-
- |
-
- |
-
- |
-
- |
-
دوشنبه ۳۱ ارديبهشت ۱۴۰۳
ساعت : ۱۸:۵۲
ساعت : ۱۸:۵۲
به‌گزارش خبرنگار «شهر»، شهرها روزبه‌روز بزرگ‌تر شده‌اند و چالش‌هاي زندگي شهرنشينان بيش‌تر. ديوارهاي شهرها با بتن و آهن بالاتر و بالاتر مي‌رود و ترافيك و آلودگي هوا به‌جان مردم افتاده‌اند. در ميان اين همه شلوغي و ازدحام، نگاه شهروندان ناخواسته به‌دنبال ظرافت‌هايي است كه لحظه‌اي ذهن خسته خود را با كمك آن آرامش بخشد. در اين ميان هنر بهترين دستاويز براي دل‌نشين كردن فضاي عمومي به‌ويژه در كلان‌شهرهاست. از همين روست كه مجسمه‌هاي شهري با كاركردهاي متنوع خود مي‌تواند گره‌گشا باشند.
مجسمه‌هاي شهري علاوه بر اين‌كه كاركرد فيزيکي و ظاهري دارند، مي‌تواند کارکرد معنايي و مفهومي را نيز بر عهده گيرد. در واقع همانگونه كه اين مجسمه‌ها براي تغيير فضا و سيماي شهرها ضروري‌اند، مي‌توانند هويت‌بخش فضاهاي شهري نيز باشند، سمبل‌ها و نمادهاي شهري. چنان‌كه سمبل شهر مشهد، حرم امام رضا(ع) و مجسمه نادر است و نماد همدان مجسمه ابوعلي سينا و مجسمه فردوسي به‌ميدان فردوسي تهران هويت بخشيده است.
محمد حسن حامدي، مديرمسئول نشريه «تنديس» -نشريه تخصصي مجسمه- مي‌گويد: «کشور ايران مثل تمام سرزمين‌هايي که داراي تمدن کهن هستند، از مجسمه‌سازي بهره‌مند بوده است. در دوره هخامنشي و ساساني شاهد نقش برجسته‌ها بوده‌ايم. مجسمه شاپور اول در نزديکي کازرون در حقيقت آخرين مجسمه‌اي است که ما را به دوران کهن متصل مي‌کند.»
اما در عصر جديد نخستين کسي که در اين مسير قدم برداشت فتح‌علي شاه قاجار است. او سعي کرد هنر دوران ساساني را به نوعي با ساخت مجسمه‌اي از پيکر خودش احيا کند. نقش‌برجسته‌هاي تنگه واشي و دروازه قرآن شيراز از اين دوره است.
ناصرالدين شاه نخستين مجسمه فيگوراتيو تهران
حامدي با يادآوري اين موضوع که پيکره ناصرالدين‌شاه نخستين مجسمه شهر به سبک فيگوراتيو بود، مي‌گويد: «ناصرالدين شاه پس از بازگشت از اروپا سفارش ساخت اين مجسمه را مي‌دهد. در حالي‌که مسائل فقهي مانع کار مجسمه‌سازي مي‌شد فقط پادشاه تابوشکني مانند ناصرالدين‌شاه توانست اين تابو را بشکند.» اين را مي‌توان آغاز مجسمه‌سازي شهري دانست، درست در دوراني كه امکان تحصيل هنر در مدرسه صنايع فراهم شد و هنرجويي به نام ابوالحسن صديقي در زمينه مجسمه‌سازي شروع به تحصيل کرد تا فصلي جديد در زمينه مجسمه‌سازي در كشور ايجاد شود. مجسمه فردوسي در ميدان فردوسي، مجسمه خيام در پارک لاله تهران، مجسمه نادرشاه افشار در مشهد و طرح چهره ابوعلي سينا از کارهاي برجسته صديقي هستند.
فراز و فرود مجسمه‌سازي
پس از آن مجسمه‌سازي كشور فراز و نشيب‌هاي بسياري را گذراند، دوره‌اي اوج گرفت و زماني به‌قهقرا رفت، اما در سال‌هاي اخير با اتخاذ رويكرد جديد و فراهم شدن بسترهاي لازم و هم‌چنين افزايش تعامل مديران شهري با هنرمندان، بارقه‌هاي اميد در دل هنرمندان مجسمه‌ساز كشور نمايان شده است. سيد محمدجواد شوشتري، مديرعامل سازمان زيباسازي شهر تهران در اين باره اظهار مي‌كند: «تهران بيش از 600 كيلومتر مربع مساحت دارد و خلاء كارهاي هنري در شهر احساس مي شود، هرچند دست‌مان خالي نيست ولي از طرح‌هاي هنرمندان استقبال مي‌كنيم و به‌دنبال بهترين‌ها هستيم و براي بهره‌گيري از ايده‌هاي مناسب سعي داريم مسابقات متعدد برگزار شود.»
اشاره او به فراخوان‌ها، سمپوزيوم‌ها و دوسالانه‌هايي است كه با حمايت شهرداري تهران و همراهي هنرمندان مجسمه‌ساز كشور برگزار مي‌شود، فعاليت‌هايي كه مي‌تواند الگويي براي ديگر كلان‌شهرها نيز باشد. از سال 87 تاكنون دوسالانه‌هاي مجسمه‌هاي شهري و سمپوزيوم‌‌هاي مجسمه‌سازي به‌طور متناوب برگزار مي‌شود كه مورد استقبال هنرمندان و مجسمه‌سازان داخلي و خارجي قرار گرفته است.
چنان‌چه ماه گذشته، سومين سمپوزيوم مجسمه‌هاي شهري تهران در برج ميلاد برگزار شد. در اين سمپوزيوم، پنج هنرمند از کشورهاي سوئد، ترکيه، گرجستان، ژاپن و سوريه، به همراه يک هنرمند مدعو داخلي و 12 مجسمه‌ساز در بخش اصلي و 10 دانشجو در بخش دانشجويي، 28 مجسمه سنگي ساختند كه قرار است در نقاط مختلف پايتخت نصب شوند.
فراخوان اين سمپوزيوم مردادماه سال جاري اعلام شد كه 250 هنرمند از اين فراخوان استقبال کردند و علاوه‌بر آن هوشمند وزيري به دليل وجود سابقه و پيش‌کسوت بودن به عنوان هنرمند مدعو در اين سمپوزيوم حضور يافت. خردادماه سال‌جاري نيز دومين سمپوزيم مجسمه‌سازي سرداران شهيد دفاع مقدس در بوستان ولايت برگزار شد كه در آن سرديس 43 سردار شهيد دفاع‌مقدس توسط هنرمندان مجسمه‌ساز، طراحي و اجرا شد. در جريان برگزاري سمپوزيوم، هنرمندان، دانشجويان و عموم شهروندان مي‌توانند از روند ساخت مجسمه‌ها بازديد کرده و با روند ساخت مجسمه و اساتيد و سازندگان آن آشنا شوند.
سومين دوسالانه مجسمه‌هاي شهري؛ سال 91
سيد مجتبي موسوي، مديركل اداره حجم سازمان زيباسازي شهرداري تهران با بيان اين‌كه سومين دوسالانه مجسمه‌هاي شهري سال 91 در تهران برگزار مي‌شود، خاطرنشان مي‌كند: طي چند روز آينده، نشست سياست‌گزاري اين دوسالانه با حضور مديرعامل سازمان زيباسازي شهر تهران برگزار شده و فراخوان آن نيز تا پايان سال اعلام مي‌شود تا ميزبان هنرمندان مجسمه‌ساز كشور باشد. دوسالانه مجسمه‌هاي شهري با هدف ارتقاي اين هنر و تشويق هنرمندان به طراحي مجسمه‌هاي شهري برگزار مي‌شود.
او نسبت به تداوم اين فعاليت‌ها اظهار اميدواري مي‌كند و از تهيه اسنادي به‌منظور نظام‌مند شدن اين فعاليت‌ها خبر مي‌دهد: اساس‌نامه و شيوه‌نامه دوسالانه مجسمه‌هاي شهري و سمپوزيوم مجسمه‌سازي تهران در دست تدوين است كه با تصويب آنها در شهرداري تهران و شوراي اسلامي شهر تهران اين دو رويداد مجسمه‌سازي استمرار يابد.
مجسمه‌هاي باارزش در موزه جاخوش مي‌كنند
چند ماه پيش بود كه تصاويري از مجسمه‌هاي خيام و فردوسي سوار بر يك كاميونت در اينترنت منتشر شد كه مردم با ديدن اين تصاوير گمان کردند که اين مجسمه‌ها دزديده شده يا قرار است اين مجسمه‌ها جمع‌آوري شود، در حالي که اين دو، بدل مجسمه‌هايي خيام و فردوسي بودند که براي نمايش آنها به محل برگزاري دومين جشنواره خدمات شهري منتقل شود، در حالي كه مجسمه‌هاي اصلي در محل سابق خود قرار داشت.
اما قرار نيست مجسمه‌هاي باارزش تهران هميشه سرجاي خود باشند، بلكه با تكميل موزه بوستان ولايت در سال آينده، اين مجسمه‌ها به اين موزه منتقل شود، چنان‌كه آب‌وهواي تهران، بدترين شرايط براي نگهداري از آثار اين‌چنيني است. كاري كه در كشورهاي ديگر نيز متداول است. در برخي از کشورها نيز به‌منظور نگهداري نسخه اصلي آثار و احجام و مجسمه‌هاي ارزشمند و جلوگيري از آسيب رسيدن به‌آنها، مکان مناسبي براي نگهداري اين مجسمه‌ها احداث شده و نسخه بدل مجسمه‌ها در فضاي شهري نصب مي‌شوند.
100 مجسمه جايگزين سرقتي‌ها شد
سال 1389 بود كه خبري همه را غافل‌گير كرد. تعدادي از مجسمه‌هاي نصب شده در سطح شهر تهران در طي مدت کوتاهي ناپديد شدند. مجسمه‌هايي كه هيچ‌گاه پيدا نشد و حتي تشكيل گروه ويژه‌اي هم در پليس آگاهي نتيجه نداد و تاکنون خبري در مورد سرنوشت آنها، دستگيري يا يافتن نشان سارقان احتمالي اعلام نشده‌است.
شهرداري تهران در تير ماه 89 از سازندگان مجسمه‌هايي که سرقت شده بود خواست که مجسمه‌ها را دوباره بسازند و همه اين مجسمه‌ها به‌جز دو مجسمه به دليل فقدان قالب اصلي براي ساخت نمونه اوليه، ساخته شدند تا جايگزين مجسمه‌هاي اصلي شوند. البته با برگزاري سمپوزيوم‌ها و دوسالانه‌ها نزديك به 100 مجسمه ديگر نيز به فضاي شهري تهران اضافه شده است، در واقع هر 15 روز يک مجسمه در شهر تهران نصب مي‌شود. هم‌چنين آثار فاخري چون «مجسمه اميركبير» نيز بعد از سال ها به‌كشور بازگردانده شده است. اين مجسمه كه در پارك ملت تهران نصب شده، در واقع نمادي از توجه ويژه به‌هنر مجسمه‌سازي در پايتخت است.
علاوه بر اين، شهرداري تهران تلاش دارد با افزايش فعاليت‌هاي خود و تعامل با هنرمندان در اين حوزه رابط خوبي ميان هنرمندان مجسمه‌ساز و شهرداران کشور باشد، چنان‌كه سيد مجتبي موسوي، مديركل اداره حجم سازمان زيباسازي شهرداري تهران به‌بازديد شهرداران شهرهاي ديگر از دوسالانه‌ها و سمپوزيوم‌ها و نصب برخي از آثار در ديگر شهرها اشاره مي‌كند و اظهار اميدواري مي‌كند: با تکرار شدن اين اتفاقات هنري، رابط خوبي ميان هنرمندان و شهرداران کشور باشيم.
