-
- |
-
- |
-
- |
-
- |
-
دوشنبه ۳۱ ارديبهشت ۱۴۰۳
ساعت : ۲۲:۱۶
ساعت : ۲۲:۱۶
به گزارش «شهر» به‌نقل از روابط عمومي سازمان زيباسازي شهرداري تهران؛ محمد حسن حامدي، مديرمسئول نشريه «تنديس» در نخستين سلسله نشست‌هاي تخصصي سومين سمپوزيوم مجسمه‌سازي تهران که با موضوع «نخستين مجسمه‌هاي شهري ايران» برگزار شد، ضمن بيان مطلب فوق گفت: «کشور ايران مثل تمام سرزمين‌هايي که داراي تمدن کهن هستند، از مجسمه‌سازي بهره‌مند بوده است. در دوره هخامنشي و ساساني شاهد نقش برجسته‌ها بوده‌ايم. مجسمه شاپور اول در نزديکي کازرون در حقيقت آخرين مجسمه‌اي است که ما را به دوران کهن متصل مي‌کند.»
او که فرايند شکل‌گيري هنر مجسمه‌سازي در ايران را بازگو مي‌کرد در عين حال درباره سابقه مجسمه‌سازي شهري در ايران گفت: نخستين تجربه‌هاي مجسمه‌سازي که در حيطه مجسمه‌هاي شهري انجام شد در حالي خلق شد که شهر به مفهوم امروزي وجود نداشت. شهر تهران از 200 سال پيش به مرور شکل و شمايل شهري پيدا کرد. يعني از زمان ناصرالدين‌شاه بود که شهر به معناي امروزي‌تر شکل گرفت و ميدان‌هاي کوچک و گذرگاه‌ها شکل گرفتند.
محمد حسن حامدي، افزود: از زماني که ايرانيان به دين اسلام گرويدند، هنر مجسمه‌سازي از پيکره‌سازي به هنر حجم‌سازي تغيير ماهيت داد. سال‌ها طول کشيد تا هنر پيکره‌سازي به مرور جاي خود را در مجسمه‌سازي باز کرد.
فتح‌علي‌شاه، آغازگر هنر پيکره‌سازي
درادامه او با اشاره به نقش پررنگ فتحعلي شاه قاجار در اين دوره اذعان داشت: «نخستين کسي که در اين مسير قدم برداشت فتحعلي شاه قاجار است. وي سعي کرد هنر دوران ساساني را به نوعي با ساخت مجسمه‌اي از پيکر خودش احيا کند. نقش‌برجسته‌هاي تنگه واشي و دروازه قرآن شيراز از اين دوره است. اما تا به اينجا هم نمي‌توان ادعا کرد که مجسمه شهري شکل گرفته است.
چرا که شهرها هنوز شکل نگرفته بودند. در اين دوران عباس ميرزا سلطنه دستور ساخت ادوات جنگي را داد و توپي توسط ريخته‌گر اصفهاني به نام اسماعيل اصفهاني ساخته شد. زماني که اين توپ کاربرد خود را از دست داد، دستور دادند تا در ميدان ارک تهران نصب شود که بعدها به توپ مرواريد شهرت يافت و اين نخستين اثر حجمي بود که در تهران نصب شد.»
ناصرالدين‌شاه تابو را شكست
مديرمسئول نشريه «تنديس» با يادآوري اين موضوع که پيکره ناصرالدين‌شاه نخستين مجسمه شهر به سبک فيگوراتيو بود، گفت: «ناصرالدين شاه پس از بازگشت از سفر به اروپا سفارش ساخت اين مجسمه را مي‌دهد. در حالي‌که مسائل فقهي مانع کار مجسمه‌سازي مي‌شد فقط پادشاه تابوشکني مانند ناصرالدين‌شاه توانست اين تابو را بشکند.»
به گفته وي با توجه به اينکه تجربه مجسمه‌سازي به اين شکل وجود نداشت اين مجسمه به وسيله ميرزاعلي‌اکبرخان حجارباشي و البته زير نظر روسي‌ها در روسيه ساخته شد. اين مجسمه به فاصله دو سال پس از پايان ساخت نصب شد. مدير مسئول نشريه تنديس در اين مورد افزود: «در همين ايام که اين مجسمه نصب شده بود و درست زماني که امکان تحصيل هنر در مدرسه صنايع فراهم شد، هنرجويي به نام ابوالحسن صديقي در زمينه مجسمه‌سازي شروع به تحصيل کرد.»
استاد صديقي، پدر مجسمه‌سازي ايران
حامدي يادآوري کرد که پس از اين دوره استاد صديقي به عنوان پدر مجسمه‌سازي ايران شناخته شد. "مجسمه عدالت" جدي‌ترين اثري است که وي در سال 1324 ساخت. حامدي در توضيح شرايط ساخت اين اثر گفت: «در سال 1318 هنگامي که کاخ دادگستري در حال ساخت بود به استاد صديقي سفارش ساخت مجسمه داده شد که البته اين مسئله به دليل جنگ جهاني به تاخير افتاد تا سال 1324 که ساخت مجسمه به پايان رسيد و در کاخ دادگستري قرار گرفت.»
ساخت نخستين مجسمه‌هاي شهري به چه زماني باز مي‌گردد؟
حامدي در ادامه نشست درباره ساخت نخستين مجسمه‌شهري نيز گفت: «در سال 1324 انجمن آثار ملي تصميم مي‌گيرد از تعدادي شخصيت‌هاي فرهنگي تقدير کند. پس به بهانه هزارمين سالگرد وفات ابوعلي سينا، ساخت مجسمه ابوعلي سينا در دستور کار قرار مي‌گيرد. اما به دلايلي کار ساخت اين مجسمه به تاخير مي‌افتد و در همين زمان از استاد صديقي خواسته مي‌شود مجسمه سعدي را هم بسازد. در دو سالي که ساخت مجسمه بوعلي سينا به تاخير مي‌افتد، مجسمه سعدي ساخته مي‌شود. جالب اين که در سالي که ساخت مجسمه سعدي در دستور کار قرار مي‌گيرد، هيچ تصويري که ما را با شمايلي از سعدي روبرو کند، وجود نداشت. اما استاد صديقي تصويري از سعدي را خلق مي‌کند. همه مي‌دانيم که شرط نخست ساخت يک مجسمه اين است که تصويري از آن تهيه شود. نکته شگفت‌آور اينکه پس در سال 1324 جمعي از ادبا جمع مي‌شوند و در اين مورد به اين نتيجه مي‌رسند که نزديک‌ترين تصوير ممکن به سعدي، تصويري است که استاد صديقي خلق کرده است.»
مجسمهها، سمبل شهرها شده‌اند
حامدي با تاکيد بر اينکه اکثر آثار استاد صديقي سمبل و شاهکاري در شهرهاي مختلف ايران است، گفت: «پس از سال 1333که مجسمه بوعلي‌سينا هم نصب مي‌شود، استاد صديقي آثار متعددي خلق مي‌کنند که همگي شاهکار است. سرديس‌هاي مختلفي ساختند و به نوعي هر چه که ساختند به سمبل تبديل شد. سمبل شهر مشهد، حرم امام رضا(ع) و مجسمه نادرشاه است و سمبل همدان مجسمه ابوعلي سيناست و...»
او در پايان تاکيد کرد: «استاد صديقي چهره‌اي بود که سمبل‌هايي را براي شهرهاي ايران به وجود آورد.» وي در پايان سخنراني خود در مورد شرايط کنوني هنر مجسمه‌سازي گفت: «در دهه 30 و 40 تعداد مجسمه‌سازان محدود بود اما اکنون مجسمه‌سازان بسياري هستند که اين موضوع باعث شده هر 15 روز يک مجسمه در شهر تهران نصب شود. به نوعي اين هنر در کشورمان دوباره احيا شده است.»
