كارشناسان طراحي و زيباسازي شهري معتقدند كه ساماندهي نماي شهري بايد با استفاده اصولي از تناسب‌هاي مصالح، رنگ و نور و ديگر ابزارهاي طراحي، از جمله مبلمان شهري، درختان و... به صورت گسترده در هماهنگي با محيط براي ايجاد حس اميد و آرامش در شهروندان باشد.
سازمان زيباسازي شهرداري كلان‌شهر تهران هم در سالهاي اخير ساماندهي سيما و منظر شهري را در دستور كار قرار داده و برگزاري برنامه‌هايي مانند سمپوزيوم مجسمه سازي با آهن كه اخيرا برگزار شد نيز با همين هدف دنبال مي‌شود.
همين امر نيز بهانه اي شد براي گفت و گو با لاله كاظمي، معاون طرح و برنامه سازمان زيباسازي شهر تهران كه در پي مي‌آيد:
- كارشناسان طراحي شهري مي‌گويند كه كار جدي روي سيما و منظر شهري قدري از آشفتگي‌ها و ناهماهنگي‌هاي بصري تهران را سامان مي‌دهد، اخيرا هم مي‌بينيم كه سازمان زيباسازي هم اين موضوع را به طور جدي‌تر دنبال كرده است. بفرماييد كه اقدامات سازمان چه بوده و چه برنامه‌هايي را دنبال مي‌كند؟
به نظرم مي‌رسد كه در ابتداي گفت و گو ارايه تعريفي از سيما و منظر شهري براي دانستن ارتباط فعاليت‌هاي سازمان لازم به نظر مي‌رسد.
در متون علم طراحي شهري اصطلاح سيماي شهر "Cityscape" معمولاً مترادف با «منظر شهر» "Townscape" به کاربرده مي‌شود. در واقع همه عوامل و عناصري را كه مي‌توان با چشم مشاهده كرد به طوري كه تصويري از آن در ذهن مجسم شود و در ذهن بماند «سيماي شهري» است و به همه ساختمانها، خيابانها و مكانهايي كه محيط شهري را ايجاد مي‌كنند «منظر شهري» مي‌گوييم.
بنابراين همه عناصر و عواملي را كه در بدو ورود به محيط شهري مي‌بينيم و تمام آن‌چه در سطوح افقي و عمودي شهر ديده مي‌شود، «سيما و منظر شهري» هستند.
از آنجا كه اين موضوع مهم، با وجود وسعت يافتن بيش از حد تهران در دهه‌هاي اخير کمتر مورد توجه قرار گرفته، سازمان زيباسازي در اين چند سال براي تك‌تك اين عوامل برنامه‌ريزي‌ها و سياستگذاري‌هاي جدي را تدوين كرده و با اهداف خاصي اين برنامه‌ها را پيش مي‌برد.
از جمله عوامل سازنده سيما و منظر شهري را مبلمان، جداره‌ها و نماها، گرافيك، احجام شهري تشكيل مي‌دهند و در واقع ساماندهي اغتشاشات بصري ناشي از بي‌نظمي اين عناصر، هدف اصلي سازمان زيباسازي است كه در اين راستا پروژه‌هاي متفاوتي را در دست اجرا و اولويت قرار داده‌ايم كه براي روشن شدن به تعدادي از آنها اشاره مي‌كنم.
توسعه و رسيدگي به نقاشي‌هاي ديواري شهري با هدف فراهم آوردن التيام و آرامش روحي و رواني شهر و شهروندان، از جمله پروژه‌هاي سيما و منظر شهري سازمان است. در اين طرح ديوارهايي كه شكل نامناسب و ناهماهنگي با محيط دارند، با استفاده از خلاقيت هنرمندان و نقاشي و رنگ، ساماندهي مي‌شوند.
برنامه ديگر سازمان، نصب احجام و مجسمههاي شهري است. با توجه به اينكه مجسمه‌ها و احجام شهري با رويكرد جديد و امروزي، از چند سال اخير مورد توجه قرار گرفته است و پيش از اين تصور شهروندان از مجسمههاي شهري پيكره سازي بود. اما امروز اين هنر تلفيقي از معماري و مجسمه‌سازي است كه به آن هنر حجم اطلاق مي‌شود و برگزاري برنامه‌هايي مانند سمپوزيوم مجسمه‌سازي با آهن و دوسالانه مجسمههاي شهري در سال گذشته، از تلاش‌هاي سازمان براي ارتقاي كمي و كيفي احجام شهري بوده است.
ساماندهي و تجميع عناصر مبلمان شهري برنامه ديگر ما براي بهبود سيما و منظر شهري است. در اين طرح سازمان قصد دارد كه از طريق حذف زوايد و اغتشاشات بصري و با تجميع المانهاي مبلمان در سطح شهر، فضاي آرام‌تر و زيباتري را به دور از پراكندگي‌هاي موجود فراهم كند.
امروز وقتي در شهر راه مي‌رويد نيمكت‌ها، ايستگاه‌هاي اتوبوس، باجه‌هاي تلفن، سطل‌هاي زباله و تابلوهاي تبليغاتي، راهنمايي و شهري، باجه‌هاي تلفن و ... را مي‌بينيد كه يكي پس از ديگري به شكل نامرتب و نازيبايي فضاي شهري را اشغال كرده‌اند.
به طور مثال ايستگاه‌هاي اتوبوسي طراحي شود كه در بدنه آن ساعت، سطل زباله و باجه‌هاي تلفن همه تعبيه شود و به اين شكل از پراكندگي اين عناصر جلوگيري كرد.
بحث ديگري كه در سيما و منظر شهري از اهميت خاصي برخوردار است و تازه به آن پرداخته شده است ساماندهي «خرده فضاهاي بي‌دفاع و منفي شهري» است. در اين پروژه مكانهايي مثل زير پل‌هاي سواره‌رو، زمين‌هاي باير بين ساختمانها كه محل تجمع معتادان و اراذل شده، شناسايي مي‌شود و طرح آرام‌سازي و ايمن سازي آنها اجرا مي‌شود و در واقع مهمترين طرح نيمه دوم سال 88 سازمان زيباسازي است.
اين طرح فعلا در دست مطالعه است و در 6 ماه آينده بخش عمده مطالعات آن تكميل مي‌شود اما قصد داريم از بهمن ماه يكي دو طرح را به صورت آزمايشي اجرا كنيم.
از اين فضاها در تهران زياد داريم كه قرار است همه آنها شناسايي و بعد از مطالعه لازم طرحي براي آنها ارايه و اجرا شود اما يكي از اين مكانها به طور خاص زير پل پارك‌‌وي است كه آرام‌سازي كنج‌هاي تاريك آن، راه‌اندازي آب نما و ساماندهي تابلوهاي تبليغاتي پل، نقاشي ديوارها و طراحي و تكميل فضاي سبز آن در دستور كار سازمان است و بهمن ماه به مرحله اجرا مي‌رسد.
كار مهم ديگر، جداره‌سازي و ساماندهي جداره‌هاي خيابان است كه ساماندهي تابلوهاي مغازه‌ها و عناصري كه باعث اغتشاش نماي ساختمانها شده‌اند را شامل مي‌شود و در حال حاضر ساماندهي جداره‌هاي خيابان وليعصر را در دست مطالعه داريم، از چهارراه وليعصر تا ميدان تجريش، كه سال آينده اجرايي مي‌شود.
- به عنوان يك مدير شهري، فكر مي‌كنيد چرا تهران در مقايسه با پايتخت‌هاي بزرگ دنيا به اين حد از اغتشاش بصري و نازيبايي و بي‌هويتي رسيده است و براي اين آشفتگي‌ها چه مي توان كرد ؟
با اينكه در مقايسه با دنيا، ما هم از زمان قديم هنرمنداني داشته‌ايم و هنرمندان ما توان و ظرفيت كار دارند و گاه از كارهاي آنها هم در شهر استفاده شده، اما هميشه در كارهاي اجرايي ضعيف، بي‌توجه و بي‌برنامه عمل شده است.
به هر حال بي‌توجهي‌هاي گذشته، بايد كم‌كم جبران شود و اين امكان در دراز مدت وجود دارد و سازمان زيباسازي هم نهايت تلاش را در اين زمينه مي‌كند و با طرح‌هايي كه توضيح دادم و برگزاري دو سالانه‌ها و سمپوزيوم‌ها قصد داريم به اين سمت پيش برويم.
اما نكته اينجاست كه به دليل نبود يك مديريت واحد شهري، شهرداري تهران تنها متولي زيباسازي شهر نيست . ارگانهاي ديگر هم در اين زمينه فعاليت‌هايي دارند و متاسفانه گاه موازي كاري‌هايي مي‌شود.
به اعتقاد من، در صورتي كه همه اين فعاليت هماهنگ با هم به انجام رسند و كارها با انسجام انجام شوند، مي‌توان وضعيت تهران را بهبود بخشيد، به بياني وجود انسجام و هماهنگي در مديريت عنصر لازم اين كار است.
- با توجه به اينكه در پيشبرد اين اهداف و طرح‌ها، هنرمندان و استفاده از آثارشان نقش پر رنگي ايفا مي‌كنند، بفرماييد كه سازمان زيباسازي براي جذب هنرمندان جوان و استفاده ايده‌هاي آنها چه كارهايي كرده و چه برنامه‌هايي را دنبال مي‌كند؟
از آنجايي كه هنرمنداني كه توان همكاري و ساخت آثار شهري را داشته باشند تعدادشان كم است، بنابراين به شناسايي و استفاده از نيروي جديد و جوان نياز جدي احساس مي‌شود كه سازمان اين نياز اساسي را درك و براي شناسايي و معرفي هنرمنان جوان برنامه‌‌ريزي كرده است.
بر اين اساس، ما در دو بخش با هنرمندان همكاري داريم، يكي در بخش گرافيك شهري و ديگري در بخش حجم. در اين راستا در سال گذشته سازمان دو سالانه مجسمه سازي را برگزار كرد و در واقع كار شناسايي هنرمندان و استفاده از طرح‌هاي آنها كه در ضمن اين گونه برنامه‌ها انجام مي‌شود از اقدامات سازمان در شناخت و جذب هنرمندان جوان بوده است.
برگزاري سمينار و كارگروه‌‌هاي تخصصي نقاشي ديواري هم از برنامه هاي آتي سازمان است كه با هدف آموزش عملي هنرمندان در اين كارگاه‌ها و ارتقاي كيفيت نقاشي ديواري و در سال آينده برگزار مي‌شود.
با توجه به اينكه در ايران چند سالي است كه به مجسمه سازي شهري توجه ويژه‌اي شده و چون كيفيت آثار موضوع بسيار مهمي در كار محسوب مي‌شود، لازم است هنرمندان جوان تجربه‌هايي كسب كنند تا بتوانند كارهاي قابل قبولي را براي شهر خلق كنند.
در حقيقت برگزاري اين نوع برنامه‌ها افزون بر اينكه به شناسايي هنرمندان كمك مي‌كند و بسياري از هنرمندان در همين سمپوزيوم‌ها معرفي مي‌شوند، به ارتقاي سطح كيفي كارهاي هنري شهري هم كمك مي‌كند و در واقع هدف اصلي برگزاري برنامه هم همين بوده است.
- به عنوان آخرين سوال بفرماييد آيا سازمان استفاده از كارهاي هنرمندان جهان را هم در برنامه‌هاي خود دارد؟
بله، سازمان برنامه‌هاي جدي را در اين زمينه دنبال مي‌كند چرا كه استفاده از آثار هنرمندان جهان براي معرفي آنها در كشورمان و همينطور معرفي هنرمندان داخلي به خارج از كشور اهميت زيادي دارد و بي‌ترديد در ارتقاي كيفيت آثار هنري شهري تاثيرگذار است، بنابراين ما برنامه متقابل و دوسويه‌اي را در اين زمينه طراحي و تدوين كرده‌ايم.
به عنوان مثال يك هنرمند فرانسوي كه قصد دارد نمايشگاهي از آثارش با محتواي الفباي فارسي را در فرانسه برپا كند را به ايران دعوت كرده‌ايم تا بتواند با هنرمندان ايراني هم مشورت و گفت و گو كند، ضمن اينكه يكي از آثار او را هم در ايران به نمايش خواهيم گذاشت. از سوي ديگر برنامه‌هايي را هم براي حضور و نمايش آثار شهري هنرمندان ايراني در كشورهاي ديگر داريم و در مجموع گام‌هاي اوليه براي اين كار برداشته شده است.
