري چون تهران، اظهار مي‌كند: استفاده ابزاري، بي حرمتي و بي تناسبي، هم جواري هاي نامتناسب و استفاده از نام‌ها، نمادها و شخصيت‌هاي بيگانه در تابلوهاي شهري از آسيب‌هايي است که هويت فرهنگي شهري را تهديد مي کند.

شهرام گلپريان، مدرس موسسه عالي جهاد دانشگاهي، هم در اين باره با تاکيد بر لزوم حفظ هويت بصري در شهرها خاطرنشان مي‌كند: بسياري از شهرهاي قديمي ما چون کاشان و يزد، مي توانند يک تصوير ويژه‌اي را در ذهن ما شکل دهد يا تصوير ذهني ما از برخي شهرهاي دنيا چون پاريس تصويري مشخص است، در حالي که شهر تهران هيچ هويتي ندارد.

اما سوال اساسي اين است كه اين هويت چگونه شكل مي‌گيرد، و چه ابزارهايي در اين زمينه به ما كمك مي‌كند. چرا كه تنها صحبت از توجه به‌هويت كافي نيست. شهرام سيف هاشمي، عضو رسمي انجمن طراحان گرافيك ايران با ذكر مثالي در اين زمينه مي‌گويد: شهرها در کشورهاي توسعه يافته داراي دفترچه‌هايي است که قوانين و قواعد تبليغات محيطي قيد شده است و اين گونه نيست که هر کس خواست بتواند تابلويي را با هر اندازه، در هر جايي نصب کند.

مشاركت مردم، شهر را زيباتر مي‌كند

به‌نظر مي‌رسد در كنار انجام قانون‌گذاري و نظارت دستگاه‌هاي ذيربط، يكي از راهكارهاي هويت دادن به شهر، مشاركت و حضور مردم در فضاي شهري و بهره‌مندي آن‌ها از منظر شهري است. چنان‌چه امير منصوري، رييس «پژوهشکده نظر» در اين باره مي‌گويد: در دوراني که دغدغه مسائل زيربنايي و ابتدايي براي زندگي در شهرها از بين رفته است، توجه به چگونگي افزايش کيفيت زندگي شهري از جمله زيبايي و راهکارهاي دستيابي به آن بيش از پيش مطرح شده است.

سايمون بل، استاد و محقق دانشگاه ادينبورگ انگلستان درباره ضرورت توجه به منظر شهري براي حضور بيش‌تر شهروندان در فضاي شهري هم معتقد است: در طراحي منظر شهري بايد حداکثر سودآوري اجتماعي و اقتصادي براي شهروندان مد نظر قرار بگيرد و فضاي باز به گونه‌اي طراحي شود که علاوه بر فراغت، تعاملات افراد را نيز پوشش دهد و آن را تسهيل بخشد.

او كه در «نشست تخصصي نشست تخصصي زيبايي شناسي منظر» در جمع اساتيد، كارشناسان، دانشجويان و علاقه‌مندان اين حوزه در تالار بتهوون خانه هنرمندان تهران سخن مي‌گفت، با بيان اين‌كه در معماري منظر دو عنصر مطرح است؛ يکي فضاي شهري و ديگري فضاي طبيعي تصريح مي‌كند: زيبايي طبيعي به صورت ناخواسته و خود به خودي قابل ادراک است اما منظر شهري زماني درک مي شود که فاقد هرج و مرج و واجد وحدت و تناسب باشد.

اين استاد دانشگاه در ادامه با تاكيد بر لزوم كيفيت منظر شهري تاكيد مي‌كند: فضاي شهري علاوه بر اين‌كه فرصت اقشار خاص مانند كودكان و معلولان را بايد فراهم كند، بايستي اين فضاها موجب آرامش و كاهش استرس شهروندان بوده و امكان افزايش فعاليت‌هاي بدني را فراهم كند.

در واقع مي‌توان گفت حلقه گمشده زيباسازي تهران در اين دو جمله خلاصه مي شود؛ که آيا شهر ما هويت دارد و آيا اين هويت براي شهروندان دوست داشتني است. در واقع هويت و حضور شهروندان در كنار مسائلي چون قانون‌گذاري و توجه به هنرمندان، از عناصر اصلي زيباتر شدن كلان‌شهري چون تهران به‌شمار مي‌آيد.