«خوابم مي‌آد» يک کمدي استاندارد است

محمدرضا مقدسيان*  با توجه به اينكه فيلم‌هاي متعددي تحت عنوان سينماي كمدي در سينماي ايران ارايه شد و در جذب مخاطب شكست خورد، به طور طبيعي در شرايط حال حاضر سينماي ايران بازخورد خوبي از مخاطب نمي‏گيريم. با اين حال «خوابم مي‌آد»، ساخته رضا عطاران که در گونه کمدي محسوب مي‏شود با اقبال مناسبي مواجه بوده است.

بيشتر فيلم‌هايي كه در سينماي ايران عرضه مي‌شود، فيلم‌هايي است كه برگرفته از فضاي سريال‌ها و شخصيت‌هاي تلويزيوني است . هيچ كدام از اينها استانداردها و قواعدهاي سينمايي طنز را رعايت نمي‌كنند و با تكيه بر بداهه‌گويي‌ها و تصاويري كه بازيگران از خودشان بروز مي‌دهند ، سعي مي‌كنند مخاطب را جذب كنند. بنابراين نتيجه‌اي از اين روند نمي‌گيرند.

با توجه به اينها؛ «خوابم مي‌آد»، حداقل از يك بعد ارزشمند است. به دليل اينكه غير از قواعد به كار رفته در آن، اين فيلم جزو قواعد تثبيت شده و كلاسيك سينما طبقه‌بندي مي‌شود.

رضا عطاران تجربه زيادي در بازي‌هاي شخصيت‌هاي كميك و بعضا جدي دارد و توانسته تجربه خوبي را در رابطه با ذائقه مخاطب به دست آورد و سبك و سياق خاص خود را به وجود آورد. در واقع عطاران در اين فيلم به عنوان اولين ساخته سينمايي‌اش، توانسته است يك شمايل بديع و خاص از سينما كه ويژه عطاران است، به مخاطب ارايه دهد.اين شمايل چه در بعد فيلمنامه‌نويسي، چه در بعد كارگرداني ـ در همه جهات فيلم ـ به انحاي مختلف نمود پيدا كرده است. 

«خوابم مي‌آد» يك فيلم كمدي استاندارد است. يك فضاي تازه‌اي را در سينماي كمدي شكل مي‌دهد ‌و نويد دهنده فيلم‌سازي در نوع كمدي است.

از لحاظ محتوايي هم فيلم «خوابم مي‌آد»، به شدت قواعد سينمايي را رعايت كرده است. در حقيقت؛ در قواعد سينمايي كمدي وقتي تراژدي از حدي مي‌گذرد كه مخاطب توان تحمل غم داستان را ندارد، نوع كمدي به صحنه مي‌آيد. در واقع ژانر كمدي در ادبيات، داستان، سينما و غيره، در مرحله‌اي بروز پيدا مي‌كند كه هضم اتفاقات تراژدي براي مخاطب سخت است، كمدي زهر و تلخي آن داستان را مي‌گيرد، داستان را قابل تحمل‌تر مي‌كند. بنابراين رويارويي با وقايع تراژدي ممكن مي‌شود.

عطاران در «خوابم مي‌آد» با تكيه كردن بر نگاه منتقدانه، شرايط اجتماعي از جمله معضلات جامعه و شخصي مانند بيكاري، عدم رشد يافتگي فرهنگي، برقراري ارتباط سالم و درست و براساس احترام متقابل، ساختار اجتماعي به شدت سنتي و تقابل آن با شرايط مدرن كه آسيب‌هايي را هم به همراه دارد، اختلاف طبقاتي كه در جامعه وجود دارد و رشد يافتگي اقتصادي در مقابل رشد نيافتگي فرهنگي را نشان مي‌دهد. در حقيقت؛ همه اين سرفصل‌ها در كنار هم، ساختار اصلي داستان فيلمنامه رضا عطاران را شكل داده است.

با اين رويكرد؛ فيلم رضا عطاران، صرفا يك كمدي نيست كه با برخي لودگي‌ كردن‌ها، شوخي‌هاي كوچه بازاري، ديالوگ‌هاي دم دستي و مانند اينها و همچنين صرفا با هدف گذراندن وقت و شايد سرگرم كردن مخاطب، كار خود را به تصوير بكشد. بلكه فيلمي است كه فكري پشت فيلم وجود دارد و با هدف دغدغه فرهنگي توليد شده است. در حقيقت؛ اين فيلم مخاطب را به فكر وا مي‌دارد، در عين حال كه شرايط خنده و انبساط خاطر را براي مخاطب فراهم مي‌كند، مشكلات اجتماعي را هم كه جامعه گرفتار آن است، نشان مي‌دهد.

دررابطه با بازي‌ها بايد بگويم كه بازي اكبر عبدي در نقش مادر رضا عطاران و خود بازي عطاران با شمايلي تازه و برگرفته از المان‌هاي تيپ شخصيت عطاران، در كنار بازي ديگران فيلم را قابل دفاع مي‌كند.

البته فيلم «خوابم مي‌آد» به طور مطلق اثر بي‌نقص نيست؛ مخصوصا از يك سوم به بعد فيلم، ايرادهاي مشخصي از نظر كارگرداني و غيره قابل رديابي است اما همه اين ايراد‌ها، آنقدر شديد نيست كه اين اثر را زير سوال ببرد. در حقيقت نكات مثبت اين فيلم بيشتر از نكات منفي آن است.

* منتقد سينما