-
- |
-
- |
-
- |
-
- |
-
شنبه ۲۹ ارديبهشت ۱۴۰۳
ساعت : ۱۸:۳۴
ساعت : ۱۸:۳۴
خضرايي که خود مصحح اين رساله است در گفت‌‌و‌گو با خبرنگار «شهر» درباره آن گفت: رساله موسيقي «مقدمةالاصول» رساله‌اي است به زبان فارسي اثر علي‌شاه بن حاجي بوکه اوبهي (در گذشته حدود 950ق) که اثر خود را در هرات تاليف و به اميرعليشير نوايي تقديم کرده است.
وي ادامه داد: اميرعليشير به تاليف رسالات موسيقي علاقه‌مند بوده و به اوبهي و بنايي و خواجه شهاب‌الدين عبدالله سفارش تاليف رساله موسيقي مي‌داده است. از اين ميان رساله موسيقي بنايي و رساله «مقدمةالاصول» اوبهي در دست است و رساله ديگر اوبهي به نام «اصل‌الوصل» يا «اصول‌الوصول» به دست نيامده است.
اين مصحح رسالههاي موسيقي همچنين گفت: از مطلب اميرعليشير و مقدمه اوبهي برمي‌آيد که «مقدمةالاصول» پس از «اصل‌الوصل» نوشته شده و مطالب آن خلاصه‌تر و مقدماتي‌تر است. نيز مي‌توان نتيجه گرفت که تاريخ «مقدمةالاصول» پس از رساله بنايي (تاليف 888 ق) و پيش از مرگ اميرعليشير (906 يا 907 ق) نوشته شده است.
وي درباره زندگينامه مولف اين رساله توضيح داد: از زندگي نظام‌الدين علي‌شاه بوکه اوبهي اطلاع چنداني در دست نيست. بر اساس شواهدي مي‌توان احتمال داد که او در حدود سال‌هاي دهه 840 ق. در اَوبَه، از قصبات هرات (در 60 -50 کيلومتري شرق اين شهر)، زاده شده، در جواني به هرات رفته و به اطرافيان امير عليشير نوايي پيوسته و پس از سال 936 ق. پس از غلبه صفويان به هرات، به ماوراءالنهر (بخارا) مهاجرت کرده و در اين شهر به تخمين در حدود سال‌هاي دهه 950 ق. در سن 109سالگي، درگذشته است.
خضرايي همچنين درباره اهميت رساله «مقدمةالاصول» اظهارداشت: در بلندي جايگاه اوبهي همين بس که علي بن محمد معمار، مشهور به بنايي او را «محقق اين فن دقيق [موسيقي] و غواص اين بحر عميق، استادي و سندي» خوانده است. درباره مطالب رساله نيز بايد گفت که گرچه بسياري از مطالبي که اوبهي آورده در ديگر رسالات از جمله رسالات عبدالقادر مراغي (د. 8383 ق در هرات) مي‌توان يافت؛ اما آن‌چه در رساله اوبهي بديع است، در فصل‌هاي «علم‌الحان» و «ايقاع» آمده است.
وي توضيح داد: او در «علم‌الحان» ـ برخلاف صفي‌الدين ارموي (د. 693 ق) و عبدالقادر مراغي که 13 ذي‌الخمس را برشمرده‌اند ـ از نوزده ذي‌الخمس ياد کرده و علاوه بر نام مُدهاي صفي‌الدين و عبدالقادر مانند عشاق و نوا و بوسليک، از مُدهايي چون گلستان، خوش‌سراي، غم‌زداي، دوستگاني، مژدگاني، زنده رود، جان‌فزا، نوبهار، دلگشا، و همايون نام برده است که در رسالات صفي‌الدين و عبدالقادر ديده نمي‌شود. نيز دسته‌بندي دورهاي ايقاعي به سه دسته (رمل‌ها، ثقيل‌ها، و فاختي‌ها) که مضارب 3 و 4 و 5 هستند بسيار جالب توجه است.
اين مصحح درباره تصحيح و چاپ اين رساله نيز گفت: بازخواني رساله بر اساس تنها نسخه به دست آمده (موجود در کتابخانه دانشگاه استانبول، به شماره(FY1079 IUK ) انجام شده است. اين اثر را پژوهشکده فرهنگستان هنر حمايت کرده و انتشارات فرهنگستان (موسسه متن) چاپ و نشر آن را به عهده گرفته است و اميدوارم در چند ماه آينده منتشر شود.
