-
- |
-
- |
-
- |
-
- |
-
يکشنبه ۳۰ ارديبهشت ۱۴۰۳
ساعت : ۲۲:۵۲
ساعت : ۲۲:۵۲
فارس: بنزن (C6H6) مايعي بي‌رنگ و قابل اشتعال و خوش بو است که داراي چگالي g/cm3 87/0 (دردماي C °20) و نقطه جوش C ° 1/80 و فشار بخار 95/9 کيلو پاسکال در دماي (C ° 20) و جرم مولکولي 11/78 g/mol است. بنزن به مقدار جزئي در آب (g/lit 8/1 در دماي C ° 25) و در الکل ، کلروفورم، دي اتيل اتر، استن و تتراکلريد کربن به راحتي حل مي‌شود.
بوي بنزن از غلظت‌هاي (ppm 5/4 – 5/0) قابل استنشاق است.
امروزه بنزن به دليل استفاده زياد در صنايع جزء 20 محصول شيميايي عمده در جهان به حساب مي‌آيد. در بسياري از صنايع، بنزن براي توليد استايرن، ساخت پلاستيک و نايلون و لاستيک، فيبرهاي مصنوعي، رزين‌هاي مختلف، رنگ، معرف، دارو، حشره‌کش‌ها، چسب، حلال، مواد منفجره، جوهر، براق کننده‌ها و روان کننده‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. استفاده از بنزن در سوخت خودروها به منظور افزايش بهسوزي سوخت و عدد اکتان آن است.
فعاليت‌هاي صنعتي و سوخت مصرفي خودروها مهمترين منبع انتشار بنزن در محيط زيست هستند. در اين صنايع بنزن به عنوان ماده خام و يا حلال استفاده مي‌شود.
سوخت خودروها و گاز خروجي از اگزوز وسايل نقليه و تبخير بنزن در پمپ بنزين‌ها، سوختن نفت و گاز غلظت بنزن را در هوا افزايش مي‌دهند. همچنين استفاده از دخانيات و دود ناشي از سوختن تنباکو عامل انتشار بنزن در محيط‌هاي بسته است. همچنين نشت، دفن و انهدام محصولات حاوي بنزن و تخليه فاضلاب صنعتي عامل انتشار بنزن به آبهاي زيرزميني و خاک است.
بطور کلي بنزن از طريق تنفس، بلعيدن و تماس مستقيم (پوست) وارد بدن انسان مي‌شود.
اثرات مخرب بنزن بر روي سلامتي انسان به عواملي چون غلظت و طول مدت تماس بستگي دارد. بيشترين اطلاعات به دست آمده در گذشته در مورد تأثيرات طولاني مدت، از مطالعات و آزمايش‌هاي انجام گرفته روي کارگران در معرض بنزن بدست آمده است. ولي امروزه دسترسي به تجهيزات حفاظتي مانند ماسک باعث شده است تا تعداد افراد مبتلا به مسموميت‌هاي ناشي از تماس با بنزن کاهش يابد.
آزمايشات انجام يافته روي حيواناتي چون موش صحرايي، خوکچه هندي، موش آزمايشگاهي تا حدودي تأثيرات بنزن را بر سلامتي انسان مانند (سرطان، نقص مادرزادي و ...) نشان مي‌دهد.
عوارض عصبي ناشي از استنشاق بنزن شامل خواب آلودگي، سرگيجه، سردرد، بيهوشي و رعشه است.
بلعيدن مقدار زيادي بنزن باعث سرگيجه، تهوع، تشنج، بي‌خوابي، تحريک معده و افزايش ضربان قلب، اغما و مرگ مي‌شود و تنفس بخارات بنزن باعث سوزش پوست، چشم و مشکلات شديد تنفسي شده، همچنين تماس مستقيم با بنزن باعث قرمزي، تورم و تاول‌هاي پوستي مي‌شود.
نتايج آزمايشات نشان مي‌دهد که عوارض حاد ناشي از تأثير بلع بنزن بيشتر از استنشاق و تماس پوستي است. تأثيرات سطوح پايين غلظت بنزن موجود در غذا و يا نوشيدني‌ها هنوز مشخص نيست.
اثرات مزمن ناشي از استنشاق بنزن باعث اختلالات خوني در انسان مي‌شود. آزمايشات نشان مي‌دهند تماس طولاني مدت با بنزن، تأثيرات مخربي را بر روي بافت‌هاي سازندة سلولهاي خون خصوصاً سلول هاي مغز استخوان مي‌گذارد. اين تأثيرات باعث کاهش توليد سلولهاي مغز استخوان شده و موجب کمخوني مي‌شود.
کاهش در ديگر اجزاي خون مي‌تواند موجب خونريزي شديد و کاهش گلبول‌هاي سفيد خون و آنتي بادي‌ها شود که باعث کاهش سيستم ايمني بدن در مواجهه با بيماريها مي‌شود.
از ديگر اثرات طولاني مدت بنزن، سرطان خون (بافت‌هاي سازنده خون) است. آژانس حفاظت محيط زيست آمريکا (EPA)[1]، بنزن را در گروه A مواد سرطانزا طبقه‌بندي کرده است و همچنين آژانس بين‌المللي تحقيقات سرطان (IARC)[2] بنزن را به عنوان ماده سرطانزا براي انسان معرفي کرده است.
اثرات سرطان‌زايي بنزن در کارگران صنايع مواد شيميايي و پالايشگاهها مشاهده شده است. همچنين مطالعات و آزمايشات انجام شده بر روي حيوانات افزايش ريسک سرطان‌زايي را در اعضاي مختلف مانند کبد، کليه، تخمدان ، سينه و شش نشان مي‌دهد.
بر اساس مصوبه شوراي عالي حفاظت محيط زيست ايران در جلسه مورخ 11/5/88 استاندارد بنزن طي سال هاي 1388 الي 1390 به شرح جدول زير است.
| نوع آلاينده | 1388 | 1389 | 1390 | |||
| بنزن ساليانه |
µgr/m3 | ppm | µgr/m3 | ppm | µgr/m3 | ppm |
| - | - | 5 | 5/1 | 5 | 5/1 | |
با توجه به اينکه مواد آلي فرار بخصوص بنزن، موارد مصرف گسترده اي در صنايع مختلف دارند و همينطور به لحاظ مشکلات و خطرات گسترده آنها در صورت انتشار در هوا، شرکت کنترل کيفيت هوا در سال 1390 اقدام به اندازه گيري اين آلاينده ها درهواي چند نقطه از شهر تهران و چند جايگاه عرضه سوخت کرد. مدت هر نمونه برداري 50 دقيقه بوده و10 ليتر هواي آزاد جايگاهها با دبي بسيار کم براي هر نمونه استفاده شده است. نتايج اين اندازه گيري به شرح زير است.
وضعيت آلاينده بنزن در هواي شهر تهران(بر حسب ppb)
موقعيت
تاريخ
Benzene
(ppb) v
(lit) t
(min)
1
شرکت کنترل کيفيت هوا
23
10
50
?
خيابان بهشتي
90/6/12
10.95
8.4
42
?
ميدان وليعصر
90/6/30
6.9
10
50
?
محدوده پل سيد خندان
90/7/3
62.3
10
50
?
شهيد رجايي جنب پمپ بنزين
90/7/6
172.4
10
50
?
ميدان بازار دوم نازي آباد
90/7/6
66.8
10
50
?
کردستان بالاتر از حکيم
90/7/20
84
10
50
?
ميرداماد جنب بانک مرکزي
90/7/25
56.1
10
50
?
ايستگاه شيخ صفي
90/8/1
44.8
10
50
??
ايستگاه ستاد بحران
90/8/3
40.1
10
50
??
ايستگاه گلبرگ
90/8/21
37.8
10
50
??
شرکت کنترل کيفيت هوا
90/8/23
26.4
10.8
54
ميانگين
52.6
استاندارد
1.5(سالانه)
با توجه به ميزان غلظت آلاينده بنزن ملاحظه مي?گردد که اين نقاط از نظر آلاينده? بنزن در وضعيت حادي قرار دارد.
| جايگاه | تاريخ | Benzene (ppb) |
v (lit) |
t (min) | |
| 1 | بهشتي | 18/3/90 | 57 | 10 | 50 |
| 2 | سهروردي | 22/3/90 | 236.8 | 8.4 | 42 |
| 3 | چهارراه لشکر | 23/3/90 | 238.5 | 10 | 50 |
| 4 | ستارخان(اختصاصي) | 24/3/90 | 658.3 | 10 | 50 |
| 5 | سهروردي | 28/3/90 | 432 | 10 | 50 |
| 6 | گيشا (چمران) | 29/3/90 | 513 | 10 | 50 |
| 7 | چهارراه لشکر | 6/4/90 | 299 | 10 | 50 |
| 8 | ستارخان(اختصاصي) | 8/4/90 | 91 | 10 | 50 |
| ميانگين | 315.7 | ||||
| استاندارد | 1.5(سالانه) |
وضعيت آلاينده بنزن در هواي جايگاه هاي عرضه سوخت شهر تهران(بر حسب ppb)
همانطور که در اين جدول مشاهده مي شود ميزان غلظت بنزن در هواي جايگاه هاي عرضه سوخت در شرايط حاد است. بطوري که ميانگين اين غلظت حدود210 برابر ميزان استاندارد سالانه بنزن است.
