عيد قربان که از جمله تعطيلات رسمي مسلمانان است، از يک تا چهار روز جشن گرفته مي‌شود و در طي آن مردم با پوشيدن بهترين پوشاک خود، پس از انجام عبادات، به ديد و بازديد و جشن و سرور مي‌پردازند.
البته برگزار کردن مراسم قرباني در اين عيد بر همه واجب نيست و تنها بر زائران کعبه در مراسم حج واجب است، اما بسياري از مسلمانان در سراسر جهان در اين روز، گوسفند، گاو يا شتري را قرباني کرده و گوشت آنرا بين همسايگان و مستمندان تقسيم مي‌کنند.
حاجيان در اين روز پس از به پايان رساندن مناسک حج، حيواني را ذبح مي‌کنند و پس از قرباني آنچه بر آنان در حال احرام، حرام شده بود - مانند نگاه کردن در آينه، گرفتن ناخن و شانه زدن مو -، حلال مي‌گردد و با توجه به اينکه حج، يکي از عبادتهاي بسيار مهم در اسلام است، توانايي به انجام رساندن آن نيز براي هر مسلماني بسيار شادي آور است، در نتيجه، روزي که پس از انجام وظايف سنگين حج، به عنوان جايزه الهي و اتمام احرام پيش ميآيد را عيد مي‌دانند.
همچنين در روايتهاي مکرري نقل شده که در روز عيد قربان، قرباني کنيد تا گرسنگان و بيچارگان نيز به خوراک برسند.
***ريشه عيد قربان
عيد قربان ريشه در دوران قبل از تاريخ بشر دارد انسان اوليه که از فهم طبيعت عاجز است، براي به دست آوردن ترحم خدايان دست به قرباني کردن حيوانات و انسان ها ميزند. اين سنت در اسلام نيز پذيرفته شده است.
در روايات مختلف ديني آمده است که ابراهيم در سن بالا داراي فرزندي شد که او را اسماعيل نام نهاد و برايش بسيار عزيز و گرامي بود. اما مدتها بعد، هنگامي که اسماعيل به سنين نوجواني رسيده بود، فرمان الهي چندين بار در خواب به ابراهيم نازل شد و بدون ذکر هيچ دليلي به او دستور داده شد تا اسماعيل را قرباني کند.
او پس از کشمکشهاي فراوان دروني،در نهايت با موافقت خالصانه فرزندش، به محل مورد نظر مي‌روند و ابراهيم آماده سر بريدن فرزند محبوب خود مي‌شود. اما به هنگام انجام قرباني اسماعيل خداوند که او را سربلند در امتحان مي‌يابد، گوسفندي را براي انجام ذبح به نزد ابراهيم مي‌فرستد.
اين ايثار و عشق پيامبر به انجام فرمان خدا، فريضه‌اي براي حجاج مي‌گردد تا در اين روز قرباني کنند و از اين طريق براي يتيمان و تهيدستان خوراکي فراهم سازند. دراين روز همچنين مستحب است که نماز عيد قربان برپا گردد. نماز عيد قربان بايد در فاصله زماني طلوع آفتاب روز عيد تا ظهر خوانده شود و شامل دو رکعت است.
کرپن‌ها، همان روحانيان دين «مهر» بوده‌اند و به دليل قرباني کردن «گاو» از سوي ايشان، واژه «قرباني» نيز از همينان برگرفته شده است.
عيد قربان روز خجسته و مبارکى است که مسلمانان به حج رفته، پس از تمام شدناعمال حجشان، قربانى مىکنند و پس از قربانى، آنچه بر آنان در حال احرام حرام شده بود، حلال مىگردد، لذا آن روز را عيد تلقى مىکنند عيدى که پس از انجام وظايفسنگين حج، به عنوان جايزه الهى و رهايى از احرام پيش مىآيد.
و هم چنين اين روزبراى ساير مسلمانان جهان نيز عيد است و احترام ويژه دارداين روز، روز گرفتن جايزه از خداى منان است، روزى است که بايد در آن آهنگ گناه نشود و انسانهاى مؤمن، با استفاده از چنين روز باعظمتى که درهاى بهشتبر رويشان گشوده مىشود و باب رحمت الهى باز مىگردد، دستهاى آلوده از گناه خويشرا به سوى آسمان بلند کنند و با تضرع و زارى، به پيشگاه رحمان و رحيم، درخواستمغفرت و آمرزش نمايند و حاجتهاى فردى و نيازهاى اجتماعى و گروهى خود را با اميداستجابت و روا شدن، بطلبند و بسيار عبادت و نيايش کنند. و قربانى در اين روزاگر براى زائران خانه خدا واجب است، براى ساير مسلمانان نيز سنت موکد است و برآن تاکيد فراوان شده است.
در روايتهاى مکررى نقل شده که در روز عيد اضحى قربانى کنيد تا گرسنگان وبيچارگان از خوردن گوشتسير شوند; آنان که روزها بلکه ماهها توان تهيه گوشتبراى خانواده خويش را ندارند، در اين روز فرخنده که براى همگان عيد است وبسيار خجسته و مبارک است، خوشحال گردند و از خوردن گوشتحلال، بىمنت،سير شوند.
و امروز روز «تکبير» است; تکبيرى گويا، کوبنده، محکم و بامحتوا، تکبيرى کهبازتابش کاخ ستمگران را به لرزه درآورد و قلب ستم ديدگان را شاد سازد; تکبيرى که دشمنان را براى هميشه از ضربه زدن به اسلام، نوميد گردان.
در روز عيد قربان حجاج با کشتن گوسفند و يا بخشش و انفاق کردن اعلام مي کنند که اين نبرد با پيروزي آنها دراين ميدان به پايان رسيده است. رسم سر بريدن حيوانات براي اطعام ديگران به طور سمبليک اين مهم را بيان مي کند. تمام مناسکي که حاجي در دهة اول ذي الحجه به خصوص در سه روز آخر دهه، يعني روز ترويه، عرفه، قربان، در مکه و مدينه انجام مي دهد، به طور سمبليک ميدان مبارزه اي را نشان مي دهد که مرحله به مرحله پيش روي حاجي قرار دارد. حاجي در اين ميدان همة ناخودها را قرباني کرده و آنگاه که با خود واقعي خود تنها شد، عرفه آغاز مي شود.
عجيب اين است که عرفه يک روز قبل از عيد قربان است و عجيب تر از آن، زيارت امام حسين (ع) در روز عرفه است. به راستي سردار اين جدال بزرگ در اسلام امام حسين(ع) است که سمبلي است خونين که در آخرين حج خود به سال 60 هجري در شب عرفه از مکه خارج شد تا در حرکتي ممتد چهار اصل بزرگ اسلامي را با هم به تصوير بکشاند.
***«هجرت،حج،جهاد،شهادت»
زيارت عرفه امام حسين (ع) از اين لحاظ بسيار حائز اهميت است که خود امام حسين(ع) مجري و مجاهد و شاهد اين نبرد خونين است که عيدي بزرگ بر خويش برپا کرد و در زيارت عرفه، گوشه اي از اين حماسه را به عالميان معرفي مي کند و صحنه نمايش قرباني خويش را به سال 61 هجري و يک ماه بعد از عرفه و ميدان کربلا موکول مي‌کند.
براي فهم عظمت اين ده روز تا روز عيد قربان فهم ها و شناختهايي لازم است، عرفه هايي نياز است.
عَرَفَ : يعني شناخت، فهم صحيح وعميق، روز عرفه، روز فهم هستي، فهم خويش و فهم خدا به طور عميق و با اخلاص، بدون داشتن ناخالصي است.
مؤمن در روز عرفه، معرفت مي‌بايد که او خود محصول هستي است و اکنون به عرفه رسيده است و از پس بي نهايت حادثه و نعمت گذر کرده است و اکنون در کنار خدا ايستاده است. اين اولين عرفه عارف از منظر امام حسين (ع) است.
